– Бу – Муоратааҕы байыаннай флот кыра испэсэлиистэрин бэлэмниир үөрэх киинэ. 1938 с. ахсынньы 20 күнүгэр тэриллибитэ. Онон, 76 сылбытын бэлиэтээн эрэбит. Биһиэхэ үөрэммит моряктар дойду бары флоттарыгар сулууспалыыллар. Курсантан саҕалаан адмиралга тиийбиттэр, биллэр-көстөр бэлиитиктэр, Госдума дьокутааттара, куораттар баһылыктара бааллар.

– Биир кэмҥэ манна төһө киһи үөрэнэрий?

– 1050-ча киһи. Арассыыйа бары муннуктарыттан кэлэллэр. Оттон быйыл Приморскай кыраайтан уонна Саха сириттэн ордук элбэх киһи кэллэ. Урут биир хомуурга Саха сириттэн 150-ча киһи кэлэр буоллаҕына, быйыл – 350-тан тахса.

– Саха сирин уолаттара эт-хаан, өй-санаа өттүнэн бэлэмнэрэ хайдаҕый?

– Өссө оскуола саҕаттан сулууспаҕа бэлэмнэммит, хайдах эрэ харыс үрдүк курдуктар. Элбэх уол үрдүк үөрэхтээх эбит. Сулууспалара үчүгэй. Астарын-үөллэрин аныгылыы “аутсорсинг” ньыматынан тэрийэбит. Тугу аһыылларын (миин, “торуой”, салаат, оҕуруот аһын, кэнсиэрбэ арааһыттан) талар кыахтаахтар. 
Оборона министиэристибэтэ билигин саллаат эт-хаан өттүнэн сайдыытыгар болҕомтотун уурар. Онон, эти-сиини эрчийии күүһүрдэ. Мантан бүтэллэрин саҕана, букатын атын дьон буолан тахсаллар. 

– Саха сиригэр “Азия оҕолоро” оонньуу ыытыллар. Ол түмүгэр куораттарга да, тыа сиригэр да элбэх спорт киинэ тутулунна.

– Ол көстөр эбит. Спорт тэрээһиннэригэр саха уолаттара мэлдьи баар буолаллар. Тустуунан дьарыктаммыттар флот үрдүнэн ыытыллар “илиинэн киирсии” (“рукопашный бой”) күрэхтэһиилэригэр киирсэллэр. Бэл, мас тардыһыытыгар күрэхтэһии тэрийэбит. Спорт саалатыгар онуоха аналлаах тэрил барыта баар.

– Саха сириттэн сылдьар ордук үчүгэй көрдөрүүлээх уолаттары ааттыаҥ буолаарай?

– Холобур, соторутааҕыта Роман Герасимов үчүгэй көрдөрүүлэрин иһин “ыстаарсай мотуруос” сыбаанньатын ылла. Үрдүк үөрэхтээх, тулалыыр дьонун кытары тапсар, киириилээх-тахсыылаах, отделение хамандыыра. Василий Местников – эмиэ биир бастыҥ мотуруос. Итинник элбэх холобуру аҕалыахха сөп. Бу иннинэ бүтэрэн барбыт бастакы ротаҕа бары кэриэтэ Саха сирин уолаттара этилэр. Кинилэр туох баар көрдөрүүлэринэн инники күөҥҥэ сылдьыбыттара. Билигин үгүстэрэ хараабылларга, сорохтор биэрэктээҕи харабылга ананан бардылар. 

Ыччат өйө-санаата уларыйан эрэрэ биллэр. Бэл, билигин саҥа хомуур буоллаҕына, эписиэрдэр ордук Саха сириттэн ыла сатыыр буолбуттар. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр харахтарыгар уоттаахтар, сулууспалыахтарын баҕараллар.

– Түмүгэр, төрөппүттэргэ, сулууспалыы барар туһунан толкуйдана сылдьар эдэр дьоҥҥо тугу сүбэлиэҥ этэй?

– Төрөппүттэр, уолаттаргыт тустарыгар наһаа долгуйумаҥ. Билиҥҥи аармыйа – уруккута буолбатах. Дойду үрдүнэн аармыйаҕа сыһыан эмиэ уларыйда. Холобур, судаарыстыбаннай сулууспаҕа аармыйаны ааспыт эрэ дьону ылар буоллулар. 
Уолаттар, сулууспалыыртан куттанымаҥ. Эрдэттэн бэлэмнэниҥ, эккитин-сииҥҥитин эрчийиҥ, спордунан дьарыктаныҥ. Элбэхтик ааҕыҥ, үөрэниҥ. Холобур, биһиги чааспытыгар билиитэ суох дьону ылбаппыт, үрдүк билиилээх-көрүүлээх дьон кэлэллэр. Тоҕо диэтэххэ, манна уустук идэлэргэ үөрэтэбит. Аармыйа хааччылыыта тупсар, оттон аныгы технология аныгы билиини ирдиир.
Кэлиҥҥи кэмҥэ хантараагынан сулууспалыы хаалар дьон эбиллэн иһэр. Үлэ ыстааһа, анал таһыма суох идэлээх дьон бастаан утаа 30-ча тыһ. солк. хамнастаахтар (сорох хараабылларга 100 да тыһ. тиийиэн сөп). Ол кэннэ таһымнара үрдээтэҕин, идэтийиилэрэ улааттаҕын аайы, хамнас сыыйа эбиллэн иһэр.

Онон, биһиги аармыйабыт кэскиллээх. Баҕар, ким эрэ биир сыллаах сулууспаҕа кэлэн баран, олоҕун суолун булан кэбиһиэн эмиэ сөп.