Өлүгү кэрчиктээһин – буруйу кистээһин

Ол дьыаланы суруйуом иннинэ, мин бу тиэмэҕэ үлэлиирим устатыгар өйдөнөн хаалбыт оннук түбэлтэлэртэн санатан аһарыам. Ол кэмнэргэ дьоҥҥо биллибит, аймалҕаны таһаарбыт, бэйэм суруйбут дьыалаларбыттан.

Ол курдук, 2005 сыллаахха Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Лоомтука сэлиэнньэтин Кыта-Баалы учаастагар өлөрүөхсүт бииргэ арыгылаабыт киһитин саанан ытан өлөрөн баран, массыына кузовын үрдүгэр тиэйбиттэр (үһүөлэр). Онтон түүн туран, өлөрүөхсүт өлүгү массыынаттан түһэрэн, гараас аанын аттыгар өлүгү сүгэнэн аҥардаан баран, гараас иһинээҕи улахан тимир оһоххо уган уматан кэбиспит. Икки күн буолан баран, өлөрүөхсүт уонна кинини кытта сылдьыбыт дьон өлүктэн хаалбыт күлү оһохтон ороон, 38 лиитэрэлээх уу бөтүөнүгэр уган, ол бөтүөнү, сүгэни, сааны илдьэ Майалаабыттар. «Төҥүргэстээх» диэн сиргэ кэлэн, сыбаалка таһыгар бөтүөнү хаалларбыттар. Өлөрүхсүт кэлин онно кэлэн, күлү бөтүөнтэн суолга чөмөхтүү сүөкээбит, оттон бөтүөнү дүөдэҕэ чардаакка тимирдибит, сүгэни тыаҕа бырахпыт. Бу өлөрүөхсүт 8 сылга кытаанах режимнээх холуонньаҕа көҥүлэ быһыллыбыта.

Оттон 2007 сыллаахха Дьокуускай куоракка быраас идэлээх киһи бииргэ арыгылаан баран, таптыыр дьахтарын уонна кини табаарыһын күнүүлээн өлөртөөн баран, онтун биллэримээри, суолун-ииһин кистээри, өлүктэри электрическэй эрбиинэн бысталаан, куулларга симэттээн баран, балконугар таһааран уурбут. Аҕыйах хонон баран, бу быраас буруйу оҥорбутун аҕатыгар билиммит, онтон бэйэтигэр тиийинэ сатаабыт. Бу өлөрүөхсүт 15 сылга көҥүлэ быһыллыбыта.

Аны 2012 сыл ахсынньы ыйыгар Нерюнгри оройуонугар, Сутам үрэх таһыгар киһи кырамталара көстүбүттэрэ. Ити сыл сайыныгар түөрт балыксыт Сутам үрэххэ массыыналара ууга түһэн, дьону кытта сибээстэһэр кыахтара суох буолбут. Өр көрдөөһүн кэнниттэн сэтинньи ыйга быыһааччылар түөрт киһиттэн иккитин эрэ булбуттара. Үһүс киһи тайҕаҕа мунан, сураҕа суох сүппүтэ. Оттон биирдэстэрэ төрдүс киһини кырбаан, ол эрэйдээх ылбыт эчэйиилэриттэн миэстэтигэр өлбүт. Сотору кэминэн аһыыр астара суох буолан, кырбаабыт киһи атаһынаан өлүөхсүтү эттээн, ону буһаран сиэбиттэр. Бу каннибал 12 сылга кытаанах режимнээх холуонньаҕа көҥүлэ быһыллыбыта. 

Атастар да бөҕөлөр 

Аны бу соторутааҕыта эрэ, кулун тутар 29 күнүгэр, Дьокуускай куорат олохтооҕо полицияҕа эрийэн, 28 саастаах аймах уола сүппүтүн туһунан тыллаабыт. Эдэр киһи кулун тутар 23 күнүгэр дьиэтиттэн тахсан барбыт уонна ханна баарын биллэрбэт буолбут, суотабай төлөпүөнэ арахсыбыт. Тыллаабыт киһи быраата куораттан ханна да айанныыр былаана суоҕун, урут итинник сүтэ илигин эппит. Киһи сүппүт чахчытынан РФ Холуобунай кодексатын 105-с ыст. 1 чааһынан, ол эбэтэр, киһини соруйан өлөрүү бэлиэтэ баарынан, холуобунай дьыала тэриллибит.

Суһал-ирдиир тэрээһиннэр кэмнэригэр биллибитинэн, эдэр киһи сүтэр күнүгэр атастарын кытта бииргэ арыгылаабыт. Оперативниктар ол дьону булбуттар. Өлүөхсүт биир дойдулаахтара, аммалар, эбит.

Уорбаланан тутуллубут, сварщигынан үлэлиир 30 саастаах киһи быһаарбытынан, бииргэ арыгылыы олорон кыыһырсыбыттар, онтон охсуһан турбуттар, ол кэмҥэ кини быһаҕынан анараа уолу көхсүгэ анньыбыт  уонна хаста да сирэйгэ сутуругунан охсубут. Эбиитин удлинитель сунуурунан муомахтаан өлөрбүт. Онтон атаһынаан өлүгү кэрчиктээн баран, массыынаҕа тиэйэн, Мэҥэ-Хаҥаласка илдьэн,  Өлүөнэ өрүс үрдүгэр бырахпыттар. Өлбүт киһи кырамталара муус устар 11 күнүгэр көстүбүттэр.

Уорбаланааччы билигин СИЗО-га хаайыллан олорор. Оттон өлүгү кистээһиҥҥэ көмөлөспүт киһи ханна да барбат баппыысканан көҥүлгэ сылдьар. Силиэстийэ салҕанар. 

Ойбоҥҥо тимирдибиттэр 

Бу дьыала туһунан иһитиннэрии хаһыаппыт 2014 сыл алтынньы 31 күнүнээҕи нүөмэригэр, “Быраабы араҥаччылыыр уорганнар иһитиннэрэллэр” рубрикаҕа бэчээттэммитэ. Ааспыт сыл алтынньы ыйыгар Чурапчы улууһун Толоон (Чакыр) сэлиэнньэтигэр сүппүт киһи өлүгэ чугастааҕы күөл ойбонуттан көстүбүтэ. Бу дьыалаҕа Чурапчы оройуоннааҕы суутун бириигэбэрэ кулун тутар 31 күнүгэр тахсыбыт.

Суут быһаарбытынан, 2014 сыл алтынньы 25 күнүгэр Чакыр сэлиэнньэтигэр Сергеев А., Макаров В., Макаров П. уонна эмсэҕэлээччи Адамов Платон бииргэ арыгылыы олорон, тыл-тылга киирсибэккэ айдаарсыбыттар. Устунан киһилэрин үлтү кырбааннар, быһылаан буолбут сиригэр кылгас кэм иһигэр алҕас өлүүтүгэр тиэрдибиттэр. Сарсыныгар оҥорбуттарын кистээри, сүбэлэһэн баран, өлүгү дьиэ оҥкучаҕар уган, эрбиинэн, сүгэнэн уонна быһаҕынан төбөтүн, илиилэрин-атахтарын көҥдөй көхсүтүттэн араартаан, куулларга уонна суумкаҕа симэттээн, Чакыр арҕаа өттүгэр турар күөл ойбонугар тимирдибиттэр.

Суут уурааҕынан, Сергеев А. РФ Холуобунай кодексатын 111-с ыст. 4-с чааһынан (киһини ыараханнык эчэтэн, сэрэҕэ суохтан өлүүгэ тиэрдии) уонна 222-с ыст. 4-с чааһынан (сааны-сэби сокуоннайа суох батарыы) буруйдааҕынан билиниллэн, 7 сыл 6 ыйга кытаанах режимнээх холуонньаҕа көҥүлэ быһыллыбыт. Сууттанааччы Макаров П. эмиэ 111-с ыст. 4-с чааһынан буруйдааҕынан билиниллэн – 8 сылга. Онтон Макаров В. 116-с ыст. 1 чааһынан (кырбааһын) буруйдааҕынан билиниллэн, 30 тыһ. солк. ыстараап төлүүргэ ууруллубут. Бириигэбэр сокуоннай күүһүгэр киирэ илик.

Маныаха өлүөхсүт чугас дьоно бириигэбэр сорох чааһыгар сөпсөспөттөрүн биллэрэллэр: «Ама да, арыгы иһэн, истэрэ аһыйдар, оҥорбут буруйдарын толору билэн туран, сууттанааччылар сууту буккуйан, көрдөрүүлэрин араастаан уларыта сатаатылар. Киһини өлөрөн, эттээн, кистээн баран, ханнык суобастарынан-майгыларынан бу күн сиригэр буруйга-сэмэҕэ тардыллыбакка сылдьыахпыт дии саныылларый! Барытыгар тэҥҥэ сылдьыспыт үһүс киһи ууттан кураанах тахсан, ыстараап эрэ төлүүргэ ууруллубута абалаах даҕаны!» 

Маннык өлөрүүлэр төрдүлэрэ-төбөлөрө, сүүһүнэн, тыһыынчанан атын дьыалалар биричиинэлэрин курдук, итирдэр утаҕынан үлүһүйүү, алдьатыылаах арыгы аһынан алларыйыы буолар. Быһата, арыгылааһын.

Онтон ити Чакыр дьыалатыгар өссө биир суол алдьатыылааҕа – сүөһүлэрин өлөртөрбүт дьон манньатын харчынан буолбакка, бытыылканан төлөһүүлэрэ буолбут. Билиҥҥи кэмҥэ өҥө, көмө иһин арыгынан төлөһүүнү киһи сэнээһин, аанньа ахтыбат буолуу, өссө куһаҕаны баҕарыы курдук ылыныан сөп этэ. Хайдах да истиҥ махтал бэлиэтэ диэҕи киһи тыла тахсыбат.

Иккис суол бэлиэтиирим, ааҕааччыбар быһаарарым диэн – хомойуох иһин, «каннибализм» (киһини сиэһин) диэн ыстатыйа Холуобунай кодексаҕа суоҕун курдук, өлүгү кэрчиктээһин, эттээһин диэн туспа ыстатыйа эмиэ суох. Ону ааһан, буруйу ыаратар да өрүтүнэн сыаналаммат. Тоҕо диэтэр, юридическай өттүттэн көрдөххө, «ураты кырыктаахтык өлөрүү» диэн өйдөбүлгэ, киһини тыыннааҕар сордоон-муҥнаан, эрэйин эрэйдээн өлөрүү киирэр. Эбэтэр эмсэҕэлээччи чугас дьоно көрөн, истэн турдахтарына, кинилэр эмиэ эрэйдэнэллэрин билэ-билэ, өйдүү-өйдүү, киһи тыынын быһыы. Онон, өлүгү эттээһин, уматан суох оҥоруу буруй суолун-ииһин кистии сатааһын эрэ курдук сыаналанар.