Быйыл X-c төгүлүн эдэр ыччакка аналлаах республикатааҕы «Муҥха олоҥхото» олоҥхо түһүлгэтэ, сэтинньи ый 8-10 күннэригэр Хаҥалас улууһун Уулаах-Аан нэһилиэгэр «Айылгы» култуура Киинигэр ыытылынна.

Түһүлгэни тэрийэн ыыттылар: СР култуураҕа уонна духуобунаска Министиэристибэтэ, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын Дьиэтэ, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Олоҥхо Ассоциацията», «Хаҥалас улууһа» муниципальнай оройуон дьаһалтата, Хаҥалас улууһун култуураҕа уонна духуобунаска сайдыытын салалтата, «Дьэр нэһилиэгэ» муниципальнай тэриллии дьаһалтата, Уулаах-Ааннааҕы «Айылгы» култуура Киинэ.

«Муҥха олоҥхото» түһүлгэбит сүрүн сыалынан – соругунан буолла: өбүгэбит төрүт үгэһин эдэр ыччакка эттэригэр-хааннарыгар, өйдөрүгэр-санааларыгар иҥэрии, муҥхалааһын кэмигэр олоҥхолуур үгэһи сөргүтүү.

Бастакы күн сэтинньи ый 8 күнүгэр киэһэ 7 чааска «Муҥха олоҥхото» түһүлгэ арыллыытын сиэрин-туомун Уулаах-Аан «Айылгы» култуура Киинин иһинэн үлэлиир «Дьүрүһүй» эбээлэр түмсүүлэрэ ыытта, кэлбит ыалдьыттары, олоҥхо түһүлгэтин кыттыылаахтарын, дьүүллүүр сүбэни эҕэрдэлээтилэр. Ол кэннэ эдэр ыччакка аналлаах «Бастыҥ эдэр ыччат» республикатааҕы тыл – өй күрэҕэ саҕаланна. Күөн-күрэскэ олох сайдыытыгар ыччат оруола сүдү күүс-тирэх буоларын көрдөрдүлэр. Эдэр ыччат общественнай олоххо көхтөөх буоларын ситиһэргэ, саҥа эдэр талааннары арыйар туһугар маннык күрэхтэри республикабытыгар кэмиттэн – кэмигэр ыыталлара буоллар диэн, кыттыылаахтар баҕа санааларын эттилэр.

Күөн-күрэскэ республикаттан кэлбит 5 эдэр ыччат (Мэҥэ-Хаҥалас, Бүлүү, Нам улууһуттан) кыттыыны ыллылар. Күрэх 4 түһүмэҕинэн ыытылынна: бэйэни билиһиннэрии, ораторскай искусствоҕа бэйэни холонуу, боппуруостарга эппиэттээһин, бэйэ талаанын көрдөрүү. Эдэр дьон буолан, бары көхтөөхтүк кытыннылар, талааннарын көрдөрөн, көрөөччүлэри сэргэхсэттилэр. Нам улууһуттан сылдьар “Дьырылыатта» фольклорнай бөлөх салайааччыта Елена Иванова кыайыы өрөгөйүн биллэ, сэмэй бэлэҕинэн наҕараадаланна. Ол кэннэ «Байанай” ыйыгар аналлаах оһуохай саҕаланна. Илии - илиилэртэн ылсыһан, биир сомоҕо буолан, оһуохайы оройуттан туттубут, эһиэкэйи эҥээриттэн ыллыбыт.

Иккис күн сарсыарда 10 чаастан “Дьулаҥ» диэн биллэр балыктаах күөлгэ «Муҥха олоҥхото” күрэх кыттыылаахтара Дьэр нэһилиэгин дьонун – сэргэтин кытта муҥхаҕа кыттыыны ыллылар. Онтон сүрүн күрэхпит күнүс 2 чаастан саҕаланна. Күөн-күрэҕи 6 киһилээх дьүүллүүр сүбэ дьүүллээтэ.

Быйылгы күөн-күрэскэ Дьокуускайтан педагогическай колледж, Арктикатааҕы государственнай культура уонна искусство институт, культура уонна искусство колледжа, Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет устудьуоннара, Нам уонна Хаҥалас улууһуттан уопсайа 41 эдэр ыччат кыттыыны ыллылар.

Дьүүллүүр сүбэ түмүгүнэн «Муҥха олоҥхото” күрэх кыайыылаахтарыгар анал ааттар иҥэрилиннилэр. Биирдиилээн олоҥхону олоҕурбут ньыманнан толорууга «Кэскиллээх олоҥхоһут» анал аат туттарылынна Афанасий Гуляевка (АГИКИ, сал. З. Стрекаловская), «Кэскиллээх олоҥхоһут» - Аэлита Максимова (Хачыкаат нэһ., сал. Нь. Максимова), «Удьуор утумун тутааччы» - Сардаана Семенова (АГИКИ, сал. З. Стрекаловская), «Уһун тыыннаах олоҥхоһут» - Афанасий Гуляев (ХИФУ, сал. В.В. Илларионов), «Дорҕоон тойуктаах олоҥхоһут» - Тамара Григорьева (АГИКИ, сал. З. Стрекаловская), «Түөлбэ олоҥхоһута» -Настя Алексеева (АГИКИ, сал. З. Стрекаловская), «Сэһэн төрдүн тутар олоҥхоһут» -Станислав Иванов (АГИКИ, сал. З. Стрекаловская), «Тэтимнээх олоҥхоһут» - Айталыын Винокуров (Культура колледжа, сал. М. Боппоенова, М. Винокуров), «Хаҥалас улууһа» муниципальнай оройуон баһылыгын анал бирииһин - иистэнэр массыынаны ылла Лена Иванова (Нам улууһа).

Бөлөҕүнэн олоҥхону куолаан толоруу көрүҥэр: «Кэскиллээх олоҥхоһуттар» анал аат туттарылынна Уулаах-Аан «Айылгы» култуура Киинин самодеятельнай фольклорнай бөлөҕөр (сал. Н. Шепелева), «Удьуор утумун тутааччылар» - АГИКИ фольклорнай бөлөҕөр (сал. З. Стрекаловская), «Түөлбэ олоҥхоһуттара» - «Кыыһар тунат» бөлөх (сал. Н.Тимофеев, В.В. Илларионов), «Тэтимнээх олоҥхоһуттар» - «Кыыһар тунат» бөлөх (сал. Н. Тимофеев, В.В. Илларионов), «Сэһэн сүнньүн тутар олоҥхоһуттар» - Дьокуускайдааҕы педагогическай коллдеж фольклорнай бөлөҕө (сал. Е. Егорова) - «Дьэр нэһилиэгэ» муниципальнай тэриллии баһылыгын анал бирииһэ чороон туттарылынна, «Уһун тыыннаах олоҥхоһуттар» диэн аат иҥэрилиннэ Дьокуускайдааҕы култуура уонна искусство колледжын төрүт салаатын II курсун уһуйуллааччыларын бөлөҕөр (сал. М. Боппоенова, М. Винокуров) - Хаҥалас улууһун култуураҕа уонна духуобунаска сайдыы салалтата туруорбут бирииһин микроволновай оһоҕу туттарылынна.

«Муҥха олоҥхото” күрэх кыттааччылара көхтөөхтүк кыттан, ситиһиилэнэн, астынан дойдуларыгар тарҕастылар. Ыччат олоҥхотун түһүлгэтэ кэскиллээх буоллун, диэн иһитиннэрэр Хаҥалас улууһун иһитиннэрэр-методическай Киин норуот айымньытын салаатын сэбиэдиссэйэ Антонина Охлопкова.