Бу сокуон «РФ гражданнарын социальнай өҥөнөн хааччыйыы өрүттэрин туһунан» 2013 с. РФ ылыммыт сокуонун олоххо киллэрии чэрчитинэн оҥоһулунна. Манна сыһыаран эттэххэ, нэһилиэнньэни социальнай өҥөнөн хааччыйыыга урут үлэлээбит РФ 195 уонна 122 нүөмэрдээх сокуоннара тохтотуллаллар.

Сокуон социальнай өҥөнөн туһанар гражданнар араҥаларын өссө кэҥэтэр. Бырайыак быһыытынан, маннык босхо социальнай өҥөлөр оҥоһуллуохтара:

- Сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолорго;

- ыксаллаах балаһыанньаҕа, омуктар уонна этностар икки ардыларыгар сэбилэниилээх иирсээҥҥэ эмсэҕэлээбит дьоҥҥо;

- дэҥҥэ-оһолго түбэһэн бэйэлэрин кыайан көрүммэт, хаампат буолбут дьоҥҥо;

- куруутун көрүүгэ-истиигэ наадыйар инбэлииттэргэ, социальнай адаптацияҕа наадыйар эппиэкэҕэ сылдьар оҕолорго;

- олорор дьиэтэ суох буолбут дьонноох уустук быһыыга-майгыга түбэспит дьиэ кэргэҥҥэ;

- төрөппүт көрүүтэ-истиитэ суох хаалан, оҕо дьиэтигэр олорбут 23 саастарын туола илик тулаайахтарга уо.д.а.

Бу өҥөлөр киһи нэһиилэ тиийинэн олорор кээмэйин 1,5 нуорматын иһинэн дохуоттаах киһиэхэ босхо оҥоһуллаллар.

Өҥөҕө наадыйар киһи олорор сиринэн социальнай көмүскэл управлениетыгар сайабылыанньа суруйар, ханнык өҥөҕө наадыйарын талар. Хас биирдии киһиэхэ тус бырагыраама оҥоһуллар.

Итини сэргэ социальнай үлэһиттэртэн ирдэбил үрдүөҕэ, ноҕуруускалара улаатыаҕа. Кинилэр көрөр дьоннорун ахсаана тыа сиригэр – 6, куоракка 9-10 киһиэхэ диэри улаатыан сөп.

Сокуон олоххо киирдэҕинэ, СӨ Доруобуйа харыстабылын, Үөрэх министерстволарын, о. д. а. кытары ыкса сибээстээх үлэ күүтэр. Нэһилиэнньэ киэҥ араҥатын социальнай өҥөнөн хаачыстыбалаахтык уонна толору хааччыйарга бизнес эйгэтин (предпринимателлэри, коммерческай тэрилтэлэри) киэҥник кытыннарар сорук турар.

СӨ народнай депутата, Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Корякин:

– Бүгүн нэһилиэнньэни социальнай хааччыйыы өҥөлөрүн туспа сокуонунан ылыныахпыт, киэҥник ырытыахпыт. РФ урукку сокуонугар отучча өҥө көрүҥэ баар эбит буоллаҕына, билигин 110-ҥа тиийдэ. Сокуон биир уратытынан босхо өҥө киһи нэһиилэ тиийинэн олорор кээмэйин 1,5 нуорматын иһинэн дохуоттаах киһиэхэ оҥоһуллара (урут 1 этэ) буолар.

Социальнай өҥөлөр хаачыстыбаларын үрдэтэр туһуттан хонтуруоллааһын саҥа тиһигэ баар буолуоҕа. Үлэ хаачыстыбатын сыаналыыр тутулуга суох систиэмэ, хонтуруоллуур анал сулууспа, общественнай хонтуруол үлэлиэхтэрэ. Тоҕо диэтэххэ, судаарыстыбаннайа суох тэрилтэлэри тардыы, кинилэргэ үлэлиир быраабы биэрии көҥүллэнэр. Ол эбэтэр өҥөлөрү тоҕоостоох оҥорорго, өҥөнү оҥорооччулар ахсааннарын элбэтэргэ государственнай тэрилтэлэри сэргэ, социальнай хааччыйыы коммерческай уонна коммерческайа суох тэрилтэлэрэ, биирдиилээн предпринимателлэр тардыллыахтара.

Ол эрээри, барыта оннук судургу буолуо суоҕа. Социальнай өҥөлөрү оҥорууга критерийдэр, эбэһээтэлистибэлэр ылыллыахтара.

Бүгүн ылыллыахтаах сокуон барыла биирдиилээн киһиэхэ социальнай өҥөлөрү оҥоруу уратыларын көрөр. Биирдиилээн киһиэхэ оҥоһуллубут бырагыраама, туһанааччы наадыйыытын учуоттаан, үс сылга биирдэ хос көрүллүөҕэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ социальнай өҥөлөрү оҥорооччулар реестрдэрэ уонна өҥөнөн туһанааччылар регистрдэрэ оҥоһуллуохтара. Холобур, дьиэҕэ, стационарга оҥоһуллар социальнай өҥөлөр баар буолуохтара.

Сокуон бу барылларын ылыныы өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтигэр социальнай өҥөлөр тоҕоостоох буолалларын уонна хаачыстыбаларын тупсарыыны көҕүлүөҕэ.