Дьокуускай аспаалын массыыналар күннэтэ киртитэллэр. Массыына шинатын протекторын быыһыгар сыстыбыт буор сабыс саҥа тутуллар суол устун тарҕанар. Көбүс-көнө аспаалга туора суолтан бадарааны бырдаҥалаппытынан ойутан тахсыбыт суоллары көрбүт буолуохтааххыт.

Куорат квартиралар долбуурдара, телевизор үрдэ, массыына панела тоҕо быыллыйар диэтэҥий -- барыта мантан.

Бадараан күн уотугар сытан кууран төттөрү буор буолар. Ону быыстала суох сыбыытыыр массыыналар өрүкүтэн таһааран, аһаҕас форточкаларга тиэрдэлллэр. Өрөбүллэргэ, массыына сырыыта аҕыйах кэмигэр салгын биллэ ырааһыра түһэр дии.

Дьокуускай суоллара тупсубутар саҥа мэр Айсен Николаев ыыппыт үлэтин билиниэххэ наада. Саҥалыы көрүүлээх, эдэрчи салайааччы улахан үбү булан үлэ бөҕөнү ыыттара сылдльар. Чуваштар кэлэн хайдах үлэлии сылдьалларын “Сахамедиа” редакциятыгар салайааччылара ыалдьыттаан кэпсээбитэ.

Урут суол туруга букатын дьаабы этэ. Саамай кэбилэммит Кальвица, Федор Попов оҥоһуллан эрэллэр. Куораппытыгар бадарааннаах суоллар билигин, арай, Сайсары, Авиагруппа, ГРЭС, ДСК оройуоннарыгар хааллылар.

Суол оҥоһуллар, ол эрээри быыл аччаабат. Ол аата, өссө эбии миэрэлэри ылыныахха наада. Бэлиэтээһиммит суруйарга санаммыт төрүөтүм бу.

Улахан массыыналар

Тутууга үлэлиир улахан массыыналарга холоотоххо, чааһынай куораты массыыналар киртитэллэрэ аҕыйах. Көрөргүт курдук, билигин куорат ортотугар тутуу бөҕө барар. Элбэх квартиралаах олорор дьиэлэр, атыы-эргиэн кииннэрэ... Биллиргэс бадараан буолбут тутуу площадкатыттан улахан массыыналар (цементовоз, шлакоблок тийэбит КамАЗ-тар) биирдэ Ленин проспегар ойутан тахсаллар. Омуннаан эттэххэ, 5 см халыҥнаах бадарааны лабайдаабыт суоллара сүүсчэкэ миэтэрэҕэ олорон хаалар. Онтубут сыыйа симэлийэн хаалар. Тоҕо? Атын кыра массыыналар шиналарыгар сыстан куорат устун тарҕанар – салгыҥҥы өрүкүйэр.

СНиП (строительные нормы и правила) таһымыгар докумуонунан бигэргэтиэххэ сөп. Сакаасчыт тутууну ыытар бэдэрээччити кытта түһэрсэр дуогабарыгар чопчу ыйыллар: тутуу бара турар объегыттан тахсар массыына шиналарын уунан ыстаран сууйуохтаахтар. Дьокуускайга үлэлиир девелопер (тутуу тэрилтэлээх бизнесмен) маны тутуһуохтаах. Ыраас көлүөһэлээх эрэ массыналар уопсай туһаныы суолугар – уулуссаларга тахсар буоллахтарына, куораппыт салгына ырааһырыа.

Москваҕа уруккуттан

Үгэс курдук, ханнык баҕарар уларыйыы (үчүгэй буоллун, куһаҕан буоллун) дойду киин куоратыттан кэлэр. Москваҕа тутуу массыыналарын шиналарын сууйар буолбуттара ырааппыт эбит. Бары буолуохтааҕын курдук саныыллар, биир да девелоперга ыйытыы үөскээбэт. Биһиги мэриябыт сыыйан ылсыан наада. Атын регионнар (ол иһигэр Мосвка) оҥорбут нормативнай аакталара, быраабылалара Интернеккэ бэлэм бааллар. Ону ылан Дьокуускай усулуобуйатыгар уларытан туһанныннар.   

 
Кыһыҥҥы ыһыы

Былырыын биир таабырыны толкуйдаабытым: “Кыһын ыһыллыбыты, сайын хомуйаллар үһү”. Чэпчэкитэ бэрт быһыылаах, дьон сүрдээҕин таайар. Таайыыта – халтарыппат гына аспаалга кыһынын кумах куталлар, онтуналарын сайын кэлэн хомуйаллар. Куорат хаһаайыстыбатын сулууспата (КХС) сылы эргиччи үлэ бөҕөтүн көрсөр. Ыраас суолга кумаҕы ыһан киртитэбит, онтубутун аны сайын сиппийэбит. Хос-хос үлэ курдук. Дьокуускайбыт кыһыннары быыллаах куорат ээ. Кыһыҥҥы быыл төрүөтэ – ити ыһыллар кумах.

Итинник үлэ эмиэ да наада курдук. Кумаҕы ыспатахха, мааны иномаркалар харсыһыылара лаппа элбэҕэ. Аспаалбыт кыһын мууһунан бүрүллэр, олус халтараан.  

Мин биирдэ Айсен Николаев сыһыанын билээри, киниттэн ити боппуруоһу ыйытан турабын. Кини онуоха маннык хоруйдаабыта:

-         Хайыаххыный? -- диэн илиитин нэлэс гыннарбыта. -- Реагент ыһыахпытын, -10 кыраадыс тымныыттан аллараа кини кыайан хаары уулларбат. Уулларар да буоллаҕына, ол хаары айылҕаҕа тоҕорбут табыллыбат. Реагеннаах хаары уулларан сиидэлиир анал установка баар буолуохтаах. Санаан кэбис, Дьокуускайга -50 кыраадыска тыһыынчанан тонна хаары уулларарга төһө энергия нааданый?

Элбэҕинэн элбэх буолуо, Айсен Сергеевич. Ол эрэн ити боппуруоска тугу эрэ уларытар наада. ГРЭС-2 тутулуннаҕына, баҕар, энергия сыаната чэпчиэ. Саҥа ньыма да көстүөн сөп. Холобур, урут куорат хаарын түүн грейдеринэн ыраастыыр этигит дии. Билигин саҥа (суол ньуурун, бордюрдары алдьаппат) ньымалары буллугут. Ол сиэринэн.      

Түмүк оннугар

Дьокуускайга үлэ барар. Мэр Николаев хамаандата өрүү олохтоохтоору кытта бииргэ үлэлииргэ, куораппытын кыттыһан тупсарарга (OneClick бырайыак, мэр интервьюлара) ыҥырар. Бу этиилэри куорат биир олохтооҕун этиитин быһыытынан ылыныаххытын сөп. OneClickYakutsk порталга санаабын эмиэ эттим.

P.S.

Мирнэй бачыыма

Мирнэй куорат мэрэ Сергей Соколов Айсен Николаевка холобур биэрдэ. Быйыл ыам ыйыгар Соколов куоратын кэрийэн көрөн баран тутууга үлэлиир таһаҕасчыт массыыналар көлүөһэлэрин сууйтарар дьаһалы биэрдэ. СУ-134 кылаабынай инженерэ Габил Зайниев Соколовка "толоруохпут" диэн эрэннэрдэ. Мирнэй куорат аатыттан сакаасчыт Спецстрой бары бэдэрээччиттэригэр ити ирдэбили туруорда. Онон, Дьокуускай мэриятын сакаасчыта Главстрой эмиэ итинник ирдэбиллэри туруоруон наада.