Старт биллэриннэ: партиялар биэтэккэ түстүлэр!

“ВЦИОМ” диэн федеральнай дьон санаатын түмэр киин бу сыл атырдьах ыйынааҕы көрдөрүүтүн көрдөххө маннык буолар: “Единая Россия” – 53,6%, “КПРФ” – 8.4%, ЛДРП – 6.8%, “Справедливая Россия” – 4.4%. Бу маннык көрдөрүүлэр ыйынан буолбакка, нэдиэлэ аайы халбаҥныы тураллар. Скептиктар бу маннык опростар уопсай хартыынаны көрдөрбөттөр дииллэр. Ол эрэн быыбар түмүктэрэ үксүгэр ВЦИОМ, Левада киин уонна ФОМ көрдөрүүлэрин кытта майгыннаһааччылар. Бу манан сылтаан көрдөххө сэттис ыҥырыылаах Дуумаҕа үс эрэ партия тахсыан сөп курдук. Аны туран бу быыбар уратыта диэн 450 депутаттан аҥарын биир мандааттаах уокуруктартан талыахтара. Саха Өрөспүүбүлүкэбитигэр ахсааммыт аҕыйаҕынан биир уокурук тэриллэр, холобурдаан көрдөххө Татарстааҥҥа – 6, Крымҥа – 3. Политическай күүстэр номнуо кими туруоруохтарын сөбүн быһаарсан эрэллэр.

Ырааппакка бэйэбит региоммутун ылан көрүөххэ: биир мандааттаах уокурукка кыччаабыта 7-8 кандидат туруон сөп, ол эрэн регистрацияны ааһарга уустуктар үөскүөхтэрэ. Биир ньыгыллар, коммунистар, эсердар уонна Жириновскай байыастара регистрацияны наҕыллык ааһан кандидаттары туруоруохтара. Эсердар лидердара Тумусов номнуо турабын диэн этэн турар. Ол эрэн биир ньыгыллар уонна коммунистар кандидаттарын чопчулаан этэ иликтэр. Бу түгэҥҥэ балаһыанньа хайдаҕа биллибэт. Биир мандааттаах уокурукка төннүөхпүт, билигин партийнай испииһэгинэн быыбары көрүөх. Эмиэ ити үөһэ этиллибит түөрт партия ситиһиигэ ордук чугастар. Манна “Гражданскай платформа” уонна да атын саарбах партиялар көрүллүбэттэр даҕаны, куоластааччы үрүҥү-хараны араарар буолбута, онон ити биир күннээх партияларга болҕомтотун ууруо суоҕа.

Дьон санаатын сырдатар кииннэр биир ньыгылларга 50-55% биэрэллэр. Төһө кырдьыгын-сымыйатын быһаарса барбакка итинник сыыппара бардын, ол аата партийнай испииһэгинэн ньыгыллар биир эбии депутаты ылаллар. Онтон ордубут 45-50% ханна барар? Ким ылар? Бу улахан кырбаһы атын партиялар бэркэ көрөн олорор буолуохтаахтар. Көрүмүнэ, хас биирдии партия сыала-соруга биир эрэ – былааһы ылыы! Дьэ оччоҕо ханнык партия иккис, үһүс миэстэни ылан, баҕар өрөспүүбүлүкэҕэ үһүс депутаты бэлэхтиир? Билэрбит курдук нэһилиэнньэ үс гыммыт биирэ бырачыастыыр электорат буолар. Ити хас да быыбар түмүгүнэн кэтээн көрүллүбүт түмүк. Бу дьон ханнык оппозиционнай күүскэ куоластарын биэриэхтэрэй? Ол иннинэ толкуйдаан көрүөҕүҥ оппозиция диэн кимий, тугуй? Политическай наука өттүнэн көрдөххө Дуумаҕа баар коммунистар, эсердар, либерал-демократтар бу парламентскай оппозиция буолаллар. Онтон дьыалатыгар көрдөххө кинилэр оппозициялар дуо? Мин санаабар норуот сорохторугар улаханнык саарбахтыыр. Либерал-демократтар тэриллиэхтэриттэн Кремль эппитинэн сылдьар партия, Жириновскай төһө да кыһыл тылынан оонньоотор Кремль этиитин хаһан да утары хардарбатаҕа. Публикаҕа күөх экран нөҥүө төлөөннөөх тыллара уонна Дуумаҕа олорон куоластыыллара бу тус-туспа хамсаныылар буолаллар. Онтон эсердар, лидердара этэринэн “социалистар” Россияҕа туруктара олох сытыырхайда, партия иһигэр өйдөспөт буолбуттара ыраатта, чаҕылхай депутаттар биирдиилээн тахсан бараллар. Эмиэ да оппозициябыт дэнэллэр, эмиэ да ньыгыллар фроннарыгар икки илиилэрин өрө көтөҕөн киирэллэр. Эмиэ да былааһы утарабыт дииллэр, ол эрэн Кремль политикатын өйүүбүт дииллэр. Элбэх популизмнаах сокуон барылларын туруорса сатыыллар. Ол түмүгэр опрос көрдөрөрүнэн саҥа Дуумаҕа ааспат кутталлаахтар. Коммунистар туруктара Россияҕа били эппиккэ дылы стабильнай, кыралаан да буоллар быраһыанын тупсарар. Саха сиригэр балаһыанньабыт арыый уустук буоллаҕына, Россияҕа, сорох регионнарыгар бэрт көрдөрүүлээх. Номнуо улахан куораттарга мэрдээх, ону таһынан губернатордаах буолла. Опростуур кииннэр биллэрэллэринэн КПРФ иккис миэстэтин биэрбэт, туругун өссө тупсарыан сөп дииллэр. Ол аата, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо ханнык оппозиционнай партияҕа куолас биэрдэхтэринэ сыыһыа суохтарай. Рекламалаабакка баары баарынан эттэххэ улахан бөлүһүөк дьоннордоох (Ксенофонт Уткин курдук), биллэр авторитетттаах политиктардаах (Артур Алексеев курдук), кэскиллээх эдэр депутаттардаах (Алина Винокурова курдук) бэйэтин кыаҕын дакаастаабыт партия диэки көрдөхтөрүнэ сыыһыа суохтара. 90-с сылларга дэлби үөҕүллэн-туоратыллан кэлэн баран, 2000 сыллардаахха Өрөспүүбүлүкэни салайса сылдьыбыт, билигин да инникилээх партия сөптөөх кандидаттары туруордаҕына бырачыастыыр электораты уонна бэйэтин халбаҥнаабат эрээтин ыллаҕына Өрөспүүбүлэкэ үһүс депутаты ыларын ситиһиэ этэ. Онтон сиэрдээхтэр дуу, либерал-демократтар дуу диэки куоластаан баран мандааттан матан хаалар кутталлаахпыт, тоҕотун үөһээ суруйдум. Өссө биирдэ тоһоҕолоон этиэм ити партиялар ааспат кутталлаахтар. Куоласпыт таах салгыҥҥа көтөн хаалыа. Онтон хас биирдии Саха сирин олохтооҕо өйдүөхтээх, кыччаабыта үс депутаты таһаардахпытына ордук барыыстаах буоларбытын.

Биир мандааттаах уокурукка төҥнөн кэлиэххэ. Ааҕааччы өйдүүр буолуохтааххын соҕотох хонууга буойун буолбатын, таларгар силистээх-мутуктаах киһиэхэ болҕомто уур. Дуумаҕа тиийэн тулаайах курдук чолойон олорбокко, кыччаабыта сүүсчэ киһилээх фракция чилиэнэ буоларын курдук. Парламеҥҥа фракция, чуолкайдаан эттэххэ күүстээх фракция санаатын истэллэр, биир киһи эппитэ боротокуолга эрэ тиһиллэн архивка барыа. Онтон кини, биһиги талбыт депутаппыт күүстээх фракциятын кытта Сахатын сирин туһугар үлэтэ үтүө түмүктээх буолуо.

Өссө да сыл баар, ол тухары элбэх тыл этиллиэ, элбэх сурук суруллуо. Минньигэс тыллаахтар эмиэ эрэннэрэн барыахтара. Ол эрэн билиҥҥи быыбардааччы бэйэтэ толкуйдаах, политикаҕа быһаарсар буолла.

Мин куолаһым сыыс буолбатын, куолаһым кырдьык түмүктээх буоллун, кини Сахам сирин инникитин быһаардын!