Аҕыс тыһыынчалаах былаачыйа

Былырыын билэр дьахтарым үһүс кылааска үөрэнэр оҕотугар аҕыс тыһыынчалаах былаачыйа сакаастаабыт. Биир ыһыахха кэтиллэр таҥас сыаната тугун сүрэй диэн сөхпүппэр, төрөппүт кэмитиэтэ быспыт сыанатынан сакаастаабыттар диэбитэ.

Оҕо оскуолаҕа киирдэҕинэ оччо харчы ороскуоттанар, бачча харчы ирдэнэр диэн эрдэттэн истэн төрөппүттэр куруук бэлэм сылдьаллар. Дьиҥэр, оскуола даҕаны, учуутал даҕаны төрөппүттэн биир да солкуобайы көрдүүр бырааба суох. Аҕыс тыһыынчалаах саха таҥаһыгар, биэс тыһыынчалаах бэлэххэ төрөппүттэр бэйэлэрэ сөбүлэһээхтииллэр.

Биэс сааһы - рестораҥҥа

Оҕо саадын кытта быраһаайдаһыы, алын сүһүөх кылааһы тахсыы, тохсуһу, уон биириһи бүтэрии барыта ньиргиэрдээх банкетынан бэлиэтэнэр буолла.

Оҕо кыра эрдэҕиттэн кыраны да сыаналыы үөрэниэхтээҕин төрөппүттэр өйдөөбөттөр. Оҕо төрөөбүт күнэ, үөрэххэ ситиһиилэрэ сэмэйдик дьиэ кэргэн иһинэн бэлиэтэниэн сөп. Биһиэхэ буоллаҕына, оҕобут олох аартыгар үктэммит үөрүүтэ — рестораҥҥа ньиргийэр, ситии-хотуу аттестатын ылбытын ардыгар аһыы утаҕынан «сууйар».

Сыаналаах өрөмүөн

Төрөппүт мунньаҕар сытыы-хотуу ийэ эбэтэр аҕа ханнык эмит тэрээһиҥҥэ ыарахан сыананы быстаҕына, атыттар саҥата суох сөбүлэһэллэр. Төрөппүт санаатыгар, кини тугу эмит утары эттэҕинэ, оҕотун туһугар харчытын харыһыйбыт эбэтэр дьон ортотугар кыаҕа суоҕун көрдөрөн, оҕотун статуһун түһэриэн сөп.

Маннык курдук быһыы-майгы оҕом сылдьар саадыгар буолбуттаах. Оҕом бөлөҕөр харчы хомуйуута буолбутугар, төрөппүттэр сэттэлии тыһыынча диэн баран олороллор. Аҕыйах төрөппүт буолан айдааран биэстии тыһыынчаҕа түһэрбиппит кэннэ, аны өрөмүөн оҥотторуохтаах биир төрөппүппүт хомуллубут харчыны «сиэн» кэбиспитэ биллибитэ. Онон, эбии харчы кыттыһан, былааннаммыттан букатын мөлтөх үлэ оҥоһуллубута.

Маннык курдук быһыы-майгы оҕо саадыгар эрэ буолбакка, оскуолаларга эмиэ тахсар. Сокуон хараҕынан, харчы хомуйуу, өрөмүөн туһунан этиилэри учуутал да, иитээччи да көтөҕүө суохтаах. Барыта төрөппүттэн тахсыахтаах.

Дьокуускай куорат үөрэҕин бырабылыанньатын тэрийэр-педагогическай үлэҕэ салайааччыны солбуйааччы Ирина Любимова:

– Оскуоланы бүтэрээччилэргэ аттестат туттарыыта сэмэйдик оскуола иһинэн бэлиэтэнэр. Оттон оҕо бырааһынньыгын рестораҥҥа, кафеҕа тэрийии туһунан этии төрөппүттэр өттүлэриттэн тахсар. Дьиҥэр, Дьокуускай куоракка сыаналаах бырааһынньыктары тэрийиини бобуу туһунан бирикээс тахсыбыта эрээри, төрөппүт кэмитиэтэ бэйэтин баҕа өттүнэн син биир тэрийэр. Төрөппүт барыта тэҥ буолбатах. Ким эрэ кыахтаах, ким эрэ рестораҥҥа бырааһынньык тэрийэр кыаҕа суох. Куорат баһылыгын бирикээһэ төрөппүттэр уонна оҕолор икки ардыларыгар өйдөспөт быһыы-майгы үөскээбэтин туһуттан тахсыбыта. Кылаас аайы төрөппүт кэмитиэтэ баар. Кэмитиэт хас биирдии оҕо дьиэ кэргэнин балаһыанньатын толору билэр буолуохтаах. Ол барыта учуоттанан бырааһынньык тэриллиэхтээх. Биһиэхэ буоллаҕына, ким кыахтааҕынан сыана быһыллыах курдук. Төрөппүттэр оҕону кыра сааһыттан сыаналаах бэлэххэ, бырааһынньыкка үөрэтэн кэбиһэллэр. Оҕо бырааһынньыга сэмэйдик ыытыллыахтаах.

Дьон санаата:

Валентина Петрова, икки оҕо ийэтэ, Дьокуускай куорат:

- Уолум быйыл 6-с кылааһы бүтэрдэ. Оҕо саадын уонна төрдүс кылааһы бүтэрэригэр ороскуот бөҕөтө буолбуппут. Аҥардас оҕо саадыттан барарыгар биэстии тыһыынчаны кыттыспыппыт. Оччолорго бу улахан харчы этэ. Кыттыспыт харчыбыт барыта аска, хаартыскаҕа, бэлэххэ барбыта.

Уопсайынан, мин төрөппүт быһыытынан маннык сыаналаах бырааһынньыктары утарабын. Оҕо саадын, төрдүс кылааһы бүтэрдэх ахсын банкеттыыр сыыһа. Айылҕаҕа тахсан сынньаммыт ордук. Оттон дьэ, оскуоланы бүтэрэригэр үчүгэй бырааһынньыгы тэрийиэххэ сөп. Оҕоҕо биир өйдөнөр, сүрэҕэр хаалар банкеттаах буолуохтаах.

Любовь Сорова, эдэр ийэ, Дьокуускай куорат:

– Биһиги оҕобут былырыын оҕо саадын бүтэрэригэр «Чочур Мыраан» рестораҥҥа бэлиэтээбиппит. Быһа холоон иккилии тыһыынчаны кыттыспыппыт. Оҕолор өйдөрүгэр-санааларыгар хаалар үчүгэй бырааһынньык буолбута. Оҕоҕо бырааһынньык элбэх буолуохтаах дии саныыбын.

11-с кылаас үөрэнээччитэ Вилена Ермолаева, Дьокуускай куорат:

- Биһиги бырааһынньыкпыт бэс ыйын 21 күнүгэр буолар. Биэчэргэ 70% бэлэммин дии саныыбын. Визажист, парикмахер номнуо булуммутум. Былаачыйабын тиктэрэ биэрбитим. Таҥаһым матырыйаалыгар уонна тиктэрэрбэр 10-13 тыһыынча солкуобай курдук ороскуоттанабын. Түүппүлэбэр уонна бытархай наадаларбар 6 тыһыынча барар. Бырааһынньыкпытын теплоходка бэлиэтиибит. Теплоходка 3500 солкуобайынан кыттаһабыт, ону тэҥэ хаартыскаҕа түһэрээччигэ – 1500 солкуобайы. Уопсайынан ылан көрдөххө, 30 тыһыынча ороскуоттанар. Өссө оскуолабытыгар, учууталларбытыгар сэмэй бэлэх оҥоробут. Кылааһынан кыттыһан 30 тыһыынча солкуобайы мустубут. Биэчэрбит бэркэ ааһыа диэн эрэнэбит.

11-с кылаас үөрэнээччитэ Христофор Захаров, Дьокуускай куорат:

- Оскуоланы бүтэрэр күммүтүн бары долгуйа күүтэбит. Хас биирдии киһиэхэ олус долгутуулаах, кэрэ-бэлиэ күн. Бырааһынньыкпар саҥа көстүүм, бабочка, барыта саҥаны ылыммытым. Биэчэрбит бэс ыйын 18 күнүгэр Саха тыйаатырыгар буолар, ол кэннэ теплоходунан өрүс устун айанныыбыт. 30 тыһыынча ороскуоттанабын. Билигин онно аралдьыйа сатаабаппын, иннибитигэр эксээмэннэр бааллар. Бэйэм юридическай үөрэххэ туттарсыам дии сылдьабын. Эксээмэннэрбин хайдах туттарарбыттан тутулуктаах.

11-с кылаас үөрэнээччитэ Алина Ноговицына, Кэбээйи улууһа:

- Мин оскуоланы бүтэрэр биэчэрбэр бэлэммин. Биэчэрбит бэс ыйын 19 күнүгэр буолар. Былаачыйабын матырыйаал атыылаһан тиктэрбитим. Матырыйаалым сыаната быһа холоон 4 тыһыынча солкуобай. Онно эбии түүппүлэм, аксессуарым 2 тыһыынча солк. курдук барара буолуо. Бырааһынньыкпыт оскуолабытыгар буолар. Уопсайа 10 тыһыынча курдук ороскуоттанар.