Санитарнай сулууспа дойду 20-тэн тахса научнай-чинчийэр институтун, Сибиир уонна Дальнай Восток регионнарын кытары ыкса сибээстээхтик, үрдүк таһаарыылаахтык үлэлиир.

Өрөспүүбүлүкэ санитарнай сулууспатын салалтата Саха сиригэр государственнай санитарнай-эпидемиологическай сулууспа тэриллибитэ 80 сыллаах үбүлүөйүнэн бары бэтэрээннэрин уонна үлэһиттэрин эҕэрдэлиир, дириҥ ытыктабылын тиэрдэр.

Олох-дьаһах төһөнөн мөлтөх, кырыымчык да, сыстыганнаах ыарыылар киэҥник тарҕаналлар. Бүтүн норуоту имири эһэр кутталлаах ыарыылары суох оҥорорго, санитарнай үлэни сайыннарарга ааспыт үйэ бастакы сылларыттан болҕомто ууруллан барбыта. Ол курдук, оспа, полиомиелит, корь, дифтерия уо.д.а. сыстыганнаах ыарыылары төрдүттэн суох оҥорорго Саха сиринээҕи государственнай санитарнай-эпидемиологическай сулууспа үлэһиттэрэ улахан кылааттарын киллэрбиттэрэ.

1934 с. РСФСР-га государственнай санитарнай инспекцияны тэрийэр туһунан уураах тахсыбыта. Бастакы государственнай санитарнай инспекторынан, кылаабынай санитарнай бырааһынан Савченко Ф.И. анаммыта. Ол кэннэ тоҕус оройуоҥҥа санитарнай инспекция уорганнара тэриллибиттэрэ, Бүлүү уонна Дьокуускай куораттарга малярияҕа бастакы станциялар аһыллыбыттара.

1938 с. Дьокуускайга, Бүлүүгэ уонна Алдаҥҥа малярия станциялара, оттон Өлүөхүмэ, Чурапчы уонна Нам оройуоннарыгар станция пууннара аһыллыбыттара.

1939 с. тэриллибит улуустар икки ардыларынааҕы санитарнай эпидемиологическай станция Дьокуускай куораты, Мэҥэ-Хаҥалас, Нам уонна Орджоникидзевскай оройуоннары хааччыйбыта.

1940 с. Саха сирин Наркомздравын санитарнай инспекторынан Андреев Я.П. анаммыта.

1941 с. Дьокускайдааҕы санитарнай-эпидемиологическай станция тэриллибитэ.

1949 с. Дьокускайдааҕы санитарнай-эпидемиологическай станция иһинэн корь лабораторията уонна туляремия пууна аһыллыбыттара.

Саха сиринээҕи санэпидстанцияны Хадецкай Я.М. (1949 с.), Алексеева-Дудкина А.С. (1949-56 сс.), Савченко Ф.И. (1956-62 сс.), Зорина Л.Т. (1962-73 сс.) иилээн-саҕалаан үлэлэппиттэрэ.

1974 с. доруобуйа харыстабылын министрин солбуйааччытынан, өрөспүүбүлүкэ кылаабынай санитарнай бырааһынан Егоров И.Я. анаммыта.

1971-1991 сс. санитарнай сулууспа, лабораториялар материальнай-техническэй базалара биллэ бөҕөргөтүллүбүттэрэ, кэтээн көрөр государственнай функциялара күүһүрдүллүбүттэрэ.

1991 с. тэриллибит СӨ Правительствотын иһинэн санитарнай-эпидемологическай государственнай комитет бэрэссэдээтэлинэн м.н.д., профессор Егоров И.Я. анаммыта, солбуйааччыларынан Протодьяконов А.П., Федулов А.Г., Прокопьева М.В. үлэлээбиттэрэ. 1999 с. Иван Яковлевич Егоров доруобуйа харыстабылын министрин дуоһунаһыгар анаммытыгар кэмитиэт бэрэссэдээтэлинэн Протодьяконов А.П. үлэлээбитэ.

1992 с. салгын уонна уу транспорын ведомственнай санитарнай-эпидемиологическай станциялара государственнай комитет састаабыгар киирбиттэрэ.

х х х

Роспотребнадзор – ситэриилээх былаас федеральнай уоргана, туһанааччылар бырааптарын көмүскүүр эйгэҕэ государственнай политиканы сүрүннүүр. Ону сэргэ нэһилиэнньэ доруобуйатын харыстыыр туһугар федеральнай государственнай санитарнай-эпидемиологическай кэтээн көрүүнү ыытар.

2004 с. Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр киһи уйгутун уонна атыылаһааччы быраабын көмүскүүр федеральнай надзор сулууспатын дьаһалтата тэриллибитэ. Ол кэмҥэ салайааччынан, кылаабынай санитарнай бырааһынан А. Протодьяконов үлэлээбитэ. 2009 сылтан салайааччынан, кылаабынай санитарнай бырааһынан М. Игнатьева үлэлиир.

2005 с. сулууспа иһинэн «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр гигиена уонна эпидемиология киинэ» доруобуйа харыстабылын федеральнай государственнай учреждениета тэриллибитэ. Кылаабынай бырааһынан С. Теленков анаммыта, билигин О. Ушкарева үлэлиир.