Боруҥуй сарсыарда...

Боруҥуйга, сарсыарда 08.00 ааһыыта суол массыынанан, тротуар киһинэн туолар: фара уота сандааран олорор, сигналлаһыы, туормастаан хачыгыратыы, «газтаан» бырылатыы, сфетофор аайы киһи халҕаһата. Бары үлэлэригэр ыксыыллар, бэйэ-бэйэлэрин сирэйдэрин көрсүбэттэр. Тымныыттан да буолуо, үлэлэригэр-үөрэхтэригэр тиэтэйэн эбитэ дуу – умса туттан баран ахсым аттыы хааман дьулугуруталлар. Психологтар маны «сарсыардааҥҥы стресс» диэн ааттыыллар. Өйдөрө-санаалара букатын атыҥҥа сылдьар: бэҕэһээ сиппэтэх, бүгүн ситиэхтээх дьыалалар, үүнэр күн былаана... 

Эмиэ биир оннук сарсыарда мин ити эппит уопсай маассабыныын булкуһан үлэбэр баран истим. Суол быһа охсуһуутун светофорун ыраахтан көрбүтүм, күөх уот умайар эбит. Хаамыыбын эбэн биэрдим. Чугаһаабытым, сфетофорум ыксатан эрэр: «11, 10, 9, ...» (аныгы сфетофордар хас сөкүүндэ хаалбытын көрдөрөллөр уонна өссө чыыбырхаан тыаһыыллар). Арай, иннибэр биир көрбөт саха оҕонньоро торуоскатынан халтархай асфальты бигээн нэһиилэ туораан эрэр эбит. Ситэн кэлэн, туох да кэпсэтиитэ суох, хаҥас дабыдалыттан харбаан ыллым. Оҕонньорум соһуйбата, хата миэхэ сыстан биэрдэ, хаамыытын эптэ. Суолу этэҥҥэ туораатыбыт. 

Оҕонньорум Автовокзал диэки салгыы суолу туоруохтаах эбит (торуоскатынан далайда), оттон мин көнөтүк барыахтаахпын. Хайыах бэйэбиний, диэн толкуйдаан эрдэхпинэ, оҕонньор туоруохтаах хайысхатынан биир улахан нуучча киһитэ хааман дьулугуруйан эрэр эбит. Эмискэччи, биһиги иннибитин быһа охсон ааһар кэмин түбэһиннэрэн, оҕонньорбун киниэхэ туттаран кэбистим. Киһим да улаханнык соһуйбата – оҕонньорбун харбаан ылаат салгыы дэллэритэ турда. Ити тухары хайабыт да, биир да тылы быктарбата. Улахан, кэтит киһи таһаҕас оҥостубатаҕа чуолкай, оҕонньор барахсаны атахтарынан суолу таарыйар-таарыйбат икки ардынан үктэннэрэн этэҥҥэ туоратан эрэрэ... 

Бу быһыы-майгы, уопсайа, 5-6 сөкүүндэ эрэ уһаата. Киһиэхэ кыра үчүгэйи оҥорбуппуттан бэйэм да үөрдүм, нуучча киһитигэр да махтана санаатым. Ол сарсыарда Дьокуускай куоракка, кырата, үс киһи (оҕонньорбутун ааҕан туран) күнүн үчүгэй настырыанньалаах саҕалаабыт буолуохтаах.  

Инклюзия?

Кэлиҥҥи кэмҥэ «Безбарьерная среда», «инклюзивнай үөрэхтээһин», «дьиэ аайы – пандустары оҥоруохха», «инбэлииттэргэ болҕомто ууруохха» диэн этиилэри үгүстэ истэр буоллубут. Интернет саайтарын арыйталаан көрдөххө, маннык ыҥырыы үксүн государство өттүттэн иһиллэр эбит. Инбэлииттэргэ үтүө сыһыаны общество бэйэтэ ылыннаҕына, чахчы олоххо киириэҕэ. Ити биэс сөкүүндэлээх түгэн миигин үгүс толкуйга түһэрдэ. Эдэр киһи билигин чэгиэнин иһин, кырдьар сааска тиийэн хайдах туруктаах буолуон таайар уустук. «Чэгиэн сылдьан ыалдьары санаабаккын» дииллэринии, доруобай дьон күннээҕи олохпутугар инбэлииттэр кыһалҕаларыгар букатын кыһаммат эбиппит. Кинилэр эмиэ чэгиэн дьоннуун тэҥҥэ бу олох дьолун, күннээҕи үөрүүтүн билиэхтэрин баҕараллар. Олохпут бытархайдартан сааһыланан турар дииллэр. Күннээҕи олоххо, төһө да ыксыы сырыттарбыт, кинилэри умнумуохха, доҕоттоор!