Бэс ыйын 27-28 күннэригэр Ньурба уйгулаах туонатыгар Хос Кыталыктаах кырдалыгар ыытыллар «Кыынньар кымыһынан кундүлэнэр Күрүө Дьөһөгөй айхалланар Киэң Ньурба ыһыаҕар» кымыс иһии туомун ыһыахпыт аһыллыытыгар оңоробут. Манна Ньурба дьоно-сэргэтэ сахалыы таңнан-симэнэн олбохторбутун, чорооннорбутун илдьэ киирэн атын улуустары сэргэ Монголияттан, Бурятияттан, Алтайтан кэлбит ыалдьыттарбытын кытта күөх кырыска түөлбэлээн олорон алгыска кыттыахпыт, уохтаах кымыспытынан айах тутуохпут.

Ньурбалар уос номоҕор илдьэ сылдьар чаҕылхай кыыспыт, Саха АССР Yрдүкү Сэбиэтин Президиумун председателя, РСФСР Yрдүкү Сэбиэтин Президиумун председателин солбуйааччы А.Овчинникова төрөөбүтэ 100 сылын Саха сирэ бүттүүн бэлиэтиир.

А. Овчинникова – Саха Республикатын биллиилээх Государственнай уонна политическэй деятеля,Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун председателя, Саха Республикатын бочуоттаах гражданина. 1963 сыл саҥатыгар Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун председателинэн, РСФСР Урдуку Сэбиэтин Президиумун председателин солбуйааччытынан талыллыбыта. Бу эппиэтинэстээх дуоһунастарга кини салайааччы уонна тэрийээччи быһыытынан талаана, дьоҕура толору уонна арылхайдык аһыллыбыттара. Российскай Федерацияҕа уонна төрөөбүт Сахатын республикатыгар экономика уонна культура сайдыытыгар суҥкэн кылааты киллэрбитэ. Туһулаан 1963-1979 сылларга хаһаайыстыбаҕа уонна култуураҕа тутууларга сэбиэттэр оруоллара үрдээбитэ, Союзнай уонна Автономнай республикаларга, СССР саҥа Конституциялар ылыллыбыттара, кадры бөҕөргөтүүгэ улэтэ ыытыллыбыта.

Республика биир бастакы салайааччытын быһыытынан, 1960-1970 сылларга А. Овчинникова биэс сыллаах былаан соруга туолуутугар сэбиэттэр үлэлэрин быһаччы салайбыта. Бу сылларга промышленнай бородууксуйа 3,1, промышленноска үлэ таһаарыыта 2,2 , сүрүн промышленнай-производственнай фонда 8 төгүл биллэрдик үрдээбиттэрэ. Бу кэмҥэ алмаас хостуур комплекстар тутуулара, I уонна II уочаракка Бүлүү ГЭҺЭ уонна Дьокуускайдааҕы ГРЭС, 421 км Тас-Тумус- Бэстээх газопровода, сиэмэн собуота, Мохсоҕоллооххо улахан панеллээх дьиэлэри тутуу собуота о.д.а тутуллубуттара. «Нерюнгритааҕы» чох разреһа, Тында-Беркакит тимир суолун линиятын бастакы уочараттара саҕаламмыта.

А. Овчинникова сырата, үлэтэ государствоҕа үрдүктүк сыаналаммыта. Кини: Ленин Орденынан (1979), Үлэ Кыһыл Знамята (1971), «Бочуот знага» ус орденынан (1957,1964,1973) ода наҕараадаламмыта, маны таһынан СССР угус мэтээлинэн, РСФСР Урдуку Сэбиэтин Президиумун бочуот граматолара туттарыллыбыттара. Киниэхэ «Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ», «Дьокуускай куорат бочуоттаах гражданина», «Саха Республикатын бочуоттаах гражданина» ааттар иҥэриллибиттэрэ. А.Я. Овчинникова Саха АССР 6, 7, 8, 9 ыҥырыыларын, РСФСР Үрдүкү Сэбиэтин 6,7,8,9 ыҥырыыларын депутата.

А. Овчинникова 1963 сыллаахха Москва куоракка ыытыллыбыт аан дойдутааҕы дьахталлар конгресстарын делегатынан талыллыбыта, 1977 сыллаахха эйэ аан дойдутааҕы сэбиэтин ыҥырыытынан Варшава куоракка ыытыллыбыт туруктаах эйэни тутааччылар ассамблеяларыгар кыттыыны ылбыта. 1976 сыллаахха эйэни көмүскүүр сэбиэскэй сойуус кэмитиэтин делегациятын салайааччытын быһыытынан Монголия Народнай Республикатыгар сылдьыбыта. 1979 сыллаахха А.Я.Овчинникова эйэ көмүскэлин Саха сиринээҕи комитетын председателынан талыллыбыта. Бу сыл Эйэ иһин аан дойдутааҕы ассамблея парламнтарийын көрсүү иккис көрсүһүүтүгэр Сэбиэскэй Сойуус комитетын делегациятын салайааччытынан Канадаҕа сырыыны салайан кэлбитэ. 1987 сыллаахха СКЗМ хайысхатынан эйэ иһин КНДР командировкаҕа бара сылдьыбыта. Бу сырыытыгар А.Я. Овчинникова элбэх омук дьоно доҕордуу олорор бэйэтин дойдутун үрдүктүк көрдөрбүтэ уонна эйэ, доҕордоһуу иһин олороллорун туоһулаабыта.

Киэн Ньурба киэн туттуута А. Овчинникова доҕордоһууну өрө туппутун төрөөбүт дойдутугар ыһыллар ыһыахха аан дойду таһымнаах «Күн Дьөһөгөй – Үрдүк Өрөгөй!» диэн этно-фольклорнай фестивали ыытарбыт таһынан киин түһүлгэбитигэр кини, үлэни өрөс туппут олоҕун уруйдаан, үлэ дьонун айхаллыахпыт.

Саха омук өйбүт-санаабыт үтүөтүн кымыска түмэн, Дьөһөгөй Айыыга сүгүрүйэбит. Туом Күрүө Дьөһөгөй Айыыга ананар.

Саха норуотун номохторугар кэпсэнэринэн, аан маңнай кымыһы Саха омук төрдө буолбут Эллэй Боотур көөнньөрөн, Ыһыах ыспыт. Мантан ылата, кымыс – орто туруу дойду олохтоохторун Yөһээ Yрдүк Айыылары кытары ситимниир ытык утаҕынан ааттанар. Бу сиэргэ-туомҥа тоҕуоруһа мустубут дьон-сэргэ кымыс нөңүө Yөһээ Yрдүк Айыылардыын ситимнэһэллэр, эттэрэ-сииннэрэ бөҕөргүүр, санаалара сааһыланар, көхсүлэрэ кэңиир. Онон, кымыс иһиитин сиэрэ-туома, Саха норуотун үйэлээх туомнарыттан биир сүдү ис хоһоонноох, ураты сиэрэ-туома буолар.

Улуус-улуус аайы кымыс иһиитэ түөлбэ тутуһар туомнарыгар олоҕурар. Ол да буоллар, улахан уратыта суох. Киэң Ньурба Ыһыаҕар аан маңнай кымыс иһиитэ 1992 сыллаахха К.Д. Уткин сценарыйынан ыытыллыбыта. Мантан ылата, дьон-сэргэ маннык туом баарын билэн-көрөн барбыта. 2011 сыллаахха үгүс дьонноох-сэргэлээх эдэр ыччат өрөспүүбүлүкэтээҕи «Уруйдаах ураанхай, айхаллаах саха кэнчээри ыччатыгар» ананар ыччат, 2012 сыллаахха республика таһымнаах «Сомоҕолоһуу соргулаах Олоҥхо», 2013 сыллаахха «Тыа сирэ чэлгийэр, төрүт дьарык эргийэр, үс кут бөҕөргүүр» ыһыахтарыгар сөргүтүллэн толоруллубута үгүс дьон сэңээриитин ылан, Ньурба ыһыахтара дьиң ис суолталарын сүтэрбэккэ күн бүгүн үгүс ыалдьыттаах ыһыахтар буолаллара туоһуламмыта. Төрүт итэҕэлтэн ситимнээх буолан, ыһыах уран уратылаах, сүппэт үгэстээх.