- Баатаҕай Алыытыгар Кыайыы былааҕын көрсүһүү долгутуулаах быһыыга-майгыга буолан ааста. Улуус баһылыга Иван Горохов бу түгэн ураты суолтатын бэлиэтээн туран манныгы эттэ:
- - Кыайыы былааҕа - модун тыын уонна кутурҕан үйэ-саас тухары силбэспит бэлиэтэ. Кыайыы фроҥҥа эрэ буолбакка, ону тэҥэ тыылга эмиэ уһаарыллыбыта. Сэрии фронун бары наадалааҕынан хааччыйарга күүһү-күдэҕи бүтүннүүтүн түмэри модьуйбута. Холобура суох хорсун быһыыны, тулууру көрдөрөн, аҕаларбыт уонна эһэлэрбит, ийэлэрбит уонна эбэлэрбит биһиэхэ бу Улуу кыайыыны бэлэхтээбиттэрэ. Кинилэр ыраах тыылга бэйэлэрин харыстаммат үлэлэринэн кыайыыны чугаһатыспыттара. Үгүс дьон хоргуйан, ыар нолуогу уйбакка суох буолбуттара. Ол курдук, сэрии бириэмэтигэр Саккырыыр оройуона 4 нэһилиэктээҕэ, 9 колхозтааҕа, биир таба иитиитинэн дьарыктанар совхозтааҕа. 1941 сылга оройуоҥҥа 2255 киһи баар эбит буоллаҕына, 1945 сыллаахха 1864 киһи хаалбыт. Ордук долгуйа, киэн туттан туран бэлиэтиэҕи баҕарыллар, оччотооҕу Саккырыыр оройуонун икки тыһыынчаттан тахса нэһилиэнньэтэ 2 мөл. 960 тыһ. 876 солк. харчыннан, 19 кг. кыһыл көмүһүнэн, 2960 итии таҥаһынан фроҥҥа көмө оҥорбутун. Бу Саха сирин үрдүнэн Мэҥэ-Хаҥалас оройуонуттан эрэ хаалан иккис көрдөрүү буолбут, ол аата хас биирдии биһиги оройуоммут олохтооҕо, оҕотугар тиийэ аахтахха 1500 солк. көмөнү оҥорбуттар. Ити туһунан 1944 сыллаахха бэс ыйын 4 күнүгэр "Кыым" хаһыакка суруллубут. Сыыппаралар кэрэһилииллэринэн, Саккырыыр оройуонун үлэлээн иитиллээччилэрэ, туох баар күүстэрин-уохтарын, өйдөрүн-санааларын барытын Улуу Кыайыыны уһансыыга уурбуттара.
- Улуус бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Д.А.Старостин Улуу Кыайыы уустук сылларын ахтан туран, күн-түүн бу улуу түгэн туоһулара буолбут астыйбыт баттахтаах бэтэрээннэр ахсааннара аччаан иһэрин бэлиэтээтэ. Аҕыйах сыллааҕыта үлэ, тыыл бэтэрээнэ 80 тахса эбит буоллаҕына, күн бүгүн улууска 26 кырдьаҕас хаалла. Ыраах хоту улуустарга дьон сэрии кэмин аас-туор сылларыгар бэйэни харыстаммат күүстээх үлэтинэн кыайыыны уһансыбыта. Сэрии кэмин оҕолорун ураты болҕомтоҕо ылан сокуонунан көмүскэллээх оҥоруу - бу буолуо этэ кырдьаҕастарга дьиҥ ытыктабыл уонна чопчу көмө диэн этиннэ.
При частичном или полном использовании материалов гиперссылка на сайт ysia.ru обязательна.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети