Манна кинигэ тарҕатыынан дьарыктанар дьон баҕаларын учуоттаан ыҥырыллыбыт аныгы уус-уран айымньы ааптардара Галина Нельбисова, Айталина Никифорова, Василий Гоголев-Уйулҕан, Степан Марков, Татьяна Находкина, Афанасий Гуринов-Арчылан, Иван Тарабукин, Ангелина Васильева о.д.а. айар куттаах дьон мустан, санааларын үллэһиннилэр.

«Кэлиҥҥи кэмҥэ чэпчэкитик ааҕыллар судургу сюжеттаах, ким эрэ табыллар-табыллыбат таптала, күннээҕи иирбэ-таарба олоҕо литература таһымын намтатта дииллэр даҕаны, аныгы электроннай, Интернет үйэтигэр, эдэр дьон кинигэ аахпат кэмигэр, балаһыанньаны маассабай литература быыһыаҕа», - диэн ХИФУ преподавателэ Матрена Попова эттэ. Кини санаатын кытта элбэх киһи сөбүлэстэ, дьону сэҥээрдэр, дууһатын кылын таарыйар кинигэ наадата билиннэ.

Бүгүҥҥү дьахтар дьылҕатын, олоҕун отуорун үгүстүк сырдаппыт Галина Нельбисова, 1986с. устудьуоннар аймалҕаннарын уус-уран айымньыга дьүһүйэн киллэрбит Айталина Никифорова «чтиво» диэн саба быраҕан этиини кытта сөпсөспөттөрүн биллэрдилэр. Классика үйэлэргэ ытыктана, биһирэнэ туруо эрээри, бүгүҥҥү олох үрүҥүн-харатын, аһыытын-минньигэһин сырдатар суруйааччылар аныгы литература оҥкулун туталлар, эркинин таһаараллар. Оттон билиҥҥи суруйуулартан күн-дьыл сиидэтин туораан, ханнык айымньы үйэлэргэ хааларын ааҕар нэһилиэнньэ бэйэтэ талыа. Итини сэргэ, литература сылыгар Ил Дархан Егор Борисов аныгы олох, киһи киһиэхэ сыһыанын туһунан суруйуу наада диэн суруйааччыларга сыал-сорук туруорда.

Оҕону аахтара үөрэтэргэ төрөппүт, учуутал ирдэбилэ наада. Уол-кыыс саастарынан ситэр кэмнэригэр сүрэҕи өрүкүтэр маҥнайгы ыраас иэйии, оҕо-төрөппүт сыһыанын туһунан айымньылары ааҕаллар, итиниэхэ оҕо санаатын, психологиятын үчүгэйдик билэр киһи табыллан суруйар. Төрөппүттэр оҕолорбут Гарри Поттертан саҕалаан кинигэ ааҕар буоллулар, онон, итинник айымньылары сахалыы тылбаастаан, эбэтэр бэйэбит биһирэмнээх геройбутун толкуйдаан таһааран, оскуола оҕото кинигэни умсугуйан ааҕарын итинэн ситиһиэххэ сөбүн ыйдылар. Билиҥҥитэ орто уонна улахан саастаах оскуола оҕолоругар ааҕыы кинигэтэ тиийбэтин эттилэр.

Төрөппүттэр оскуоланы бүтэрэр оҕо ГКЭ (ЕГЭ) бэлэмнэнэригэр көмө матырыйаал суоҕун, нуучча кылаастара Саха сирин историятын, культуратын үөрэтэллэригэр сөптөөх кинигэ тиийбэтин ыйдылар. Учуутал сорудах биэрдэҕинэ кылаас оҕото бары атыылаһар. Холобур, сарсын 5 өс хоһоонун суруйан кэлэҕит диэтэххэ, онно сыһыаннаах кинигэни көрдүү сүүрүөхтэрэ. Итинник оҕону аахтара үөрэтиэххэ сөп.

Уус-Алдан улуустааҕы библиотекатын заведующайа Варвара Окоемова: «Бичиккэ» тахсыбыт, ол аата үчүгэй, уус-уран да, научнай-методическай да бигэргэтиллибит суруйуу. Билигин харчы төлөөн, тугу суруйарыҥ көҥүл, чааһынай типографияҕа тугу баҕарар таһааттараллар, ону барытын киһи итэҕэйиэн сатаммат. Сахалыы кинигэ сытан хаалбыта диэн суох, библиотекаҕа дьон илдьирийиэр диэри ааҕаллар», -- диэн үрдүктүк сыаналаата.

33 сыл үөрэх эйгэтигэр, өр кэмҥэ оскуолаҕа дириэктэринэн үлэлээбит кырдьаҕас Егор Захаров дойдутугар, Мэҥэ-Хаҥаласка, кинигэ тарҕатыыга 87 аарыма сааһын аахсыбакка дьоммор туһалаатарбын диэн үлэлэһэ сылдьара кими баҕарар сөхтөрөр. Кини ааҕааччы үксэ айылҕа ураты көстүүлэрин, дьиктилэрин уонна ураты айдарыылаахтар тустарынан кэпсээннэри күүтэрин, Кыайыы туһунан суруйууга сөптөөх болҕомто ууруллубатын бэлиэтээтэ.

Саха суруйааччыларын биографиялара, айымньылара тематынан көрөн биир хомуурунньукка тахсара табыгастааҕа этилиннэ, үбүлүөй, сыбаайба ыытарга сценарийдар, ырыанньыктар, ас ырысыаптара, туоһунан, сиэлинэн, лоскуйдарынан иистэнэргэ сүбэ кинигэтэ -- билиҥҥи кэм ирдэбилэ. В.А. Кондаков суруйуутугар, алгыстарыгар дьон ордук наадыйара, Далан, Николай Якутскай, аныгы ааптардартан Семен Маисов, Татьяна Находкина, Степан Марков, Галина Нельбисова, Айысхаана-Анна Варламова, Ульяна Захарова о.д.а. айымньыларын күүтэллэрэ билиннэ.

«100 бастыҥ кинигэ» бырайыакка киирбит классик уонна аныгы суруйааччылар айымньылара тахсара наадалаах, суолталаах буолуо диэн көрсүһүү кыттыылаахтара бэлиэтээн эттилэр.

Ити курдук, кинигэни суруйар, таһаарар, тарҕатар дьон бары бииргэ мустан, санаа атастаһан, быйылгы Литература сылыгар үлэлэрин хайысхатын торумнаан, саҥаны айарга-тутарга кынаттанан тарҕастылар.