СР миграционнай сулууспатын Федеральнай Управлениетын начальнигын солбуйааччы Василий Высоких кэнники үс сылга Саха Республикатыгар миграция туругун кэпсээтэ. Дакылаатчыт бэлиэтээбитинэн, дойду президенэ Владимир Путин РФ миграционнай политикатыгар киллэрбит уларытыылара 2025 сылга диэри РФ государственнай миграционнай политикатын төрүттэрэ буоллулар диэтэ.

«Республикаҕа тас дойдуттан кэлээччилэр үгүстэрэ олохторун уонна үлэлэрин сокуоҥҥа тирэҕирэн талаллар», - диэтэ Высоких уонна дакаастабыл быһыытынан статистика дааннайдарын аҕалла. Ол курдук, 2010 сылтан Саха сирин МСФУ-та 249 тыһыынча тас дойду гражданнарын учуокка туруорбута. Бу сыл 10 ыйын устата учуокка 54 тыһыынча гражданнар киирдилэр, сүнньүнэн, СНГ дойдуларыттан.

Саха сиригэр кэлээччи миграннар ахсааннарынан бастакы үс миэстэҕэ Кыргызстан – 22%, Армения – 19%, Таджикистан – 16% бааллар. Итилэртэн 80%-ра сайылыы кэлэллэр. Ордук элбэх мигрант Дьокуускайга, Мииринэй, Алдан уонна Нерюнгри оройуоннарыгар бааллар.

Быйылгы сылга тас дойду гражданнарыттан быстах кэмҥэ олорууга 1 730 докумуон киирдэ, олортон 1 670 оҥоһулунна. «Ол оннугар миграннар хаачыстыбалара мөлтөөн иһэр, - диэн бэлиэтээтэ Высоких. - Урукку союзнай республикалартан кэлэр эдэр дьон үгүстэрэ идэлэрэ да, үлэ стаһа да суохтар, нуучча тылын билбэттэр эбэтэр мөлтөхтүк билэллэр. Кинилэртэн 50%-ра орто, 30%-ра — ситэтэ суох орто, 20%-ра эрэ орто анал эбэтэр үрдүк үөрэхтээхтэр».

Итини таһынан МСФУ тас дойдуттан сылдьааччы гражданнар ортолоругар сууттаммыт, ыарыылаах дьону буларга үлэлэһэр. «Кэнники биэс сылга биһиги 1,5 тыһ. кэриҥэ дьоҥҥо аккаастаатыбыт», - диэтэ дакылаатчык.

Үлэҕэ көҥүлү тэҥинэн, миграннарга бу сыллаахха дьоҥҥо үлэлииргэ аналлаах 15 тыһыынчаттан тахса патент бэрилиннэ. Высоких быһаарыыны эрэйэр кыһалҕаны эттэ. Патент дьайар кэмэ үлэлэтэр киһи нолуогун төлөөтөҕүнэ, автоматически уһаан биэрэр, онно миграция эйгэтигэр толорор былаас көҥүлэ наадата суох. «Онон ситимнээн, ол гражданнары хонтуруоллуурга ыарахаттар үөскүүллэр», - диэтэ кини.

Дакылаакка өссө биир кыһалҕа этилиннэ – сокуон тас дойду гражданина тулалыыр дьоҥҥо кутталлаах ыарыыта суоҕун бигэргэтэр докумуоннары ирдээбэт.

Салгыы тыл этээччи МСФУ быраабы харыстыыр органнары кытта «Регион-Магистраль», «Тыа», «Нелегал», «Маршрутка» диэн суһал-сэрэтэр тэрээһиннэри ыытар, онно 1 328 эбийиэги бэрэбиэркэлээтилэр. «Ол түмүгэр 45 тыһыынчаттан тахса ммиграционнай хонтуруолу кэһии тахсыбыта билиннэ, олохтоох бюджекка административнай быраап сокуонун кэһиинэн 200 мөл. солк. кэриҥэ киирдэ», - диэтэ Василий Высоких.

СР Ис дьыалатын миниистирин солбуйааччы Константин Неустроев министерство кэмиттэн-кэмигэр мониторинг ыытар диэн бэлиэтээтэ. 1992 сыллаахха 18 323 буруйу оҥоруу бэлиэтэммитэ. Буруйу оҥоруу 2005-2006 сылларга муҥутаан элбии сылдьыбыта – 24 144. 2010 сыл кэнниттэн Константин Константинович буруйу оҥоруу түспүтүн бэлиэтээтэ.

Мунньах кыттыылаахтара тыл этээччилэргэ ыйтыылары биэрдилэр уонна этиилэри киллэрдилэр. Республика народнай депутата Алиш Мамедов кини салайар «Якутцемент» тэрилтэтигэр 22 омук бэрэстэбиитэллэрэ үлэлииллэрин кэпсээтэ. Визовай режим туһунан ырытарыгар, кини итинник ньыма дойдуга миграционнай усулуобуйаны сымнаппат диэтэ.

Парламентарий Александр Ким-Кимэн бэйэ-бэйэҕэ тулуурдаах буолууну баҕарда. Кини Саха сиригэр баар национальнай общиналар үтүө сабыдыалларын бэлиэтээтэ. Итини таһынан Александр Ким-Кимэн Государственнай Думаҕа сепаратизм уонна экстремизм иһин эппиэтинэһи кытааныннарга сокуоннары дьүүллэҕэ сылдьаллар диэтэ.

Үгүстэр СР норуоттарын Ассамблеятын Сэбиэтин ыччатын бэрэстэбиитэлэр Оганнес Григорян этиитин өйөөтүлэр: «Биһиэхэ, Саха сиригэр национализм кыһалҕата суох, итини бэйэбит тэрийэ сатыыбыт, тоҕо диэтэххэ, ону хайдах гынары билбэппит».

Үлэ түмүгүн таһаарарга, Ил Түмэн бастакы вице-спикерэ Анатолий Добрянцев Россия Федерациятыгар кэнники кэмҥэ миграционнай политика кыһалҕатын бары таһымҥа ырыталлар диэтэ. "Республика 950 тыһыынча олохтоохторуттан 500 тыһыынчата үлэлиир саастаах, онон үлэлиир кыахаах дьон республикаҕа кэлиилэрэ салҕаныа", - диэтэ парламент бастакы вице-спикерэ. «Мунньах түмүгүнэн этиилэри ылыныахпыт», - диэн түмүктээтэ Анатолий Добрянцев.