Илии баттаһыытын сиэрэ-туома ыытыллыан иннинэ Правительство Председателэ Галина Данчикова: "Урукку сылларга ситэриилээх былаас уорганнарын отчуотун кэмигэр дьон-сэргэ туруорсар боппуруостара түмүк боротокуол быһыытынан оҥоһуллан улуустар дьаһалталарыгар тарҕанара. Ол туоларын-туолбатын хонтуруоллуур олус уустук этэ", -- диэн бэлиэтээтэ. Онон биир сылга болдьохтоон, Сөбүлэһиигэ быйыл туолуохтаах соруктар киирдилэр. Бииргэ үлэлээһиҥҥэ сөбүлэһиини бастакынан арктическай улуустар баһылыктара түһэристилэр.

Баһылыктар республика салалтатын сонун быһаарыытын туһунан туох санаалаахтарый?

Алексей Мандаров, "Эдьигээн улууһа" муниципальнай тэриллии баһылыга: Мин санаабар, бу докумуоҥҥа олоҕуран, икки өттүттэн эппиэтинэс баар буолуо. Улуустары кытта чопчу үлэлэһии -- республика салалтата хас биирдии нэһилиэнньэлээх пууҥҥа улахан суолта биэриитэ. Бу докумуоҥҥа Эдьигээҥҥэ биэрэги бөҕөргөтүү үлэтигэр, Баахынайга саҥа оҕо саадын тутуу, хочуолунайдары тутууну түмүктээһин, баһаары утары депо уонна балыыһа тутууларын ситэрии курдук соруктарга болҕомто ууруллубут. Улууска кэлиҥҥи сылларга оҕо төрөөһүнэ биллэ эбилиннэ. Холобура, оройуон киинигэр оҕо саадыгар тиксибэккэ дьиэтигэр олорор 300 оҕо баар. Онон 140 миэстэлээх оҕо саадын тутуу кэм ирдэбилинэн буолла.

Улууспутугар биир сонун сүүрээнинэн "Жиганскай" тыа хаһаайыстыбатын базатыгар агрохолдинг тэрийиибит буолар. Бу хас да хайысханан үлэлиир тэрилтэ. Сайын балыктааһын кэмигэр балык астыыллар. Кыыл иитээччилэр түүлээх сыаҕар күндү түүлээҕи аукциоҥҥа атыылыырга бэлэмнииллэр уонна олохтоох нэһилиэнньэттэн түүлээҕи атыылаһан, табаһыттарга, булчуттарга уонна балыксыттарга үлэ таҥаһын тигэллэр. Улууска ынах сүөһүнү ииппэт буолан, үүт ас боппуруоһа сытыытык турар. Ол иһин бу агрохолдинг нөҥүө "сухой үүттэн" үүт ас бородууксуйатын оҥорор соруктаахпыт. Маны таһынан тэрилтэ туризм хайысхатыгар эмиэ кэккэ былааннардаах.

Константин Шахурдин, "Булуҥ улууһа" муниципальнай тэриллии баһылыга: СӨ Правительствота улуустары кытта сөбүлэһии түһэрсиитэ, арааһа, Россияҕа бастакы саҕалааһын буолуохтаах. Онон Саха сирэ олохтоох салайыныы таһымыгар бу сонун сүүрээн -- суолталаах историческай түгэн. Мин улуус баһылыгын быһыытынан иккис болдьохпор үлэлиир буолан, 2006 сылтан ыла республикабыт социальнай-экономическай сайдыытын тэҥнээн көрөр кыахтаахпын. Биһиги арктическай улууспут олус ыарахан усулуобуйалаах буолан, араас түбэлтэ барыта тахсар эрээри, кэлиҥҥи сылларга Булуҥ улууһа балысханнык сайдан эрэрин бэлиэтиир тоҕоостоох. Ол курдук, улуус бары нэһилиэктэригэр суотабай сибээс олоххо киирдэ. Оттон Быков Мыска, Күһүүргэ уонна Таймылыырга суотабай сибээс икки көрүҥэ-- "Мегафон" уонна "Билайн" баар. Тиксиигэ саҥа хочуолунай тутуллан үлэлии турар. Күһүүргэ 50 миэстэлээх интернаттаах, 220 оҕо үөрэнэр саҥа таас оскуола тутулла турар. Намыга оҕо саадын тутан үлэҕэ киллэриэхпит. Быков Мыска тыалынан үлэлиир станция аһыллыбыта. Ыам ыйын 22 күнүттэн Тиксии -- Москва туһаайыынан "Боинг 737" субсидиялаах рейс ( 7-8 тыһ. солк.) көтүүтэ аһыллыаҕа.

Виктор Павлов, "Дьааҥы оройуона" муниципальнай тэриллии баһылыга:

-- Бастатан туран, бу маннык сөбүлэһиини түһэрсии кэмигэр ханнык баҕарар салайааччыга эппиэтинэс үөскүүр. Ситэриилээх былаас отчуотун түмүк боротокуолугар нэһилиэктэр туруорсар сүрүн боппуруостара киирээччи. Онтон бу докумуоҥҥа улуус таһымыгар биир сыл иһигэр туолуон сөптөөх тирээн турар соруктар киирбиттэр. Бу мантан сиэттэрэн, ситэриилээх былаас отчуотугар этиллибит боппуруостары чопчулаан, мин улууспар тиийэн 17 нэһилиэк баһылыктарын барыларын кытта сөбүлэһиилэри түһэрсиэм диэн толкуйга киирдим. Биһиги араас таһымнаах федеральнай, республикатааҕы, улуустааҕы программаларга олоҕуран үлэлиибит. Онон үлэлииргэ ыарахаттар суохтарын тэҥэ. Урукку кыаллыбат боппуруостарбыт ити программаларга сөп түбэһэн олоххо киирдилэр уонна киирээри тураллар. Холобура, улууспутугар хочуолунайдары саҥардыы тэтимнээхтик бара турар. Суолу оҥорууга республикатааҕы программаҕа киирсэн, 15 мөл. солк. тыырдарбыппыт. Биир кыаллыбакка сылдьыбыт боппуруоспут -- нэһилиэктэргэ салгынынан сырыыны олохтооһун, быйылгы сылга эмиэ быһаарылынна. Кэлэр нэдиэлэттэн нэһилиэктэргэ МИ-8 вертолеттар көтүөхтэрэ. Эҥэ оскуолатын тутуута инвестиционнай программаҕа киирэн, хамсааһын эмиэ саҕаланна. Онон бу сөбүлэһиигэ, атын улуустары кытта тэҥнээтэххэ, биһиги улууспутугар чопчу туруоруллубут сорук суох. Сүрүннээн, ыытылла турар үлэлэргэ бииргэ үлэлэһии курдук уопсай методология ыйыллыбыт. Оттон ситэриилээх былаас отчуотугар этиллибит сүрүн соруктары улуус таһымыгар бэйэбит испитигэр быһаарсыахпыт.

...Эһиилгиттэн бу саҥа сүүрээн олоххо киириитин ырытан көрөн баран, СӨ Правительствота аны нэһилиэктэри кытта сөбүлэһии түһэрсиэҕэ.