Саха сирэ «Газпром» компанияны кытта элбэх сыл бииргэ үлэлиир. Бу туһунан бастакы дуогабар өссө 2001 сылга түһэрсиллибитэ. Оттон билигин күүһүгэр сылдьар сөбүлэһиигэ 2007 сыллаахха от ыйын 17 күнүгэр илии баттаммыта. Итини таһынан республика социальнай-экономическай сайдыытыгар анаммыт дуогабар 2010 сылтан ыла дьайар.

Республика уонна компания хардарыта үлэлэрин биир үтүө түмүгэ «Газпром — оҕолорго» тус сыаллаах бырагыраама иһинэн Дьокуускайга элбэх функциялаах «Стерх» спорт комплекса 2013 сыл сэтинньи 22 күнүгэр аһыллыбыта.

«Ямал» систиэмэ республикаҕа сибээһи бигэтитиэ

Космос спутниктарын көмөтүнэн республика нэһилиэнньэтин 70% сибээһинэн хааччыллар. Сүрүн спутниковай ретранслятор «Экспресс-АМ3» аппараат буолар. Оттон «Экспресс-АМ33» спутник республика арҕаа оройуоннарыгар сибээһи олохтуур.

Баар техническэй кыах хаачыстыбалаах өҥөтө ситэритэ суох. Бу кыһалҕа суһаллык быһаарылларын туһугар  Егор БорисовВалерий Голубевы кытта көрсүһүүгэ 72 МГц итэҕэһэ суох кыахтаах «Ямал-401» космос аппараатын туһанар наадатын эттэ.

«Газпром» ААО бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы саха дьонун-сэргэтин туруорсуутугар болҕомтотун уурда. РФ быылааһын уорганнарын кытта үлэ департаменыгар билигин үлэлии турар сөбүлэһиигэ эбии «Ямал» спутниковай сибээһинэн хааччыйар туһунан сөбүлэһиини бэлэмнээһин сорудахтаныа.

Чайанда саппааһа улаатар

«Газпром» ААО бэрэстэбиитэллэрэ Саха сирин баһылыгын кытта көрсүһүүгэ Саха сиринээҕи гааһы хостуур киинин сырье базатын улаатыннарарга табыгастаах усулуобуйаны үөскэтэр туһунан кэпсэттилэр.

Бу тула үлэ тэриллибитэ ыраатта. Оробуочай бөлөх тахсыылаах үлэтин түмүгэр Чайандатааҕы НГКМ гааһын магистарльнай тырааныспарын эбийиэктэрин тутарга, Чайандатааҕы НГКМ хааччыллыылаах буоларыгар тутууга инвестиция тустарынан декларациялар уонна «Дьокуускай — Хабаровскай — Владивосток» газ магистральнай трассатыгар инженернэй-геологическай чинчийиини ыытыы сөбүлэҥи ылбыттара. Ону таһынан республиканы гааһынан хааччыйыы генеральнай схемата бигэргэммитэ.

«Газпром» компания 2013 сылга 14 чинчийэр, үөрэтэр скважиналары тутууну түмүктээбитэ. 1200 квадратнай километр иэннээх сиргэ сейсмическэй чинчийэр үлэ барбыта. Соболоох- Ньидьилитээҕи, Үөһээ Бүлүүчээнскэйдээҕи (Верхневилючанского), Таас Үрэхтээҕи уонна Орто Түүннээҕи ( Среднетюнгского) баайдаах сирдэри эбии чинчийэр бырайыактар бэлэмнэнэллэр.

Республика сиригэр-уотугар геологоразведочнай үлэ барарыгар табыгастаах усулуобуйаны тэрийэргэ Саха сирэ ылыммыт эбэһээтэлистибэтин толорууну салгыыр.

Саха сирин науката – «Газпромҥа»

Саха сирин айылҕатыгар киһи үөйбэтэх-ахтыбатах, күппэтэх өттө элбэх. Холобур, «Сила Сибири» газ магистарльнай трассата барар сирин геокриологическай балаһыанньата ураты. Ол курдук , манна сир өр сыл тоҥ турар кэлимсэ, быһыттаҕас, арыыланан ойуччу турар түөлбэлэрдээх.

Газ турбата тардыллар сирэ итини таһынан сейсмическэй өттүнэн, тоҥ сирдээҕинэн, өрүстээҕинэн, уулаах сирдээҕинэн уратылаах. Маннык сиргэ-уокка газ турбатын тардыы курдук үлэҕэ сэрэхтээх сыһыан ирдэниллэр. Айылҕаны харыстыыр үлэҕэ, инженернэй өттүнэн көмүскэллээх буоларга боломто ууруллуохтаах.

Алҕас, сыыһа-халты тахсыбатын туһугар Егор Борисов «Газпром» ААО бырабылыанньатын солбуйааччы Валерий Голубевка саха наукатын кэлиҥҥи чинчийиилэрин түмүктэрин, уопутун, туһанарга эттэ.

Егор Афанасьевич хапытаалынай тутууга куттал суох буолуутугар сыһыаннаах үлэлэргэ Саха сирин наукаларын академията быһаччы орооһор уонна научнай өттүнэн арыаллыыр кыахтааҕын, академия «Сила Сибири» магистарльнай газ турбатыгар уонна Саха сиригэр гааһы хостуур киин бырайыактарыгар научнай арыаллааһыны хааччыйыан сөбүн туһунан эттэ.

Саха сирин наукаҕа академията наука тэрилтэлэрин үлэлэрин сүрүннүөн сөптөөх. Ол олохтоох учуонайдар үтүө уопуттарын туһанарга кыаҕы биэрэрин Е.Борисов бэлиэтээн эттэ.

Бу боппуруоһу дьүүллэһэн баран мунньах кыттыылаахтара глобальнай энергетическай компания республика научнай-чинчийэр тэрилтэлэрин кытта хардарыта дьайсар систиэмэлэрин үөрэтэн көрөр, ону таһынан гааһы хостооччулар уонна учуонайдар эмиэ дьайсыылаахтык үлэлиир былааннарын оҥорор туһунан биир санааҕа кэллилэр.  Саха сирин правительствота В.П.Ларионов аатынан хоту сир физико-техническэй проблемаларын институтун, о.д.а. наука тэрилтэлэрин кытта «Газпром» туһаныан сөптөөх өрүттэрин ырытан оҥорор туһунан быһаарыыны ыллылар. Манна СР правительствотын председателэ  Галина Данчикова, Государственнай Мунньах (Ил Түмэн) председателэ  Александр Жирков, РФ Предиденин салалтатынан үлэлиир Саха сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлэ  Алексей Стручков, вице-премьер Александр Борисов кытыннылар.