Ыччат ыһыаҕын сүрүн тэрийээччилэрэ – миэстэтигэр үлэлии-хамсыы сылдьар улуус дьаһалтатын ыччакка отделын дьоно. Кинилэр ыһыах хас биирдии тэрээһинигэр эппиэтинэстээхтэр. Бүгүн «Эдэр сааска» Бүлүү улууһун дьаһалтатын ыччат отделын начальнига Николай Харлампьев ыалдьыттыыр.

Ыспыраапка

Николай Харлампьев – Бүлүү улууһун дьаһалтатын ыччакка отделын начальнига. Үлэлээбитэ сылтан орто. 

Николай Бүлүү куоратыгар 1986 сыллаахха муус устар 23 күнүгэр төрөөбүт. Оҕо сааһа манна ааспыт. Бүлүүтээҕи педагогическай колледжка үөрэнэ сылдьан, тэрийэр үлэҕэ холоммут. Куорат, оройуон тэрээһиннэригэр барытыгар көхтөөхтүк кыттыыны ылара. Маны таһынан бэйэтин ырыаҕа холонон көрбүтэ. Николай БПК-ны бүтэрэн, билигин СР президенин иһинэн салайыы институтугар үөрэнэр. Анна диэн кэргэннээх, тапталларын аанньала Анита диэн кыыс оҕолоохтор. 

«Бастаан долгуйбутум»

-​ Николай, ыччат политикатыгар үлэлии кэлэн баран бастаан туох ыарахаттары көрсүбүккүнүй?

– Аан маҥнай бу үлэҕэ киирэн баран, дьон-сэргэ, ыччат мин ыытар үлэбин өйдүө, өйүө дуо диэн, долгуйбутум. Онтон кэлин саныыбын – «дьон туох дии саныай» диэн санаарҕаабакка эрэ, үлэҕин үчүгэйдик толоруохтааххын, кыһаллыахтааххын, туруоруммут сыалгын хайаан да ситиһиэхтээххин. Үлэбэр улахан ыарахаттары көрсүбэтэҕим. Тоҕо диэтэххэ, Бүлүү ыччата бэйэтэ олус көхтөөх, саҥаны билэ-көрө, иҥэринэ уонна ол билиитин олоххо киллэрэ сатыыр. Үгүстэри кытта алтыспыт, сорохтору кытта бииргэ үөрэммит, үлэлээбит буоламмын, мин этиибин ылыналларыгар, идеяларбын өйүүллэригэр дөбөҥ этэ. 

– Улуус дьаһалтата ыччаты төһө өйүүрүй? 

– Биһиги улууспут Саха Республикатыгар биир улаханнара уонна кырдьаҕастара. Улууска уопсайа 8000 тахса ыччат олорор. Салалта да, нэһилиэнньэ да өттүттэн олус улахан өйөбүл баар. Ол да иһин биһиги улууспут Ыччат ыһыаҕа курдук улахан тэрээһини ыытар чиэскэ тиксибиппит. Биллэн турар, ханна баҕарар кыһалҕа баар, суох буолбат. Ол гынан баран, биһиги ол ыарахаттары таах көрөн олорбокко, сапсынан кэбиспэккэ, уларытыыны, сайдыыны киллэриэхтээхпит. Этиллэрин курдук, кыһалҕа баар буоллаҕына, үлэ баар, үлэ баар буоллаҕына, сайдыы барар. 

Ыччат ыһыаҕа-2014 

– Ыччат ыһыаҕын ыытарга тэрээһин үлэтэ хайдах бара турарый?

– Бу ыһыахха тэрээһин үлэтэ ыытыллыбыта быданнаата. Ол курдук, быйыл биһиги тапталлаах Бүлүүбүт 380 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир. Ыччат ыһыаҕын кытта биир күҥҥэ ыытыллар. Онон икки улахан тэрээһин буолар. Олохтоохтор уонна ыччат эппиэтинэһи өйдөөн, туора турбат, күүстээхтик көмөлөһөр. 

– Урукку ыччат ыһыахтарыттан туох уратылаах буолуой? Хас кыттааччыны күүтэҕитий?

– Уратыта диэн, күрэхтэһиилэр уонна куонкурустар үс бөлөххө арахсыахтара. Быйылгы ыһыахха элбэх хотугу улуустар кыттаары бэлэмнэнэ сыдьаллар. Онон хаһааҥҥытааҕар да элбэх ыччат кэлэрин күүтэбит. Тыһыынча кэриҥэ ыччат кэлиэ диэн эрэнэбит.

– Ыччат ыһыахтарын элбэҕи кэрийбит буолуохтааххын, ханныгы ордук сөбүлээбиккиний?

– Былырыын Өймөкөөҥҥө буолан ааспыт ыһыах олус үчүгэй этэ. Бу Сахабыт сирин көрүөхтэн кэрэ сиригэр – Тымныы полюһугар ыытыллыбыта ордук кэрэхсэбиллээх, ураты буолбута. Тэрээһин ымпыгар-чымпыгар диэри оҥоһуллубут, сиппит-хоппут этэ. 

– Республика араас муннуктарыттан айаннаан кэлэр ыһыах ыалдьыттарыгар туох усулуобуйа оҥоһулларый?

– Ыһыахпыт Хомустаах диэн культурнай- этнографическай комплекска ыытыллар. Урукку ыһыахтарга дьон араас планшеттарын, суотабай төлөпүөннэрин ииттэрэллэригэр кыах суох буолааччы. Быйыл биһиги анаан-минээн оннук сири оҥордубут. Ону таһынан, балааккалаах куоракка душ, туалет баар буолуоҕа. Балааккалаах куорат күөл кытыытыгар турар, онон элбэх үөннээх-көйүүрдээх буолуо. Кыттааччылар, кумаар эмин илдьэ кэлээриҥ. Тэрийээччилэр да, олохтоохтор да бары сылаас күннэр туран биэриэхтэрэ диэн эрэнэбит.

– Бүлүү улууһа тугунан биллэрий, саҥа кэлбит киһи туохтан сөҕүөн, соһуйуон сөбүй?

– Бүлүү, бастатан туран, ураты кэрэ айылҕатынан, ыалдьытымсах дьонунан, кырдьаҕас, баай историятынан биллэр. Биһиги курдук айылҕалаах улуус суох. Онон, бастакытын кэлэр дьону элбэх саҥа күүтэр. Сахабыт сирэ төһөлөөх эгэлгэ айылҕалааҕыттан сөҕүөххүт. 

– Бүлүү ыччата бу ыһыаҕы тэрийэргэ төһө бэлэмий? Кэлэр ыалдьыттарга баҕа санааҥ.

– Биһиги ыһыаҕы үрдүк таһымнаахтык ыытарга бэлэммит. Бу үс күҥҥэ Бүлүү куората республика ыччатын тоҕуоруһар киинэ буоларынан киэн туттабыт уонна долгуйабыт. Ыһыах ис хоһооно – көлүөнэлэр ситимнэрэ. Биһиги, ыччат, историябытын, олорон ааспыт дьоммутун умнубакка эрэ, ону учуоттаан, сыаналаан, инникибитин түстүөхтээхпит. Кэлиҥ, Ыччат ыһыаҕар ыалдьыттааҥ, самаан сайыны эдэрдии эрчимнээхтик көрсүҥ!