– Бүгүҥҥү күҥҥэ баррель сыаната ортотунан 50 долларга тэҥ. Сыана түспүтүнэн, аан дойду үрдүнэн ньиэпкэ сыһыаннаах үгүс бырайыак тохтоон эрэр. АХШ-гар аҥардас ааспыт нэдиэлэҕэ 94 буровой установка үлэтин тохтотто. Ол иһин, куттал үөскээри гынан, ньиэби хостуур, атыылыыр бөдөҥ компаниялар болҕомтолорун уурбуттарын түмүгэр, сыана арыый да өрө таҕыста. Ааспыт нэдиэлэ түмүгүнэн 8 % үрдээн, 53 долларга тиийдэ.

– Ньиэп сыаната тоҕо эмискэ түстэ? Итини хайдах быһаараҕын?

– Кытай уонна Индия атыылаһар кээмэйдэрин кыччаппыттарыттан маннык түһүү таҕыста. Холобур, Кытай элбэҕи атыылаһар кэмигэр баррель сыаната 100 долларга диэри үрдээбитэ. Кытай атыылаһара кыччаабытыгар, АХШ ньиэби оҥорууну күүһүрдүбүтэ. 2014 сылга күҥҥэ 9,1 мөл. баррелы хостуур буолбута. Итинтэн сылтаан билигин аан дойду ырыынагар ортотунан 2 мөл. баррель атыыга кыайан барбакка турар.

Билиҥҥи туругунан аан дойду үрдүнэн саамай элбэх ньиэби Саудовскай Аравия уонна ньиэби тас дойдуларга таһаарар тэрилтэ (ОПЕК) хостууллар уонна ол кээмэйдэрин кыччатар санаалара суох. АХШ ньиэбин промышленноһа ОПЕК-ка Саудовскай Аравия сыанаҕа аһара баһыылыыр-көһүлүүр оруолланан эрэрин болҕомтоҕо ыларыгар, хонтуруоллуулларыгар көрдөстө. 1974 сылтан, ОПЕК тэриллиэҕиттэн ыла, ньиэп сыаната хонтуруолланар кыахтаммыта. Холобур, 1974 сылтан 1985 сылга диэри баррель сыаната ортотунан 50 доллартан 120-ҕэ диэри, 1986 сылтан 2004 сылга диэри ортотунан 20 доллартан 50-ҥа диэри халбаҥнаабыт. Көрөрбүт курдук, иккис кэрдиис кэмҥэ баррель сыаната эмиэ түһэ сылдьыбыт. Маны 1990 сыллаахха Кувейка буолбут кириисиһи уонна 1998 сыллаахха Россияҕа солкуобай сыаната түһүүтүн кытта сибээстииллэр. 2005 сылтан 2014 сылга диэри кэмнээҕи баррель түһүүтэ 1974-1985 сылларга буолбуту хатылаата, ол эбэтэр 120 доллартан 50-ҥа диэри түстэ. Маны атыннык быһаарар буоллахха, ОПЕК баар буолуоҕуттан ыла ол эбэтэр 20 сыл устата ньиэп сыаната биир таһымҥа турбут, иккитэ эрэ биллэрдик халбаҥнаабыт. Хоту муораҕа уонна Аляскаҕа «хара көмүһү» күүскэ хостооһун саҕаламмытыгар, ОПЕК сабыдыаллыыр кыаҕа мөлтөөбүт. Ол гынан баран, Кытай ньиэпкэ аһара наадыйбытын түмүгэр, аан дойду ырыынагар «хара көмүс» тиийбэт буолан, 2005 сылтан сыананы быһаарыыга күрэстэһии тохтообута. Ити түмүгэр ОПЕК урукку баһыылыыр-көһүлүүр балаһыанньатын төннөрдө.

Баррель сыаната инникитин 50 доллартан түһүөн сөп. Тоҕо диэтэххэ, ОПЕК-ка, Саудовскай Аравияҕа уонна Россияҕа ньиэби оҥоруу бэйэҕэ турар сыаната ортотунан 20 долларга тэҥнэһэр. Ол эрээри, ааспыт бээтинсэҕэ баррель сыаната 53 долларга диэри үрдээтэ. Бу тахсыы, эрдэ эппитим курдук, АХШ уонна Канада ньиэби оҥорон таһаарыыны кыччаппаттарын кытта сибээстээх. Бу икки дойдуга «хара көмүһү» оҥоруу себостоимоһа ортотунан 50 долларга тэҥ.