Киирии тылы улуус баһылыга А.Т. Ноговицын эттэ. Салгыы алта дакылааты иһиттибит. Бастакынан “Чурапчы улууһун кластернай сайдыытын киинэ” диэн дакылааты ХЭТ генеральнай дириэктэрэ С.А. Борисов оҥордо. Кини: “2012 сыллаахха кластербытыгар уот ситимэ тардыллыбыта, 9 объект үлэҕэ киирэн үлэлии турар, быйыл 10 производстеннай объект киириэхтээх, 8-һа ситэтэ суох. 6 объект фундаменнара оҥоһулла сылдьар. Министиэристибэ, улуус ыытар программаларыгар кыттабыт. Улуус дьаһалтата бу кластер сайдыытыгар улахан көмөнү оҥордо. Биһиги кластер программата быйыл бүтэринэн сибээстээн, өссө 5 сылга уһатаргытыгар баҕарабыт”, - диэтэ.

“Тускул” производственнай сыах салайааччыта, кластер территориятын кыттыылааҕа Н.И. Макаров үлэтин сырдатта. Кини биһиги улууспутугар биир сонун хайысханы киллэрбитэ – тимири иэҕэн оҥорууну (художественная ковка). Үлэлэрин 2012 сыл ахсынньытыттан саҕалаабыттар. Билигин муус устартан алтынньыга диэри гараж арендалаһан үлэлииллэр эбит. Кластерга сир ылан, тутууну саҕалаабыттар. Онон инникитин сезонунан буолбакка, сылы эргиччи үлэлиири уонна эбии үлэ миэстэтэ тахсарын ситиһиэхтээхпит, диэтэ кини.

“Халыма” федеральнай трассаҕа “Сандалы” кафены үлэлэтэр А.Е. Ефремовакластер территориятыгар сир ылан, 50 миэстэлээх кафены, 150 миэстэлээх банкеттыыр сааланы аһар баҕалааҕын, ол үлэтэ бара турарын эттэ. Билиҥҥи кэмҥэ кафены таһынан Чыаппараҕа кондитерскай сыаҕы, ону тэҥэ эт полуфабрикаттары оҥорон нэһилиэнньэҕэ атыылыырын туһунан кэпсээтэ. Бу үлэтин, кластер территориятыгар киирдэҕинэ, салгыыр санаалааҕын этэр.

“СК Гарант” ХЭТ генеральнай дириэктэрэ В.И. Башарин пенополиуретан (ППУ) диэн аныгы матырыйаалынан тутууга туттуллар сэндвич-панеллэри оҥоруу бырайыагын билиһиннэрдэ. Маннык дьыаланан дьарыктаныы төһө барыстааҕын, төһө үбү киллэриэн сөбүн, матырыйаалын хантан аҕалыахтааҕын сиһилии туһунан кэпсээтэ.

Агрокластер программатыгар былырыын Мугудай нэһилиэгэ ылсан, ситиһиилээхтик үлэлээбиттэрэ. Агрокластер сүрүн сыала – эдэр ыччаты тыа сиригэр тардыы, тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы. Ыччат тыа сиригэр төһөнөн элбэх да, соччонон сайдыы барар кыахтаах. Ону учуоттаан, быйыл Хайахсыкка 5 ыал, Хатылыга 6 ыал бу программаҕа ылсан эрэллэр.. Программаҕа этиллэринэн, ыаллар тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктаныахтаахтар, ол инниттэн кинилэргэ усулуобуйа тэриллиэхтээх (олорор дьиэ, сүөһү турар хотоно). Бырайыакка төһө үп барара суоттаммыт, дьиэлэрэ, хотонноро ханна туруохтааҕа барыта быһаарыллыбыт. Сонун хайысханан хатылылар үлэлээри олороллоро билиннэ. Ол курдук, 3 ыал ыанньык ферматыгар, 1 ыал откормаҕа, 1 ыал сиэмэлээһиҥҥэ уонна 1 ыал сүөһү аһын бэлэмнээһиҥҥэ үлэлиэхтээхтэр.

Салгыы тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Н.С. Афанасьев иһитиннэрии оҥордо. Кини агрокластер кыттыылаахтара, бастатан туран, сүөһүнү атыылаһалларын, онуоха кэлии сүөһүнү атыылаһыы туһата суоҕун өйдөөн, Саха Республикатын племенной хаһаайыстыбаларыттан атыылаһаргыт буоллар диэн сүбэлээтэ. Хатылылар сүөһү аһын бэлэмнээһиҥҥэ, сири оҥорууга ылсан эрэллэрин сэргээбитин, үөрэ истибитин эттэ. Агрокластер программатын кыттыылаахтарыгар докумуонутолорууну кичэйэллэригэр эттэ. Маны таһынан ол докумуоннарга улуус, нэһилиэк баһылыктара уонна тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начальнига илии баттаабыт буоллахтарына, ол приоритеттаах буолуоҕа диэн бэлиэтээтэ.

Предпринимательствоны өйүүр киин генеральнай дириэктэрэ З.А. Седалищева бу сылга предпринимателлэри туох күүтэрин, ханнык хайысхаҕа ылсыахтарын сөбүн, туох чэпчэтиилэр көрүллүөхтэрин билиһиннэрдэ. СР Ил Дархана Е.А. Борисов 2015 сылга регистрацияламмыт производственнай, научнай, социальнай хайысхаҕа үлэлиир предпринимателлэри икки сыл нолуоктан босхолуур туһунан этиини киллэрбитин эттэ. “Ол этиини билигин үөрэтэ сылдьаллар, сөптөөҕүнэн ааҕан, сокуон таһаардахтарына, бу сылга регистрацияламмыттар нолуоктан босхолонуохтара”, - диэтэ.

СР Правительствотын председателин солбуйааччы А.П. Дьячковскай сүрүннээн икки боппуруоска тохтоото: «Бастакытынан, предприниматель үлэҕэ ылбыт киһитигэр сокуон ирдэбилинэн туох-баар нолуогун барытын төлүөхтээх. Билигин бу боппуруос Россия үрдүнэн сытыытык турар. Ороскуоттарын кыччата сатаан, үлэлиир дьоннорун докумуоҥҥа көрдөрбөттөр, сокуонунан көрүллүбүт үбү көрбөттөр. Оннук буолуо суохтаах. Иккиһинэн,быйылоҕо саадыгар уочарат суох буолуутун ситиһиэхтээхпит. Ордук куорат эҥэргэ биир сыл иһигэр хайдах даҕаны саҥа оҕо уһуйааннарын тутар кыахпыт суох. Онон социальнай хайысха өйөнөр буолбутунан, субсидия өттүнэн детсад аһыан баҕалаах предпринимателлэргэ көмөлөһүөхпүтүн сөп”. Бу курдук диэн туран, хайысхаларынан арахсыбакка, түмсүүлээхтик үлэлииргэ ыҥырда.