Маҥнайгы күн: Икки мэтээл баар!

Хапсыһыылары 42 киилэ ыйааһыннаах уолаттар саҕалаатылар. Бу ыйааһыҥҥа барыта отуттар, онтон уон төрдэ - саха, аҕыһа - дагестанец. Онон, сытыы бырахсыылаах, кытаанах киирсиилэр буолаллара эрдэттэн сэрэйиллэрэ.

Бастакы эргииргэ уон тустуукпут туораата, ол иһигэр бэйэ-бэйэлэрин хотустулар. Айаал Белолюбскай балачча үчүгэйдик туһунна. Бурятияттан Дондоковы лаппа баһыйда, тувинец Эркембаевы ыраастык уурда, дагестанец Ганишевка тэҥ киирсиигэ хоттордо.

Орто Халыма Ойуһардааҕыттан төрүттээх-уустаах, ОЭУ-гар үөрэнэр Иван Оконешников чахчы кыахтааҕын көрдөрдө. Оренбург сахатын Андрей Федоровы, Тулаттан Стуковы, осетин Хадарцевы, финалга тахсар иһин хапсыһыыга дагестанец Имам Ганишевы илиилээх-атахтаах оҥортообокко лаппа баһыйталаата. Ити тухары икки эрэ баалы биэрдэ, бэйэтэ 40-тан тахса баалы ылла! Финалга Дагестан маастарга кандидатын Курбан Ширяевыхотон уолаттарга Россия чемпионунан буолары ситистэ!

Иван Оконешников:

- Үчүгэйдик туһуннум. Утарсааччыларым наһаа буолбатахтар, тустууларын билэбин. Үксүн атахха кииртэлээн ылаттаатым. "Миэлиҥсэ" оҥортуу сатыыллар.

Ыалдьааччыларым улаханнык көмөлөстүлэр. Хайдах эрэ киһи санаата күүһүрэр. Быйыл Казахстан турнирын кыайбытым. Көннөрү Россияҕа иккитэ бастаабытым. Училищены быйыл бүтэрэбин, салгыы хаалан дьарыктаныам. Кыайыыбын дьоммор, тренердэрбэр аныыбын.

54 кг 32 кыттааччыттан аҕыһа - саха. Бүлүү ыччата Иван Воронин буряты уонна ханты-мансиеһы хотуталаан баран, дагестанец Тахтаровка 4:3 баһыйтарда. 3 №-дээх спорт-оскуолаҕа эрчиллэр Дьааҥыттан төрүттээх Егор Слепцов бырахсыылардаах уол буолан биэрдэ. Москва уолун 7:0, абхазеһы уонна дагестанец Бахрутдиновы 4-түү баалга түһэртээтэ! Полуфиналга дагестанец Воронины туораппыт Тахтаровы 3:1 баһыйа тутта. Финалга дагестанец Магомедовка"промокашка" диэн амырыын албаска киирэн биэрэн суулатан кэбистэ. Кыһыы диэтэҕин. Чэ, ол да буоллар, тахсыылаахтык тустуталаан, иккис миэстэлэнэн, үтүө өйдөбүлү хаалларда.

Егор Слепцов:

- Настройум сатаммата, турукка киирбэтэҕим. Тустуохха сөп этэ. Сөбүлүүр хамсаныыларбын оҥортооботум. Иккис миэстэни ылбытым миэхэ ситиһии. Ылбыт кирбиибин салгыы үрдэтэн иһиэхпин наада. Дальнай Востокка бастааммын бу Россияҕа кытынным.

Иккис күн: Өссө икки мэтээл! 

Биһи үрдүк үөрүүбүтүгэр, бүгүн уолаттарбыт эмиэ чаҕылхай тустуулары көрдөртөөтүлэр.

46 кг саха финала буолла! Алексей Копылов уонна Яковлев Быйаман кыһыл көмүс мэтээл дьылҕатын быһаарыстылар.

Алексей Копылов - төрдө-ууһа Өлүөхүмэ. Билигин Майа спорт оскуолатыгар эрчиллэр. Тренерэ - Д.П. Коркин иитиллээччитэ Яков Филиппов. Барыллааһын хапсыһыыларга Алексей бурят Барас Шоймполовы, Санкт-Петербуртан Квицинияны, биир дойдулааҕын Дьулус Неустроевы хотуталаан баран, полуфиналга Красноярскайтан Якименконы кытта күөн көрүстэ. Манна Мэҥэ-Хаҥалас тустууга оскуолатын иитиллээччитэ, былырыыҥҥы Россия уолаттарын кыайыылааҕа Алексей Копылов күүстээх утарсааччытыгар биир да баалы биэрбэккэ, 6:0 ахсаанынан итэҕэтиилээхтик кыайда уонна финалга таҕыста.

Бу ыйааһыҥҥа Чурапчы тустууга оскуолатын иитиллээччитэ Быйаман Яковлев барыллааһын хапсыһыыларга дагестанец Магомед Бадрудиновы 10:0, кабардинец Гурдалиевы 6:4, биир дойдулааҕын, Сунтаар ыччатын Игорь Петрову 8:0 уонна полуфиналга дагестанец Муслим Мехтиханвовы 5:2 баһыйан иһэн, көбүөргэ ыраастык уурбута.

Финалга Алексей Копылов түргэн хамсаныыларынан, хапсыһыыны баһылаан-көһүлээн ыытта. Кылааһа үрдүгүн, маастарыстыбата ордугун көрдөрдө. Маҥнайгы түһүмэххэ хапсыһыыны 11:0 түмүктээтэ уонна Россия уолаттарга чемпионунан буолла! Быйаман Яковлев - үрүҥ көмүс мэтээл!

Алексей Копылов:

- Эрдэттэн бэйэбэр эрэллээх этим. Барыта табылынна. Көрөөччүлэр, дьиэм-уотум улаханнык өйөөтүлэр, көмөлөстүлэр. Билигин Майа оскуолатыгар тохсус кылааһы бүтэрэр экзаменнарбын туттарыахтаахпын. Ситиһиибин Сахам сиригэр, доҕотторбор, аймахтарбар аныыбын. Утарсааччыларым Россия призердара бааллар, күүстээхтэр. Инникитин өссө күүскэ бэлэмнэнэр, күрэхтэһиилэргэ кыттан кыайар сыаллаахпын-соруктаахпын.

58 кг 28 кыттааччы баарыттан, биһиэннэрэбэһиэлэр. Чурапчыттан Христофор Потапов буряты уонна дагестанеһы техническэйинэн хотуталаан баран, үһүс эргииргэ биир дойдулааҕар Артур Константиновка 2:2 тэҥ киирсиигэ хаачыстыбанан баһыйтарда. Чурапчы тустууга оскуолатын иитиллээччитэ Артур Константинов үчүгэй хапсыһыылары көрдөрдө. Крымтан кэлбит Манукяны 10:0, онтон Оренбург уола Мурадовка баһыйтаран иһэн, хапсыһыы бүтэрэ икки эрэ сөкүүндэ хаалбытын кэннэ утарсааччытын хам кууһан баран, өттүктээн иһэн тэбэн, 4 баалга лис гына быраҕан 13:9 ахсаанынан кыайыыны ситистэ. Чочуллубут хамсаныылардаах. Кэтэһиигэ баран хаалар стилин уларыттаҕына, тэтимин эбэн биэрдэҕинэ Артур чахчы үчүгэй тустуук буолар кыахтаах эбит диэн өйү-санааны үөскэттэ. Уонна утарсааччыларыттан өндөс, илиитэ-атаҕа уһун. Ити үөһэ этиллибит итэҕэстэрэ полуфиналга көбөннөр, дагестанец Сослан Гучаковка 6:0 баһыйтаран кэбистэ.

Бириистээх үһүс миэстэни былдьаһа Шериев Али диэн Кабардино-Балкария тустуугун кытта кытаанах, эрийсиилээх киирсии буолла. Маҥнайгы түһүмэҕи 6:0 баһыйтарда. Аанньа үлэлээбэтэ, элбэхтик атахха киллэртээн, наадалаах бааллары сүүйтэрдэ. Саала иһэ биир-кэм ньиргийэн олордо. "Турума!","Кимэн ис!", "Үлэлээ!" диэн хаһыылар сүрдэннилэр. Иккис түһүмэххэ, Артур ыалдьааччыларын хаһыыларын, дьэ, истибит, ылыммыт курдук буолла. Харса суох үлэлээтэ, кимэн киириилэри оҥортоон, бииртэн-биир баалы ылаттаата, уонна хапсыһыыны бэйэтин туһатыгар 8:6 түмүктээн, боруонса мэтээл хаһаайынынан буолары ситистэ! 

Үһүс күн: Бу да сырыыга мэтээл баар! 

Көҥүл тустууга Россия уолаттарын чемпионата бүтэһик үһүс күнэ тустууга сүгүрүйээччилэргэ эмиэ үрдүк үөрүүнү аҕалла.

50 кг 37 тустуук көбүөргэ тахсыбытыттан, 12 уол Саха сириттэн туһунна. Сэттэ уолбут бастакы эргииргэ “көттө”. Үһүс эргииргэ, ол эбэтэр, финал 1/8 бэһиэ буолан тиийдилэр. Виталий Неустроев (Чурапчы), Ян Свинобоев (Сунтаар), Петр Константинов (Бүлүү), Айсен Потапов (Амма) уонна Эдуард Градов (Чурапчы). Ыраатан истэх аайы, балаһыанньа ыараан истэ. Финал 1/4 Петр Константинов уонна Айсен Потапов иккиэ эрэ хааллылар.

Полуфиналга тахсар иһин кытаанах хапсыһыыларга Петр Константинов Тыва тустуугун Амир Чамзыны 3:1 хотто. Айсен Потапов Карачаево-Черкесия уолугар Сидаковка 2:2 тэҥ киирсиигэ, бүтэһик баалы биэрбитинэн баһыйтарда. Айсен Потапов сыыһа тактиканы тутуһан хоттордо. Хапсыһыы бүтэрэ отут сөкүүндэ хаалбытыгар үлэлээбэккэ, таблону көрө сырытта. Ахсаан 2:2 буолан турдаҕына хотон иһэбин дии санаата быһыылаах. Кимэр хамсаныылары букатын оҥорбото, анньыһа сырытта. Хапсыһыы бүппүтүгэр арбитр-судьуйа утарсааччытын Сидаков илиитин көтөхпүтүгэр, мөккүһэ сырытта. Үлэлээбитэ буоллар кыайыыны ситиһэрэ хаалла.

Онон финалга тахсар иһин хапсыһыыга Петр Константинов сахалартан соҕотоҕун кииристэ. Били, Айсен Потаповы хоппут карачаевец Сидакову 4:0 баалынан хотон, финалга тустар быраабы ылла.

Петр үчүгэй санааны үөскэттэ. Толкуйдаан, сытыы, түргэн хамсаныылары оҥортуур. Биир дойдулааҕын, биһиги биир кыайыа диэн эрэммит тустуукпутун, Россия былырыыҥҥы чемпионатын кыайыылааҕын Петр Копылову маҥнайгы эргииргэ 5:2 итэҕэтиилээхтик хоппута. Абхазия бөҕөһүн техническэйинэн лаппа баһыйбыта, күүстээх тувинеһы Чамзын Амиры икки түһүмэх устата сапдыппакка баһыйбыта. Ити үөһэ эппиппит курдук, финалга тахсар иһин тыҥааһыннаах киирсиигэ утарсааччытыгар, биһи уолаттарбытын Градовы, Айсен Потаповы туораталаабыт Карачаево-Черкесия тустуугун Сидакову - биир да баалы биэрбэккэ, 4:0 хотто.

Кырата үрүҥ көмүс баар диэн биһиэхэ санаа көтөҕүллүүтэ буола түстэ. Үһүс бириистээх миэстэни былдьаһар быраабы биэрэр уоскулаҥ хапсыһыыларга киирсибит уолаттарбыт Петр Копылов, Георгий Кычкин эмиэ хотторуу хомолтотун биллилэр.

Инньэ гынан, финалга Петр Константинов бастакы миэстэни былдьаһарын көрүү, ыалдьыы буолла. Утарсааччыта - Георгий Кычкиммытын туораппыт Дагестан уола Рамазан Абдурахимов. Петр Константиновка кыайыыны баҕараммыт "Триумф" арената хаһыынан-ыһыынан өрө оргуйан олордо! Дьэ, уолбут хайаһар диэн долгуйуу бөҕө!

Бүлүү ыччата Петр Константинов харааныттан бэйэтигэр олус эрэллээхтик туттан-хаптан, дьоһунннук хапсыһыыны ыытта. Биир да хардыыны кэннин диэки чугуйбата. Утарсааччытын сотору-сотору атаҕар кииртэлиир хамсаныылары оҥортоон, иннэ-бүргэс үрдүгэр тута сырытта. Дагестанец Абдурахимов көмүскэнэриттэн, кэтэнэриттэн соло буолбата. Инньэ гынан, сэрэтии ылла. Петр Константинов кимэр, харса-хабыра суох түһүөлүүр утарсааччытын урутаан атаҕар кииртэлээн, эргитэн, үөс-батааскы биэрбэккэ көбүөр таһыгар быраҕаттаан 6:2 ахсаанынан кыайыыны ситистэ уонна Россия уолаттарын чемпионунан буолла!

Петр Константинов:

- Сыалым-соругум - финалга тиийбит киһи диэн, онтон салгыы кыайарга диэн этэ. Сеткам ыарахан буолла. Утарсааччыларбар күүспүнэн баһыйтарабын, техникабынан ылаттаатым. Бүлүү Халбааккытыттан сылдьабын. Тренерим Владимир Николаевич Афанасьев, манна баар, тустуубун көрдө. Россияҕа иккитэ миэстэлэһэ сылдьыбытым. Копыловтуун араа-бараабыт, хардарыта хотуһааччыбыт. Россия чемпионатыгар мөлтөх тустуук диэн суох. Тувинец Амир Чамзыны ордук ыарырҕаттым. Көрөөччүлэр сүрдээҕин көмөлөстүлэр. Кыайыыбын тренердэрбэр, төрөппүттэрбэр, бүлүүлэргэ аныыбын.

Түмүк 

Саха сирин хамаандата икки күн түмүгүнэн биэс мэтээллэннэ! Ол иһигэр, үс кыһыл көмүс - Иван Оконешников (42 кг, ОЭУ-Орто-Халыма), Алексей Копылов (46 кг, Мэҥэ-Хаҥалас), Петр Константинов (50 кг, ОЭУ-Бүлүү); икки үрүҥ көмүс - Быйаман Яковлев (46 кг, Чурапчы), Егор Слерцов (54 кг, Дьааҥы) уонна биир боруонса - Артур Константинов (Чурапчы).

Россияҕа чемпионнаабыттар Черногорияҕа аан дойду чемпионатыгар, оттон Россия үрүҥ көмүс призердара Европа чемпионатыгар барар быраабы ыллылар.

Россия чемпионатын кыттыылаахтарын үһүс бүтэһик күн СӨбастакыПрезиденэ Михаил Ефимович Николаев кэлэн эҕэрдэлээтэ.

Алта тустуук уолбут Россия чемпионатын мэтээллэригэр тиксиилэрэ - тренердэр айымньылаах үлэлэрин, спортсмен уолаттарбыт кыайыыга дьулуурдарын, саха тустуута инники кэскиллээҕин туоһутунан буолар.

Дагестан хамаандата барыта 11 мэтээллээҕиттэн үс кыһыл көмүс, икки үрүҥ көмүс, алта боруонса. Саха сирин хамаандата үс кыһыл көмүс, икки үрүҥ көмүс, биир боруонса. Ханты-Мансийскай хамаандата үс кыһыл көмүс, биир үрүҥ көмүс. Осетия икки кыһыл көмүс, биир үрүҥ көмүс, сэттэ боруонса. Москва биир кыһыл көмүс, икки үрүҥ көмүс уонна биир боруонса мэтээллэри ылаттааннар бастыҥнар кэккэлэригэр киирдилэр. Официальнайа суох ааҕыынан, Саха сирин хамаандата иккис үчүгэй көрдөрүүлээх.

Ити курдук, тустуук уолаттарбыт, тренердэр, дьон сүргэтин улаханнык көтөхтүлэр. Улахан тустууларга, саха тустуута инникилээҕин кэрэһилээтилэр.

Александр Назаров, Виктор Эверстов хаартыскаҕа түһэриилэрэ