Ордук маассабайдык Башкирияҕа, Ханты-Мансийскай автономнай уокурукка, Нижегородскайга уонна Кировской уобаласка сүһүрдүлэр. Питергэ 16 саастаах обургу оҕо спайстан улаханнык сүһүрэн балыыһаҕа киирдэ. Уол спайсы бэйэлээх бэйэтин оскуолатыгар атыыласпыт.

«Сделано в Китае»

Спайс хаһан эрэ үчүгэй сыттаах, туох да буортута суох табаҕынан ааҕыллара. «Спайс састаабыгар табах уонна араас оттор эрэ киирэллэр», – диэн буолара. Кэлин марихуанаҕа майгынныыр, олус буортулаах JWH химическэй реагены эбэр буоллулар. Маннык спайс аан бастаан Америкаҕа көҥүллүк атыыламмыт. Аҕыйах сылтан бэттэх Россияҕа өтөн киирбит. Полиция үлэһиттэрэ этэллэринэн, кылгас кэм иһигэр героины уонна атын ыарахан наркотиктары кытары «күрэстэһэр» кыахтаммыт.

Төһө спайс атыыланарын ким да учуоттуур кыаҕа суох. Экспертэр сабаҕалыылларынан, табах булкадаһыгын 90-тан тахса бырыһыаныа туох да мэһэйи, утарсыыны көрсүбэккэ, туһанааччыга кэбэҕэстик тиийэр. Ол төрүөтүнэн спайс үксэ (ол иһигэр, сүүрбэччэ киһи олоҕун илдьэ барбыт «метил-2») бобуулаах препараттар испииһэктэригэр киирбэтэ буолар. Оҥорон таһаарааччылар (Кытайга оҥороллор диэн сабаҕалыыллар) саҥаттан-саҥа көрүҥнэри кэбэҕэстик атыыга таһаараллар. Быраабы араҥаччылыыр уорганнар эмчиттэри кытары бу булкадаһык буортулааҕын-буортута суоҕун быһаарса сатыыр кэмнэригэр, спайс рынокка көҥүллүк атыыланар.

Саарбах препараттары атыылааччылар спайсы бааннаҕа туттуллар туус уонна оҕуруот уоҕурдуутун курдук кистээн атыылыыллар. Атыылаһааччы харчытын электроннай аадырыска ыытар эбэтэр ыйыллыбыт телефоҥҥа харчы угар. Ол кэнниттэн электроннай почтанан киниэхэ аадырыһы ыыталлар.

Доруобуйаҕа охсуута

«Табахсыттар спайстан ылар буортулара психическэй ыарыылар содулларыгар тэҥнээх», – диэн наркологтар этэллэр. Кинилэр бу кутталлаах спайстары састааптарын быһаарбакка да эрэ, төрдүттэн бобору туруорсаллар. Тоҕо диэтэххэ, оҥорон таһаарааччылар спайс састаабын сотору-сотору уларыталлар.

Табах булкадаһыгын буортута олус улахан уонна күүстээх. Наркотик киһиэхэ күүскэ дьайарын туһугар оҥорон таһаарааччылар састаабыгар дьааттааҕа биллэр веществолары эбэллэр.

Спайсы туһанааччылар бэйэлэрэ «үөһэ көтөн ыларга», астыныыны ыларга куттала суох ньыманан ааҕаллар. Спайстаабыт эдэр киһи настарыанньата, сүргэтэ көтөҕүллүбүт курдук буолар, тулалыыр эйгэтигэр туох буола турарыгар наадыйбат. Ханнык эрэ биллибэт-көстүбэт уобарастар, хартыыналар хараҕар элэҥнииллэр, долгуҥҥа уста сылдьар курдук сананар.

Марихуанаҕа тэҥнээх спайс киһи организмыгар хайдахтаах курдук буортуну аҕаларын туһунан толкуйдаан да көрбөттөр.

Спайс буортулаах веществолара киһи организмыгар тыҥа нөҥүө табах буруотун кытары киирэллэр. Тыҥа капиллярдара спайс веществоларын улахан аҥарын аһараллар. Кинилэр мэһэйэ суох организм устун тарҕаналлар.

Спайсы туһаныы кэнниттэн химическэй уонна үүнээйи кутталлаах веществоларын дьайыыларыттан биир да орган чөл хаалбат.

Быар. Бастакы охсууну организмы сүрүн «ыраастааччы» – быар ылар. Сүһүрдэр компоненнар быар клеткаларын таарыйаллар. Буортулаах вещество сорҕотун быар клеткалара симэлитэллэр, сорохторо өлөллөр, оттон улахан аҥаара хаан эргиирин кытта организмҥа тарҕанар.

Мэйии. Киһи мэйиитин сүһүрдэр. Табах булкадаһыгын тардыы мэйии тымырдара эмискэ кыарааһыннарыгар тириэрдэр. Тымырдар кыараатахтарына, кислород тиийбэтиттэн «аччыктааһын» тахсар, мэйии клеткалара үлэлиир дьоҕурдара мөлтөөн, өлөн бараллар.

Бүөр. Дьааттаах веществолар тобохторун иик көмөтүнэн таһаарарга бүөр паренхимата дьиэгирэр, буорту буолар. Сотору кэминэн бүөр токсиналарынан уонна шлактаах веществоларынан туолан, организмҥа киирэр химикаттары ыраастыыр дьоҕурун улаханнык сүтэрэр. Ол түмүгэр астан сүһүрүөххэ сөп. Тоҕо диэтэххэ, биһиги аһыыр аһылыкпыт үксэ олус элбэх химиялаах. Бу химиялары бүөр төттөрү таһаарар кыаҕа суох буолар.

Ууһуур органнар. Спайстыыр киһи либидота мөлтүүр, дьахтары кытары сылдьыһар кыаҕа улаханнык намтыыр. Дьахтар кыайан төрөөбөт буолар.

Психика. Психиката буомурар. Галлюцинация, кутталлаах психозтар, ньиэрбэ күүрүүтэ хомолтолоох содуллаахтар. Кини галлюцинациялаан, ханна баарын, тугу гынарын өйдөөбөт турукка киирэр. Саамай кутталлааҕа – кини сирдээҕи олохтон арахсар. КГТ дойдуларыгар обургу оҕолор дьиэ үрдүттэн эбэтэр дьиэлэрин түннүгүттэн ыстаммыт 30-ча чахчылара бэлиэтэммитэ. Операция остуолугар өлбүттэрэ, сорохтор тыыннара тута быстыбыта.

Тугу гыныахха?

Спайстан уонна итинник дьайыылаах атын да састааптаах табахтартан тутулуктаныы олус түргэнник үөскүүр. Эдэр дьон спайс буортутун өйдүүллэригэр бириэмэ суох буолар. Спайсы тардар киһини бэйэлэрин ортолоругар «өрө туталлар». Биир саастыылаахтарын кытары кэпсэтэллэригэр, сынньаналларыгар, үөрэнэ баралларыгар табах тарда сылдьаллар. Маннык наркоманнар табах булкадаһыга суох сатаммат буолаллар, спай «куукулата» буолан хаалаллар.

Хомойуох иһин, бу кутталлаах дьаллыктан наркоман соҕотоҕун босхолонор түгэнэ олус сэдэх. Туттунуон баҕарар кэмигэр «ыкса атастара» уочараттаах спайсы ытыска ууран аҕалбыттара эрэ баар буолар. Спайстан тутулуктаныыттан наркология балыыһатыгар эрэ эмтиир кыах баар. Наркодиспансердарга, клиникаларга организмы буортулаах веществолартан ыраастыыллар, өйүн-санаатын чөлүгэр түһэрэллэр, тутулуктаныыттан босхолууллар.

Дьэ, «бабат» диэтибит

Спайсы кэмниэ-кэнэҕэс өлөрөр-өһөрөр веществонан билиммиттэрин да иһин, бобуулаах препараттар испииһэктэригэр киллэрэргэ сылтан итэҕэһэ суох кэм ирдэниллэр. Билигин элбэх киһи өлбүтүн уонна сүһүрбүтүн эрэ кэннэ (этэргэ дылы, оройго охсуллан эрэ баран) Государственнай думаҕа сокуону кытаатыннарарга сананнылар. Саҥа наркотическай веществолары суһаллык бобор сокуон бырайыагын ыларга Государственнай дума бэлэм. Маннык дьаһалы наркотигынан эргиниини хонтуруоллуур федеральнай сулууспа киллэрэ сатаабыта хас да сыл буолла. Рынокка уочараттаах спайс баар буолбута дойдуга наркотигы утары охсуһууга баар сүрүн итэҕэстэри арыйда. Төһө да буруйдаахтары булбуттарын, накаастаабыттарын иһин, вещество син биир атыытттан бобулла илигэ киһини дьиксиннэрэр.

Ону сэргэ РФ Общественнай палатата кимтэн кэлбитэ-барбыта биллибэт аадырыстаах переводтар суумаларын 15 тыһыынчаттан 1 тыһыынчаҕа диэри түһэрэргэ этии киллэрдэ.

Дойдуга наркотиктары бобуу процедурата олус уһунун туһунан ФКСН хаста да сэрэтэн турар. Лаборатория уочараттаах спайс химическэй формулатын буллаҕына, ФСКН бобуулах веществолар испииһэктэригэр киллэрэргэ сурук түһэрэр. Онтон Доруобуйа харыстабылын министерствота саҥа веществоны чинчийэргэ куонкурус биллэрэр, түмүктэри күүтэр. Түмүк оҥоһуллуннаҕына эрэ вещество чахчы наркотик буоларын официальнайдык биллэрэн, араас ведомстволары кытары сөбүлэһии түһэрсэр. Лабораторнай үлэлэргэ уонна бюрократическай процедураларга ортотунан сыл аҥара бириэмэ барар. Оттон синтетическэй наркотиктар саҥа көрүҥнэрэ хас биирдии икки күҥҥэ баар баар буолан иһэллэр. Ол аата государство буруйу оҥорооччулардааҕар 300 төгүл бытааннык дьаһанар эбит.

Саҥа вещество наркотик буолара быһаарылла илигинэ, тарҕатааччылартан былдьыыр уонна сойуолаһар юридическай бырааба суоҕун туһунан ФСКН салайааччыта Виктор Иванов быһаарыыта киин хаһыаттарга бэчээттэннэ. Оттон омук дойдуларыгар үгүстэригэр кутталлаах веществоны атыылыыры 3 сыл устатыгар бобор быһаарыыны биир нэдиэлэ иһигэр ылына охсоллор.

Оттон Россияҕа араас үүнээйии уонна синтетическэй састааптаах психоактивнай веществолаах спайстар тарҕаммыттарын курдук тарҕана тураллар, тыһыынчанан эдэр ыччат олоҕун илдьэ бараллар.