– 20 сыллааҕыта  60-80 саастаах  үлэлиир дьон суохтарын кэриэтэ этэ. Тоҕо диэтэххэ, харахтара мөлтөөтө да, ыарыыга бас бэринэн олорунан кэбиһэллэрэ, үлэлэриттэн уурайаллара. Оттон билигин 70 саастарыгар диэри үлэлии сылдьар дьонтон соһуйбаппыт. Төһө да сааһырдаллар харахтарын көрүнэллэр, эмтэнэллэр. Онон үлэлиир саастара уһаан биэрэр.
Туһаныллар матырыйааллар, аппараттар олус ыарахан сыаналаахтар. Биир киһиэхэ наадалаах матырыйаал сыаната ортотунан 25 тыһыынча солк. курдук. Омук сирдэригэр, Россия регионнарыгар операциялар бары төлөбүрдээх  буоллахтарына, биһиги өҥөбүт босхо. Оннук регион олох аҕыйах. Доруобуйа харыстабылын саҥардыы тосхолунан стандартынан эмтээһиҥҥэ киирбиппит. Эмтээһин өҥөтүн Булгуччулаах медицинскэй страховкалааһын территориятааҕы фондата төлүүр.
– Эһиги балыыһаҕытын федеральнай тосхоллорго, араас  эксперименнэргэ биир бастакынан уонна хорсуннук ылсар балыыһа диэтэхпинэ сыыспатым буолуо.
– Урут катаракта, глаукома ыарыылаахтары операцияҕа федеральнай институттарга ыытарбыт. Билигин барытын бэйэбит миэстэтигэр оҥоробут.  Онуоха СР доруобуйа харыстабылын министрэ Александр Горохов өйөбүлүн бэлиэтиэх тустаахпын.  5-6 сыл тухары экспериментальнай площадка курдук үлэлээн кэллибит. Хамнаһы ааҕыыга, стандарка киириигэ (Россияҕа киллэриллиэн биир сыл инниттэн саҕалаабыттара – ааптар), саҥа сүүрээннэргэ баҕа өттүбүтүнэн кыттыһан үлэлэһэбит.
– Куттаммаккын дуо?
– Тоҥуу хаары оймоон суолу тэлии, биллэн турар, ыарахан. Ол гынан баран, «Эрдэ турбут чыычаах тумсун соттор, хойутаабыт хараҕын хастар» диэн өс хоһооно баар. Төһөнөн саҥа сүүрээни олоххо киллэриигэ эппиэтинэстээхтик ылсаҕын да, соччонон өйөбүл баар буолар дии саныыбын. Ол иһин, инники күөҥҥэ сылдьа сатыыбыт. Биллэн турар, үлэтэ олус элбэх. Саҥаны киллэриэххин баҕарбыккын барытын дакаастыахха, ылыннарыахха наада. Ытаабат оҕону эмсэхтээбэттэрин тэҥэ, кыайан дакаастаабатаххына, эйиэхэ ким да үп-харчы биэрбэт.
– Үлэ тигинэччи барара харахха быраҕыллар эрээри, балыыһаҕа уочарат хаһан да бүтүө суох курдук...
– Балыыһа урут 70 куойкалааҕа, билигин 105 куойкалаахпыт. Поликлиникаҕа 3 быраас биир кабинекка олорон ыарыһахтары көрөрө. Билигин 10-ча быраас баар. Доруобуйа харыстабылын саҥардыы тосхолунан 1-2 этээстэри көтүрэн баран,  өрөмүөннээтибит. Атын сиргэ  көһө сатаабакка, биир сылы быһа байыаннай балаһыанньаҕа олорон үлэлээтибит.  Государственнай-чааһынай бииргэ үлэлээһин сүүрээнэ эмиэ биһиэхэ киирбитэ, ити хайысханы тутуһан, 3-с этээс оҥордубут. Докумуоннары ситэрии эрэ хаалла.
Республика ыарыһаҕа барыта киин куоракка кэлэн көрдөрүнэр, эмтэнэр кыаҕа суоҕун учуоттаан, кинилэргэ көһө сылдьар биригээдэлэри ыытабыт.  Үп-харчы көстөрө буоллар, улуустарга барыларыгар да тиийиэ этибит.
– Төһө да кэм-кэрдии ирдэбилэ буолбутун иһин, үлэлиэн баҕалаах киһини ууратар салайааччыга да ыарахан буолуо?
– Үлэлиирим тухары биир да киһини уураппатаҕым. Ол гынан баран, киһиэхэ ресурса диэн баар. Атын идэлээх быраастар, баҕар, сааһырыахтарыгар диэри үлэлиэхтэрин  сөбө буолуо. Оттон биһиги быраастарбыт харахтара, этэргэ дылы, чаһы курдук  үлэлиэн наада.  Быраастарбыт үйэлэрин тухары микроскобу туһанар буоланнар,  харахтара мөлтүүр. Онон доруобуйаларын туругун билинэн, бэйэлэрэ бараллар.  Дьиҥэр, өр үлэлээбит киһи үөрүйэҕэ, билиитэ-көрүүтэ – кини бараммат баайа. Эдэрдэрбитигэр көмөлөһө, сүбэ-ама биэрэ тураллар.
– Эйиэхэ дьон-сэргэ махтанарын истэбин. Холобур, Гериатрия киинин, «Якутзолото» балыыһатын материальнай-техническэй базатын тупсарыыга. Биографияҕын билистэххэ, элбэх сиргэ үлэлээбиккин. Урукку коллективкыттан арахсыы, саҥа коллектив итэҕэлин ылыы хайдаҕый?
– Атын тэрилтэҕэ, коллективка кэллэххинэ, туох баар күүскүн-уоххун, кыаххын көрдөрөр, саҥаны киллэрэр курдук үлэлиигин. «Бэйэм хамаандам» диэн ойуччу тутан илдьэ сылдьары сөбүлээбэппин. Саҥа коллективка эмискэ да буолбатар, сыыйа-баайа үлэ хайысхатын уларытабын. Ол ирдэбили 1-2 киһи тулуйбакка барыан сөп.  Саҥа үлэҕэ бэйэбин 100 бырыһыан биэриэхпин наада. Онон миэхэ улугуруу диэн өйдөбүл суох. Сайда, үүнэ сатыыгын. Кылаабынай бырааһы солбуйааччылар икки-үс үрдүк үөрэхтээхтэр. Юрист уонна экономист идэтин баһылыыллар. Мин ону ирдиибин, олох көрдөбүлэ оннук. Тэрилтэ төлөөн үөрэттэрэр.
Экономика өттүгэр киэҥ билиилээх-көрүүлээх, толкуйдаах буолуохтаахпыт. Хас да үлэһит медицинскэй сиэстэрэ  үрдүк үөрэҕин бүтэрдэ.   
 Гороскобум да оннук быһыылаах. Бөтүүк уонна хой наар иннилэрин диэки дьулуһаллар, туохтан да чугуйбаттар.
Мин эмчит идэтин ылан, үлэлии-хамсыы сылдьарбар дьылҕабар, урукку салайааччыларбар махтанабын. Искэни эмтиир диспансер кылаабынай бырааһа Петр Каратаев миигин салайааччы буолуон сөп диэн бэлиэтии көрөн, наар бэйэтин солбуйтарара... Бэйэм салайааччы буоларга хаһан да турууласпатаҕым, карьераҕа суудайары сөбүлээбэппин.  Ол гынан баран, «салай», «тэрий» диэн салайааччы оҥордохторуна, булгуруйбат эбээһинэс, эппиэтинэс курдук ылынабын. Кылаабынайа, коллективкын кытары биир тылы булан үлэлиэххин наада.

Сынньалаҥ кэмҥэ

–  Урут бултуур этим. Айылҕаҕа сылдьарбын сөбүлүүбүн. Тыа сиригэр үөскээбит киһи буоламмын, сайын аайы дойдубар Сунтаарга баран дьоммор оттоһобун. От үлэтигэр үлэлээн, күүс-уох ылынан кэлэбин. Бииргэ төрөөбүттэр сэттиэбит, мин улаханнарабын.  Холбоон-илбээн    сүүсчэкэ сүөһүлээхтэр.  

Эрэллээх тыыл

– Кэргэним эмчит идэлээх этэ, билигин доруобуйатын туругунан атын эйгэҕэ үлэлиир. Икки уоллаахпыт. Улахан уолум юрист. Кырабыт мин туйахпын хатаран, кардиохирург идэтин баһылыыр санаалаах. Ординатура кэнниттэн Москваҕа аспирантураҕа үөрэнэ сылдьар. Атын идэни талыан баҕарбытын «эмчит буол» диэн тылбын ылыннарбытым. Эмчит идэтэ ханнык даҕаны кэмнэргэ наадалаах, үлэтэ суох эмчит диэн суох.