– Сергей Макарович, быйыл кустуур лицензиябыт сыаната, араас ыстарааптар эмиэ үрдээбиттэр диэн буолла дии. Ону быһааран биэр эрэ.

– Сааскы кустааһын улууспутугар ыам ыйын 12-21 күннэригэр көҥүллэннэ. Лицензия сыаната былырыын 400 солк. эбит буоллаҕына, быйыл 650 солк. буолла. Былырыын биир булчут 40 атыыр куһу бултуура көҥүллэммит буоллаҕына, быйыл 30-нан быһылынна. Былырыын 5 хааһы бултуур көҥүллэнэр этэ, быйыл 7 буолла. Көҥүлэ суох бултааһыҥҥа ыстараап кээмэйэ уруккунан хаалла: чааһынайдарга 500-1000 солк., дуоһунастаахтарга - 1000-2000 солк., юридическай сирэйдэргэ - 10000-20000 солк. Итини таһынан көтөрү, кыылы көҥүлэ суох бултааһын хоромньута ааҕыллар.

– Бу соторутааҕыта СР Айылҕа харыстабылын министерствотын көҕүлээһининэн «АЛРОСА» АК кыттыылаах экология боппуруоһугар улахан семинар буолбутун туһунан баһын-атаҕын да буоллар истибиппит. Онно тугу кэпсэттилэр, туох быһаарыы ылылынна?

– Икки күннээх семинарга «АЛРОСА» АК тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа кэнники сылларга туох үлэни ыыппытын иһитиннэрдэ уонна инникитин бу хайысхаҕа туох үлэни былаанныырын билиһиннэрдэ.

Ону сэргэ Айылҕа харыстабылын министерствота алмаас промышленноһа тулалыыр эйгэҕэ дьайыытын үөрэтэрин сөбүлэһэн, ол түмүгүнэн тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа сыал-сорук туруорунан үлэлииллэргэ «АЛРОСА» АК министерствоны кытта сөбүлэһии түһэристэ.

Мин өйдөөбүппүнэн, «АЛРОСА» АК тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа сылга ортотунан 2 млрд тахса солк. үбү ороскуоттуур эбит. Онно КОС (канализационно-очистная система), карьердар рекультивациялааһыннарын о.д.а. айылҕаны харыстыырга аналлаах үлэлэр киирэллэр.

Мунньах түмүгүнэн тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа болҕомтону уурар буолбуттар эбит диэн сыаналаатым. Итиниэхэ нэһилиэнньэ интэриэһин көмүскүүр “Бүлүү” общественнай-экологическай комитет үлэтэ, туруорсуулара сүрүн оруолу ылбыт буолуохтарын сөп. Холобура, Алмазнай бөһүөлэктэн тахсар кирдээх ууну соторутааҥҥа диэри Иирэлээх үрэх сыырын сирэйигэр баар сыбаалкаҕа кутар буолар этилэр. Ортотунан сылга 215 тыһ. куб.м. кирдээх ууну куталлара. Ити куорат атын бөһүөлэктэриттэн тахсар кирдээх ууну аахпакка туран. Ол барыта Оччугуй Ботуобуйа үрэҕинэн Бүлүү өрүскэ киирэр эбит буоллаҕына, билигин уларыйыы тахсыбыт. Кирдээх ууну барытын анал массыыналарынан Мирнэй куоракка КОС-ка таһаллар. Онно киирбит уу биологическай ыраастааһыны ааһар. Итини урукку өттүгэр биһиги инспекциябыт да, «Бүлүү» общественнай-экологическай комитет да элбэхтик туруорсан турабыт. Компания биһиги министерствобытын кытта бииргэ үлэлээһиҥҥэ сөбүлэһии түһэрсибитин сэргэ «Бүлүү» общественнай-экологическай комитеты кытта бииргэ үлэлээһини төрүттүүр, аны сайын бэс ыйыгар сөбүлэһиигэ илии баттаһарын курдук бу соторутааҕыта комитет саҥа бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыт Тимофеев В.И. ыҥырыы сурук туттарда.

– Ити аата Бүлүү эбэбитин салгыы киртиппэт буолууга үлэ син барар курдук өйдөөтүм. Билигин өрүспүт уутун туруга хайдаҕый? «Бүлүү» ГЭС хаһааҥҥытааҕар да эрдэлээн, бу ый 13 күнүттэн, уутун ыытан айаҥҥа-сырыыга моһуок бөҕөнү оҥордо дии.

– Биһиги хас квартал аайы Бүлүү эбэ уутун Ньурбаҕа, Дьокуускайга ыытан, бэрэбиэркэлэтэ олоробут. Ол түмүгүнэн Бүлүү өрүс уута «умеренно загрязненнай» диэҥҥэ киирсэр. Ол аата республикабыт атын өрүстэрин кытта уутун састааба тэҥ, кирдээх ууга киирсибэт диэн. Бу да семинарга Айылҕа харыстабылын министерствотын иһинэн үлэлиир Информационнай экологическай киин иһитиннэрбитинэн, ити көрдөрүү биир кэм, улахан уларыйыы суох. Өрүс уутун састаабын үчүгэйдик үөрэтэр сыалтан, биһиги инспекциябыт туруорсуутунан быйылгыттан Мирнэй диэкиттэн кэлэр уу састаабын чуолкай билээри, Оччугуй Ботуобуйа Бүлүү өрүскэ киирэр төрдүттэн уу боруобатын ылыыны саҕалаатыбыт. Итинтэн саҕалаан Бүлүү умнаһын былаһын тухары уу хаачыстыбатын кэтээн көрүөхпүт. Бу инникитин олохтоох нэһилиэнньэ интэриэһин научнай төрүккэ олоҕуран көмүскүүр инниттэн оҥоһуллар.

– Бэрт буолуо эбит. Бары бүттүүн үүнэр көлүөнэбитигэр иччитэх алаастары, кураанах тыалары, уолбут күөллэри хаалларбат иһин айылҕабытыгар ураты харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы хас биирдиибит ытык иэһэ буоларын умнубатарбыт ханнык.