Үбүлүөйдээх тэрээһиннэр Г.В.Ксенофонтов аатынан оскуолаҕа уонна М.Д.Федоров аатынан культура Дьиэтигэр буоллулар. Бу күн Тиит-Арыы оскуолатыгар араас кэмҥэ үөрэммит дьон, Саха сирин үөрэҕин Министерствотын, улуус уонна нэһилиэк администрациятын бэрэстэбиитэллэрэ сырыттылар.

«Гаврил Васильевич Ксенофонтов — саха бөдөҥ учуонайа, историга, этнограба, фольклориһа, итэҕэлин чинчийээччитэ», - диэн бэлиэтээтэ историческай наука кандидата, Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар гуманитарнай чинчийиилэрин уонна кыһалҕаларын Институтун историяҕа салаатын сэбиэдиссэйэ Егор Антонов.

Г.В.Ксенофонтов 1888 сыллаахха Тиит-Арыыга төрөөбүтэ. Дьокуускайдааҕы реальнай училищены бүтэрэн баран, Томскайдааҕы государственнай университеты юрист идэтин баһылаан туйгуннук бүтэрбитэ. Науканан утумсаанхтык дьарыктанан, «Урааҥхай сахалар» үлэни суруйбута. 1937 сыллаахха Иркутскайга бу үлэ бастакы тома бэчээттэнэн тахсыбыта. Г.В.Ксенофонтов 1938 сыллаахха репрессияламмыта уонна Москваҕа өлбүтэ.

Тиит-Арыыга үбүлүөйдээх тэрээһиннэр чэрчилэринэн «Ксенофонтовтар дьиэ кэргэннэрин холбурунан аныгы ыал сиэрэ» диэн научнай-практическай конференция ыытылынна. Конференцияҕа ыал аҕа баһылыга буолуохтаах уолу, гражданины, бэйэтин дойдутун патриотын иитии, обществоҕа эр киһи оруолун үрдэтии боппуруостарын ырыттылар. Истээччилэр бу темаҕа көхтөөхтүк кытыннылар.

1898 сыллаахха Тиит-Арыы почтатын станциятын дьаамсыктарын туруорсууларынан бастакы церковнай-приходской оскуола тэриллибитэ. Сэбиэдиссэйинэн олохтоох Петропавловскай таҥара дьиэтин үлэһитэ Георгий Черных анаммыта. 1917 сыллаахтан Харыйалаах нэһилиэгэр функционировать Петр Дьяконов уонна Никандров чааһынай дьиэлэригэр бастакы 4 кылаастаах оскуола үлэтин саҕалаабыта. Бастакы учууталынан Кирилл Иванович Ефремов үлэлээбитэ, сыл буолан баран Ваничук кэлбитэ. 1922-1923 сылларга арыыга алын сүһүөх оскуола аһыллыбыта. Учуутал — К.И.Ефремов этэ, үөрэнээччилэр ортолоругар Николай Платонов, Степан Анастатов, Василий Филиппов уонна да атыттар бааллара. 1936 сыллаахха сэттэ кылаастаах оскуола аһыллыбыта. 1961 сыллаахха оскуола Тиит-Арыыга көспүтэ, аныгыскы сылга аҕыс кылаастаахха кубулуйбута, оттон 1968 сыллаахха орто оскуола буолбута. 1993 сыллаахха Г.В.Ксенофонтов аата иҥэриллибитэ. 2003 сыллаахха саҥа таас оскуола үлэҕэ киирбитэ. 2011 сыллаахтан директорынан Павел Михайлович Аргунов үлэлиир.

Г.В.Ксенофонтов аатынан Тиит-Арыы орто оскуолатын директора Павел Аргунов: «Мин бэйэм Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Төхтүр нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Бу оскуола директорынан иккис сылбын үлэлиибин. Биһиги үөрэх аныгы ирдэбиллэригэр сөп түбэһэргэ кыһаллабыт. Кэнники сылларга оскуола материальнай-техническэй базата тубуста: олохтоох уонна республика бюджетын үптэринэн интерактивнай кабинеттар, компьютернай техника, миэбэл ылылынна. Оскуоланы бүтэрээччилэр сылын аайы КГЭ түмүктэринэн үчүгэй ситиһиилэнэллэр».