"Арктика: бигэтик сайдыы кэскиллэрэ» норуоттар икки ардыларынааҕы научнай-практическай конференция чэрчитинэн, Арктикаҕа таһаҕаһы тиэйии тула кэпсэттилэр. «Төгүрүк остуолу» СӨ транспорын уонна суол хаһаайыстыбатын министрэ Семен Винокуров иилээн-саҕалаан ыытта. Кини иһитиннэрбитинэн, быйыл хотугу уонна Арктика улуустарыгар суолу-ииһи көрүүгэ-истиигэ «Арктика суоллара» тэриллибит уонна Зеленай Мыстан Чукоткаҕа диэри массыына суолун тутуу саҕаламмыт.

Биһиги өрөспүүбүлүкэбит муораҕа тахсар «көрүдүөрү» толору баһылыыр кыахтаах эрээри, күн бүгүнүгэр диэри харгыстар элбэхтэр. Дьиҥэр, биһиги дьоһун базалаахпыт. Ол туоһутунан урукку сылларга Тиксиитээҕи муора пордун нөҥүө мөлүйүөнүнэн тонна таһаҕас тиэйиллэрэ буолар. Билигин «өрүс-муора» тииптээх суднолар муоранан, хоту өрүстэринэн усталлар.

Сыллата өрөспүүбүлүкэбитигэр 3 мөл. тонна кэриҥэ таһаҕас араас көрүҥэ тиэллэр. Ол иһиттэн 1,5 мөл. т государство наадыйыытыгар. Таһаҕас улахан аҥара өрүс суолунан таһыллар. Хоту улуустарга сылы-сыллаан тиэйии-таһыы, саамылааһын үлэтэ ыытыллар. Онон, таһаҕаһы тиэйии схематын уларытар кэм тирээбитин ХИФУ үпкэ-экономикаҕа институтун дириэктэрэ Александр Кугаевскай эттэ. Саҥа суолу тобуллахпытына, экономистар ааҕыыларынан, сылга 16 млрд солк. диэри үбү-харчыны кэмчилиир кыах баар.

Аны кэлиҥҥи сылларга Дьааҥы, Халыма, Индигир өрүстэригэр быһыы-майгы уустугурда. Уу таһыма намтыы турар, дириҥэтии үлэни ыытыы мөлтөх. Бу түмүгэр былааннаныллыбыт таһаҕас кэмигэр тириэрдиллибэт.

«Төгүрүк остуол» кыттыылаахтара Өлүөнэ өрүһү туоруур муоста боппуруоһун таарыйбыттарыгар: «Манна бэл Россия президенэ Владимир Путин да эппиэттиир кыаҕа суоҕа буолуо», - диэтилэр. Онон, хаһан муоста тутулларын кэтэһэн олорбокко, таһаҕаһы тиэйиигэ уста сылдьар улахан кырааннары туһаныахха сөбүн Москва бэрэстэбиитэллэрэ эттилэр.

Түмүккэ, Тиксиитээҕи муора уонна Зеленай Мыстааҕы өрүс портарын сайыннарыы боппуруостарын «Россия транспорын ситимин сайыннарыы» федеральнай тус суолталаах бырагыраамаҕа киллэрэри, итиэннэ «өрүс-муора» кылаастаах 6 саҥа суудунаны тутуу үбэ-харчыта федеральнай бюджекка көрүллэрин туруорсарга этилиннэ.