Валентинка дьайыыта

Өрөбүл сарсыарда туран санаабын суруйарга быһаарынным. Төһө да кыһаммат курдуктарын иһин, кыргыттар да, уолаттар да, валентинка (саастаах дьоҥҥо быһааран кэпсээтэххэ, бу -- тапталга билинэр, сөбүлүүрү этэр сүрэх быһыылаах кыра открытка) кэлэригэр/кэлбэтигэр олус кыһаналлар. Кытаата, оннун була илик уйулҕалаах оҕолорго бу олус алдьатыылаахтык охсуон сөп. Арҕааҥҥы дойдулартан кэлбит үгэс, эмиэ Хэллоуин курдук.

Холобурдаан көрүөххэ. Холобур, Таня диэн кыыска биир да кэлбэтэх, оттон Галяҕа 17 открытка кэлбит.  Манна икки түгэҥҥэ тохтуур оруннаах: кыыска (уолга) биир да валентинка кэлбэтэҕинэ, ол улахан охсуу буолара өйдөнөр. Мин көрүүбэр, мантан кырата суох охсууну валентинкаҕа көмүллүбүт кыыс (уол) ылыан сөп. Тапталга билиммэтэх оҕолоро Таня бэйэтин итэҕэстик сананар, оттон «тапталга билиниинэн» көмүллүбүт Галя олоххо сыыһа соҕус көрүүлээх киһи буола улаатар: «мин саамай үчүгэй киһи эбиппин, уол барыта миигин таптыыр» диэн сыысхаллаах санааны олоҕун сулуһа оҥостор. Аанньа буолуо дуо, 17 валентинканы туппут убаҕас өйдөөх оскуола кыысчаана (улахан киһи буолуута, атыттар кинини халлаантан сиргэ түргэнник түһэриэхтэрэ, онно ыарыылаахтык охтуон сөп).

Оҕолорго таптал туһунан сыыһа өйдөбүл киирэр. Тапталы атыннык өйдүүр буола улааталлар. Американизация. Американскай таптал. Голливуд киинэлэригэр көрөбүт дии, уоллаах кыыс көрсөн сөбүлэстилэр да тута убахтаһан, бу түүн хоонньоспутунан бараллар. Уһуктан тураат, кофе иһэн баран икки аҥы ыстаналлар – киэһэ эмиэ атын киһилиин... Биһиги – сахаларбыт, биһиги олохпут истиилигэр барсыбат сыһыан. Үйэлэргэ олохтонон кэлбит үгэстээхпит, сыаннастардаахпыт. Сахалыы ырыабытыгар ылланар «үйэлээх тапталга эрэ бэринэр» омуктарбыт.      

Сибэтиэй Балантыыммытыгар эргиллиэххэ. Манна баран эттэххэ, валентинканы – наар умайа сылдьар тапталынан сирдэтинэн суруйар буолбатахтар. Сыл аайы бу күн наһаа элбэх валентинканы тутар уол/кыыс кэлин сатаан ойох ылбакка/эргэ тахсыбакка эрэйдэниэн сөп. «Сирэн-сиргидэххэ тиксии» диэн норуот муудараһа баар. Ол дакаастабылын күннээҕи олоххо көрүөххэ сөп.

Валентинкаттан мэйии эргийиитэ, суоҕуттан сыттыгы сытытыы – дьыала аҥара эрэ. Бу күнү искусственнайдык «таптал күнүгэр» кубулута сатааһын баар. Хайаан да кимниин эрэ бу күн маҥнайгыбын уураһыахтаахпын, маҥнайгыбын… Былырыын биир биллэр гинеколог интервьютун аахпыттаахпын. Кини Россия оскуолаларын үрдүкү кылаастарын ортолоругар кырыллыбытынан кыыс аҕыйаатар-аҕыйаан иһэрин этэр. Кыргыттар саамай күндү баайдарыгар чэпчэкитик сыһыаннаһыылара 2000 сыллар саҥаларыгар ордук хойдо сылдьыбыт эбит. Билигин олох дьалхаана уоскуйа быһыытыйан дуу, сөптөөх дьиэ кэргэн политиката (ийэ капитала, эдэр ыалы дьиэлээһин, сэрэтэр уруоктар, венерическэй ыарыылары кэпсээһин) баран эбитэ дуу – тупсуу баар үһү.

Хата, Сибэтиэй Балантыын күнэ – орто саастаах, саастаах дьоҥҥо бэртээхэй бырааһынньык буолсу. «Таптаатым» дии-дии сыттыкка умса түһэр саастарын ааспыт, олох аһыытын-ньулуунун билбит дьоҥҥо. Биир кэм үлэҕэ, бүппэт күннээҕи олох түбүгэр баттата сылдьан чугас киһигэр, тапталлааххар сылаас тыллары этэриҥ аччаан барар. Бу күнү туһанан «оннук баара дуу» диир гына. Эт-сиин кырдьарын иһин, киһи дууһатынан кырдьыбат дииллэр. Киһи тапталга наадыйар, бу сиртэн букатыннаахтык барыар диэри киһи олоҕо салҕанар.         

 Прокопий БУБЯКИН, «Эдэр саас» редактора.