ЯСИА12+ СахаМедиа

Сюжеты

Главное Политика Экономика Общество Территория Инвестник Происшествия Культура Спорт Природа Жизнь Подробно Не факт

Прокопий Бубякин

Обсуждаемое

Крутой нүөмэрдэр

19 февраля 2014, 09:34
Дьокуускай куорат устун сүүрэ сылдьар килэйбит-халайбыт мааны массыыналар ханнык эр киһи кутун туппат буолуохтарай? «Двухсотай» «Ленд-Крузер», саҥа кузовтаах «Тойота Камри», сип-сибиэһэй «Сузуки Гранд Витара», 120-лээх «Прадо»… Эчи, ааттара да иһиллэрэ кэрэтэ бэрт. Анаан толкуйдуур буоллахтара.

Сыаналаах иномарка киһи бу обществоҕа миэстэтин көрдөрөр табаарга кубулуйда курдук. Общество элитата диэн баар, нэһилиэнньэ 10%-н кэриҥэ. Онно биир бастакынан предпринимателлэр киирэллэр. Кыахтаах соҕус өттө  «Лендкрузер-200», «Инфинити Q56» курдук сыаналаах джиптэринэн айанныыр (кыаҕа суох өттө -- эргэ «Краунунан» сылдьар). Итини таһынан ыарахан сыаналаах джиптэр үксүн баай тэрилтэлэр (нефть, гаас, тутуу, баан эйгэтин) салайааччыларын уонна правительство үрдүкү тойотторун таһаллар.

Тоҕо диэтэххэ, балары ыллар ыарахан уонна атыыластаххына даҕаны маннык «иитимньи» сиэпкин нүөлүтэрдик охсор (бензиҥҥэ олус оботтоохтор, сапчаастара сыаналаах). Аанньа буолуо дуо, двигателлэрин кээмэйэ, кырата, 5,0 кубтаах буолар. Тэҥнэбилгэ: «хаптайа сытыйбыт» кыра иномаркалар мотуордара 1,5-1,8 буолар...

 

Алҕас кэлэр кэрэлэр…

Ол эрэн билигин атын темаҕа кэпсэтээр санаалаахпын. Кыахтаах дьоҥҥо баат ситэри биэрэриттэн сөҕөбүн! Мааны массыыналаахтар аны ГАИ-га тиийэн киһи сөҕүөх кыраһыабай нүөмэрин ылаллар. Россияҕа официальнайдык массыына нүөмэрдэрэ атыыламматтар. Сокуон быһыытынан, транспортнай средствоҕа ханнык нүөмэр түбэспитинэн уочаратынан бэриллэр. Кыахтаах дьоҥҥо «уочаратынан», алҕас, «777», «001» нүөмэр түбэспитин элбэхтэ көрбүт буолуохтааххыт. Ол «уочарат» төһө чиэһинэйдик тутуһуллубута Дьокуускай уулуссаларанынан сылдьар массыыналарга ырылхайдык көстөр.

Доҕоттор, бу баар -- саамай аһаҕас коррупция! Дакаастабыла, үксүн, массыына сирэйигэр көстө сылдьар. Көрдөххө, улахан суолтата суох, кыра кэһии курдук. Общество чилиэннэрэ, биһиги харахпыт халыҥ да салахайынан бүрүллэ сылдьарын көрдөрөр. Биһиги буолуохтааҕын курдук сыһыаннаһарбыт кыһыылаах: ээ, кыахтаах дьон билсиинэн ыллахтара, оннооҕор буолуоҕу «оҥороллор» ини…

Туох да омуна суох этиэххэ сөп: ГАИ үлэһиттэрэ бу күҥҥэ диэри кыраһыабай нүөмэрдэри сирэйэ-хараҕа суох быһалыы биэртэлээн, табаарыстарыгар бэлэхтээн кэллилэр. Босхо буолбатаҕа чуолкай ини. Киһи барыта үчүгэй нүөмэр түбэһиэн баҕарар. Ол эрэн манна лотерея суох: ГИБДД нүөмэр биэрэр отделын үлэһиттэрэ «мээнэ» дьоҥҥо бычыгыраппаттар. Билигин бэриллэллэр, урут да бэриллэн кэлбиттэрэ.

Итини ханнык массыыналарга, ханнык күҥҥэ, ханнык нүөмэрдэр бэриллибит сурунаалларын көтөҕөр киһи барытын ырылхайдык көрүө этэ: боростуой массыыналарга ханнык нүөмэрдэр баралларый, ааттаах суоллаах хаһаайыннаах мааны массыыналарга ханныктар тиксэллэрий? Холобур, 570-с кузовтаах «двухсотай» «Ленд-Крузердар» собуоттарга саҥа оҥоһулуннулар. Олор Саха Республикатыгар кэлэн «алҕас» түбэһиннэрэн «570» диэн нүөмэри кэтэ сылдьаллар... Эбэтэр "көннөрү" «200» диэн буолуон сөп.  Көрөргүт курдук, государственнай нүөмэри массыына моделыгар кытта сөп түбэһиннэриэххэ сөп. Көннөрү "Жигули", "Королла" "Х999ХХ" курдук крутой нүөмэрдээх сылдьарын көрбүт киһи суох буолуохтаах. Тоҕо диэтэххэ, хаһаайына тугу да утары уунар кыаҕа суох киһи. Бензинин арыычча кутуннаҕына баһыыба буолаахтаатаҕа.

 

Арай, били, атыылыыры көҥүллүүр саҥа Федеральнай Сокуоммут иҥиэттэн-иҥиэттэн, дьэ, олоххо киирээ ини. Коррупцияны утары үлэлиир уорганнар уорбалаабыт киһилэрин тутуохтарын баҕардахтарына, офшордарга счеттарын, кэргэннэрин ааттарыгар суруммут дьиэлэрин-уоттарын, о.д.а. бэрэбиэркэлии сатыыллар. Сокуону кэспит киһини тутарга, кинилэр норуокка аһаҕастык көрдөрө сылдьар массыыналарын нүөмэрдэринэн киириэххэ сөп.

Мааны массыынаҕа, холобур, «Х200ХХ», «Х009ХХ», «С777СС», «В888ВВ» курдук нүөмэрдэр «алҕас» тиксэн  хаалбыттарын -- ГАИ нүөмэри биэрэр инспектора, республика ГАИ-тын начальнига Самсон Чупров уонна массыына хаһаайына хайдах быһаарыахтара эбитэ буолла? Билигин уулуссаҕа тахсаат бастакы көрбүт «крутой» нүөмэри хаартыскаҕа түһэриэххэ уонна общественнай бэрэбиэркэ тэрийиэххэ сөп.

Нүөмэрдэри ааттарынан кытта талан ылар дьон бааллар. Холобур, «Е777МН» диэн нүөмэрдээх Лексус-200 Чернышевскай уулуссатыгар турар «Алмазы Анабара» офиһыгар киирэн эрэрин көрүөххэ сөп. Ким буоларын таайдыгыт ини.

Атын холобур, мэр биир солбуйааччыта, холобур, чааһынайыгар «Х200ХХ» диэн нүөмэрдээх  Ленд Крузер-200 массыынанан сылдьарын дьон өрүү көрөр. Биир ырыаһыт джибэ Х009ХХ диэн нүөмэрдээх. Бу испииһэги төһө баҕарар салгыахха сөп.

Уопсайынан, бэйэтин ытыктанар киһи маннык нүөмэри ылара – ирдэбил курдук буолан хаалла. ГАИ-лары кытта кэтэх сыһыаҥҥа киирии --  табаарыстар, бу сокуону кэһии.

Онон, толкуйдаан көрдөххө, маннык «крутой» нүөмэрдээх киһини көрдөххүнэ, «кыратык» сокуону кэспит киһи сылдьар эбит диэн толкуйдуоххун сөп. Россия хааһынатыгар (ол аата – стипендия, пенсия, пособиелар) бу кыраһыабай нүөмэртэн биир да солкуобай киирбэтэх.

 

Мин олох утарбаппын, кыахтаах дьон ыллыннар. «Билсиинэн», «дьон нөҥүө», «кыратык төлөөн» буолбакка. Ол эрэн атыылаһан, элбэх харчыны государствоҕа төлөөн туран! ГАИ дьон хараҕын ортотугар сокуону кэһэ олорорун көрөр кыһыылаах. Бөлүөһүөк Мандар Уус «Эдэр сааска» хаһыакка эппитинии, айылҕа биэрэр дьонугар биэрэр. Уу хотоолго эрэ мустарын курдук, баай мустар сиригэр мустар. Атыттартан ордугун биллэриэн баҕарар киһи – төлүөхтээх. Ити сокуоммут төһө өр сыһыллыа-соһуллуо биллибэт. Депутаттар ылыныахтарын, сокуон бэчээккэ тахсыан наада.

 

Атын дойдуларга хайдаҕый? 

Холобур, Араабтар Холбоһуктаах Эмираттарыгар аукционунан официальнайдык атыыланар. Сөҕүмэр ыарахан сыанаҕа биир, икки эрэ бэлиэлээх (холобур, «8», «25») нүөмэрдэри атыылаһыахха сөп. Ол «крутой» нүөмэрдэр буукубалара да суох. Боростуой нүөмэри аукционунан 2 мөлүйүөн долларга (66 мөл. солк.), олох үчүгэй нүөмэри 24 мөл. долларга (792 мөл. солк.) атыылаһыахха сөп.  Ол харчы Араабтар Холбоһуктаах Эмираттарын бюджетыгар -- пенсияларга, стипендияларга барар буоллаҕа. Араабтар ону сокуонунан бигэргэппиттэр. Ол дойдуга бара сылдьыбыт биир эдьиийим оннук массыыналары көрөн хаартыскаҕа түһэрбит этэ. Онно туох да буукубата суох, холобур, «5», «9», «25», «60», «86» диэн нүөмэрдээх массыыналар бааллар үһү.  

 

Өссө хайдах түбэһэрий?

 Бааттаах уолаттарга «уочаратынан» өссө хайдах нүөмэрдэр түбэһэр буолар эбиттэрий?

100-с моделлаах Ленд Крузердар (норуокка биллэринэн, «суотай крузер») «100» диэн нүөмэрдээх сылдьалларын көрүөххэ сөп. 105-с моделлаахтарга «алҕас», холобур, «В105НГ» диэн түбэһээччи. Өйдөөн көрөөрүҥ эрэ, кэлиҥҥи «двухсотайдарга» (моделлара-570), холобур, Х570ТК «түбэспит» буолааччы.

 

VIP-нүөмэрдэр

 Президент Борисов персональнай массыынатыгар Штыровтан саҕалаан кэлбит «050» (Дьокуускай суоппардарын форумугар бу массыына «оҕо» диэнинэн биллэр) нүөмэрин илдьэ сылдьар («А001АА» нүөмэрдээх джип  Москваҕа баар дииллэр). Соторутааҕыта президент правительственнай массыыналары олус крутой ААА диэн серияны ОКО диэн «туох да крутойа суох» буукубалардаах серияҕа көһөрдө. Ол эрэн, маны «государево око» диэн эмиэ суолта биэриэххэ сөп курдук. Көһөрбүт төрүөтүн, правительство суоппардара суол быраабылатын кэһэн саахалга түбэһэллэрэ хойдубутун иһин накаастабылан сыаналыахха сөп. Холобур, А002АА нүөмэрдээх вице-президент Глушко массыыната хас да сыллааҕыта кыра саахалга түбэһэн хаһыакка тахсыбыттаах.  

Оттон Дьокуускай мэрэ Айсен Николаев  Юрий Заболевтан хаалбыт «001» («Дьокуускай бастакы киһитэ» диэн өйдүөххэ сөп) нүөмэринэн сылдьар. Илья Михальчук саҕана мэриялар, правительствоҕа чугаһыы сатаан буолуо, ААУ диэн серияны талбыттар этэ.

 

Мандар Уус санаата

Мандар Уустан, иллэрээ сыл, общество чилиэннэрин тоҕо 10%-ра эрэ байарын туһунан ыйыппыппар маннык эппиэттээн турар: «Сиик хотоол сиргэ мустарын курдук, норуот баайа аҕыйах киһиэхэ бэриллэр. Байыыны айылҕаттан бэрдэрии курдук сыаналыыбын. Харчы иҥэр киһитигэр эрэ иҥэр. Харчыны сатаан туттубакка суорума суолламмыт, дьылҕаларын алдьаппыт дьон бааллара ону туоһулуур. Айыылары кыыһырдыбакка байар киһиэхэ үп иҥэр, сыдьааннарыгар тиийэ үллэр…»

Просмотров: 1665 Комментариев: 0 Автор: Прокопий Бубякин
Стиль и орфография автора сохранены.
Мнение автора может не совпадать с мнением редакции.

Комментарии

Вы не можете оставить комментарий, пока не войдете на сайт. Вход / Регистрация

Авторизация на сайте через социальные сети

ЯСИА, Якутия, Саха Сирэ