Валентина Иннокентьевна идэтинэн Ньурбатааҕы муусука оскуолатыгар фортепиано кылааһыгар учууталлаабыта, Георгий Степанович тутуу тэрилтэтигэр прорабынан, экономиһынан үлэлээбитэ. Кини Ньурбаҕа үлэлиир сылларыгар бөһүөлэк Степан Васильев диэн киин уулуссатын устунан икки мэндиэмэннээх типовой олорор дьиэлэри, киинэ театрын, Ынахсыкка оскуоланы салайан туттарбыта.

Валентина ыал буоларыгар аҕыйаабыта түөрт оҕолоох буолуом диэн баҕа санаалаах эбит. Ол эрээри, Дьылҕа хаан биир эрэ оҕолоноругар кыах биэрбит. “Хараҕым олох куһаҕана. Кыыспын 1965 сыллаахха нэһиилэ төрөппүтүм. “Иккистээн оҕолонор буоллаххына, хараххыттан матыаҕыҥ. Кэргэниҥ оҕотун уонна эйигин көрөр аакка түһүөҕэ”, - диэн быраастар сэрэппиттэрин иһин, Оксанабытын төрөтөн баран, тохтообуппут. Кыыспыт мөлтөх доруобуйалаах төрөөн, үгүстүк көрөн-харайан улаатыннарбыппыт”, -- диир ийэ.

Яковлевтарга Оксана күннэрэ-ыйдара, баардара-суохтара этэ. Кыыстарын минньигэс мичээрин көрөөрү, саҥатын истээри төрөппүттэрэ үлэлэрин кэнниттэн дьиэлэригэр тиэтэйэллэрэ-саарайаллара. Оттон Оксана дьонун хайдахтаах үөрдэр этэй?! Элэккэй майгылаах, үөрэҕи ылынымтыа, билиигэ-көрүүгэ тардыһыылаах кыысчаан туйгун үөрэҕинэн, дьоҥҥо-сэргэҕэ сайаҕас сыһыанынан төрөппүттэрин үөрдэрэ.

“Оччотооҕу кэм дьонун сиэринэн үлэбитигэр бэриниилээхтик сылдьарбыт. Оҕобут ол иһин олус кыратыттан бэйэтин бэйэтэ дьаһанарга үөрэммитэ. Киэһэ кэллэхпитинэ быыкаайык бэйэтэ дьиэтин хомуйан, аһын бэлэмнээн тоһуйара”, -- диэн Валентина Иннокентьевна ол кэмнэри санаан хараҕа сырдаан ылар.

Оксана ийэтин туйаҕын хатаран муусукаҕа дьоҕурдааҕа кыратыттан биллибит. Муусука оскуолатыгар туйгуннук үөрэммит. Тапталлаах пианинотын арыйан, намыын тарбахтарын сэрэнэн клавишаларга ууран, киһи сүрэҕин кылын таарыйар дьикти кэрэ муусуканы оонньуура. Ийэлээх аҕата дьыбааҥҥа олорон күндү киһилэрэ оонньуурун астына истэллэрэ, кыыстарынан киэн тутталлара.

Оттон Георгий Степанович уол оҕото суоҕуттан хаһан да кэмсиммэтэх. Оксанатын илдьэ хара тыаны баталлара. Кыысчаан аҕатын кытары туоһапка сааны тутан баран, кэнниттэн батыһа сылдьара. Итиэннэ кинини кытары сөбүлүүр дьарыга балыктааһын эбит. Туохтан да чаҕыйбат майгыта мантан да көстөрө – туппута барыта сатанара.

Ол курдук Ньурба 2№-дээх орто оскуолатын үчүгэйдик бүтэрбит сылыгар Яковлевтар Дьокуускайга көһөн кэлбиттэр. Оксана биир да түгэн саарбахтаабакка муусука учуутала буоларга санаммыт этэ. Музыкальнай училищеҕа туттарсан киирэн, 4 сыл туйгуннук үөрэнэн бүтэрбит. Үөрэҕин бүтэрэн баран Хатас муусукаҕа оскуолатыгар икки сыл учууталлаабыт. Ол эрээри Оксана үүнэргэ-сайдарга баҕата баһыйан, училищеҕа үөрэппит-такайбыт учууталын Майя Иванова сүбэтинэн, Вологда куоракка үөрэҕин үрдэтинэ барбыт. Аҕата Георгий кыыһын кытары сылдьыспыт. “Оҕом онно дьулуурдааҕын көрөн астыммытым. Улахан куонкуруһу ааһан, бастакы куурус устудьуонун аатын ылбыта”, -- диир аҕата.

Түөрт сыл туйгуннук үөрэнэн кэлэн, Дьокуускайдааҕы педучилещаҕа концертмейстерынан уонна преподавателинэн үлэлээбит. Оксана Георгиевна таһаарыылаах үлэтин бэлиэтээн, Педагогическай институкка үлэҕэ ыҥырбыттар. Икки сыл оҕолору үөрэтэн баран, учуутал быһыытынан ситэн-хотон, салгыы билиигэ тардыһар баҕалааҕын туһунан дьонугар кэпсээбит. “Ийээ, мин кандидатскай үлэни көмүскүүргэ сананным. Ол инниттэн английскай тылы үөрэтиэхпин наада”, -- диэбит уонна кылгас кэм иһигэр дьаныһан туран английскай тылы бэлиэр билэр буолбут. Оскуолаҕа үөрэппит немецкэй тылын да куһаҕана суохтук билэр эбит.

“Үс сыл буолан баран оҕобут үөрэх салаатынан научнай үлэтин көмүскүүр күнэ үүннэ. Биһиги видеокамера ылан баран, оҕобутун кытта долгуйа-долгуйа, саалаҕа киирбиппит. Дьэ, онно мин Оксанабыт хайдах курдук таһыччы билиилээҕин, дьаныардааҕын көрөн, ийэ быһыытынан киэн туттубутум. Кыыспыт комиссия иннигэр туран сирэйдиин-харахтыын уларыйда. Тыла-өһө баайын, куолаһа чөллөркөйүн, билиитэ дириҥин! Биһиги бэйэбит сөҕөн эрэ хааллыбыт. Ол курдук 32 сааһын да туола илигинэ кандидатскайын көмүскээбитэ. Ол күн биһиги саҕа дьоллоох суоҕа. Дьиэбитигэр кэлэн баран үөрүүбүтүттэн тугу да саҥарар да кыахпыт суоҕа, мичээр бэлэхтэһэ сылдьыбыппыт”, -- диэн Валентина Иннокентьевна эмиэ ахтыытын салгыыр.

Төрөппүттэрэ кыыстара төһө да сылайбытын бэлиэтээбиттэрин иһин, Оксаналара бу таһымҥа тахсыынан эрэ муҥурдамматын сүрэхтэринэн сэрэйбиттэр. Арай кыыстара үлэтиттэн кэлэн баран кабинетыгар олорон үлэлиир да үлэлиир буолбут. Биир үтүө күн ийэлээх аҕатын диэки ыраас баҕайытык көрөн баран, дууһатыгар иитиэхтии сылдьыбыт санаатын кытары үллэстибит: “Ийээ, аҕаа мин докторантураҕа киирэр баҕалаахпын. Санкт-Петербурга үөрэнэ барыам этэ”, -- диэн эппитигэр, дьоно соһуйан хаалбыттар. Кыыстара сылтан ордук үлэтин быыһыгар дьиэтигэр дьарыктаммыт эбит.

Оксана Санкт-Петербурга көтөр кэмэ тиийэн кэлбит. Төрөппүттэрэ ыксаан хаалбыттар, оҕолоро тоҥмотун-хаппатын эрэ ханнык эрэ диэн санаалаах буолбуттар, тугу гыналларын билбэккэ, ийэтэ зонтигын суумкатыгар эрэ уган хаалбыт.

Оксана Георгиевна саарбаҕа суох экзаменнарын туйгуннук туттаран, аспирантураҕа киирбит. “Оҕобут сыыһа туттарсан кэлэригэр дьүдэйбитин, сылайбытын бэлиэтии көрбүппүт”, -- диэн баран ийэ кистээн хараҕын уутун соттор. Ол да буоллар, ылыммыт санаатын ыһыктыбакка икки сыл докторантураҕа туйгуннук үөрэммит. Оксана туох эрэ ыарахан ыарыыга ылларбытын дьоно сэрэйэллэрэ. Быраастарынан, балыыһаларынан бэрэбиэркэлэппиттэр даҕаны, чопчу диагноз туруорбатахтар. Ол эрээри эдэр киһи эбии дьүдэйэн испит. Ис иһиттэн кини этин-сиинин туох эрэ кэбийэр курдук эбит.

Үһүс сылын түмүктүүр курстааҕы научнай үлэтин көмүскүү барарыгар дэлби дьүдэйбитин, сэниэтэ суоҕун көрө сылдьан, төрөппүттэрэ кыыстарын тохтото, сынньата сатаабыттар да, ылыммыт соругун толоро үөрэммит майгылаах буолан, ол санаатын ыһыктыбатах.

“Эмтиир бырааһыгар кыыһым былаанын туһунан кэпсээбитим, хайдах буолабыт диэн сүбэ көрдөөбүтүм. Ону оттон киһи санаата ситэрэ үчүгэй, көҥүллээ диэбитэ”, -- диэн Валентина Иннокентьевна кэпсиир.

Оксана сып-сап хомунан баран, Санк-Петербурга самолетунан көппүт. Ол эрээри, ийэлээх аҕата онтон уоскуйан хаалбатахтар. “Оҕом Санкт-Петербурга көппүт күнүттэн аһыыр да, утуйар да кыаҕым суоҕа. Ол иһин кинини көрсө-билсэ айаннаабытым. Арай аэропортка оҕом барахсан көрсө кэлбит этэ. Дэлби дьүдэйдит, нэһиилэ турарын сүрэхпинэн таайбытым. Москваҕа улахан клиникаҕа бэрэбиэркэҕэ илдьибитим да, эмиэ быһаарбатахтара, ханнык ыарыы буулаабытын”, -- диэн оччотооҕу ыарахан кэмнэри санаан Валентина Иннокентьевна хараастар.

Оксана Георгиевна үһүс сылын түмүктүүр курсовой үлэтин көмүскээн, дьиэтигэр сыккырыыр тыына эрэ кэлбит. Дьиэтигэр кэлэн, сытынан кэбиспит. “Оронуттан турарыгар биһиги көмөлөһөрбүт, биһигиттэн өйөнөн куукунаҕа кэлэрэ”, -- диэн баран ийэтэ санаатын аралдьытаары түннүк диэки көрөр.

Уодаһыннаах искэн ыарыыта эдэр киһини кылгас кэм иһигэр кирэн сиэн, бу дойдуттан барарыгар ыйаахтаабыт. Оксана бүтэһик күннэригэр балыыһаҕа киирэн сытан, кэмсинэн ытаан-соҥоон, хараҕын уутун көрдөрбөтөх. Ийэлээх аҕата оҕолорун көрсө кэллэхтэринэ сып-сырдык сэбэрэлээх кыыстара сымнаҕас баҕайытык көрө сытар буолара. Аттыгар сытар дьоннор Оксана ыраас санаатыттан күүс-уох ылар курдуктар эбит.

“Оҕобут сыыһа биһигини хомотумаары биһиэхэ бу сиртэн баран эрэбин диэн биир да тылы эппэтэҕэ ээ. Арай уопсай доҕорбутугар эппит этэ: “Мин суох буоллахпына ийэлээх аҕам, дьэ, хайдах олороллор? Мин туспар олус санааҕа ылларбакка, толору олоҕунан олоро сатаатыннар. Кинилэри таптыырым бэрт, истэ-көрө сылдьыам”, -- диэхтээбитин, суох буолбутун кэннэ тиэрдибитэ”, -- диэн Валентина баар-суох күн сиригэр көрдөрбүт соҕотох чыычаахтарын сүтэрбит күннэрин санаан хараҕын уутунан суунар.

Оксана Георгиевна бу күн сиригэр суох буолбута үһүс сылыгар барда. Ол эрээри, сырдык санаалаах, сайаҕас майгылаах, киэҥ билиилээх оҕолорун, дьүөгэлэрин, учууталларын төрөппүттэрэ, доҕотторо, устудьуоннара мэлдьи истиҥ тылларынан ахта-саныы сылдьар буоллахтара. Оксаналара сылаас мичээринэн сүрэхтэрин сылаанньытан аттыларыгар сылдьар курдук санаан Валентина Иннокентьевна уонна Георгий Степанович саҥа күнү көрсөллөр.