Е.Неймохов түөрт уонча сыл иһигэр норуотугар үгүс айымньыны суруйан улахан суруйааччы аатын ылбыта, киэҥ ааҕааччыга биллибитэ. 70-с сыллар ортолоруттан эдэркээн киһи кэпсээннэринэн, документальнай айымньыларынан, очеркаларынан литератураҕа бэрт дьулусханнык, эрчимнээхтик киирбитэ. Онтон айар үлэтин тухары үүнэн-сайдан сэһэнньит, романист, саха литературатын бөдөҥ прозаига буола үүммүтэ. Кини, суруналыыс быһыытынан, үлэлээн, республика олоҕун-дьаһаҕын, кыһалҕаларын иҥэн-тоҥон үөрэппитэ, төрөөбүт дойдутун уһаты-туора сыыйбыта, араас дьикти олохтоох, үлэлээх-хамнастаах дьону кытта билсибитэ, олус киэҥ эйгэлээх, дириҥ билиилээх-көрүүлээх киһи этэ.

Суруйааччы айар үлэтин икки кэрдиис кэмҥэ араарыахха сөп. Бастакыта – 80-90-с сыллар. Манна Е.П.Неймохов тустуу тиэмэтинэн киирбитэ уонна документальнай айымньылары суруйбута, бэйэтин кэмин геройдарын көрдөрбүтэ, аныгы общество проблемаларын арыйбыта. Онон кини саха литературатыгар бэрт чаҕылхайдык, бэлиэтик киирэн, айымньылара тута киэҥ ааҕааччы биһирэбилин ылбыттара. Бу суруйааччы айар үлэтин чаҕылхай, саамай таһаарыылаах кэмэ, кини сонун тиэмэлэри булар, олоҕу киэҥник хабан көрдөрөр сэһэнньит быһыытынан аата-суола аар саарга аатырбыта. Иккиһэ – 2000-2011-с сыллар. Бу кэмҥэ кини эмискэ улахан ыарыыга ылларан охтубута, күн сириттэн күрэнэ сыһан баран өрүттэн, олоххо иккистээн эргиллибитэ. Ол барыта кини айар үлэтигэр эмиэ дьайбыта саарбаҕа суох. Кини олоҕу көрүүтэ уларыйбыта эрэ диэн буолбакка, ордук дириҥээбитэ, уустук бөлүһүөктүү далааһыннаммыта айымньыларыгар уратытык дьайбыта. Бу кини айар үлэтин чыпчаала. Ол курдук кини бу сылларга өлбөт-сүппэт улахан айымньыларын – романнары суруйан хаалларбыта. «Олох кэбирэҕин, кылгаһын бэйэм эппинэн-хааммынан билбит киһи быһыытынан, хаалбыт кэммэр, кыах баар буоллаҕына, үлүмнэһэ үлэлиэхпин баҕарабын», - диэн суруйааччы эппит сыалын ситиһиилээхтик толорбута.

80-с сыллар саҕаланыыларыгар Е.П.Неймохов уус-уран айымньылара, сэһэннэрэ – «Хапсыһыы», «Көтүү», «Сайсары күөлгэ түбэлтэ» сэһэннэрэ «Хотугу сулус» сурунаалга, «Эдэр коммунист» хаһыакка бэчээттэнэн ааҕааччы сэҥээриитин ылар.

Саха суруйааччыта тылбааска эмиэ бэрт тахсыылаахтык үлэлээбитэ. Маҥнай 1975-77 сыллардаахха кини В.Тельпугов кэпсээннэрин сөбүлээн тылбаастаабыта – «Телеграмма», «Түүҥҥү уоттар», «Стюардесса». Саха сирин аатырбыт, киэҥник биллибит суруйааччыларын Ю.Шамшурин, Ю.Чертов айымньыларын интэриэһиргиирэ эмиэ көстөр. Онтон бырааттыы норуоттар айымньыларын тылбаастаабыта – А.Кекильбаев, К.Найманбаев, О.Серсанбаев, Н.Мусин, С.Курилов. Кэлин кини Саха сириттэн тахсыбыт нуучча суруйааччытын Ю.Сергеев айымньыларын тылбаастыырга үгүс бириэмэтин биэрбитэ – «Кута», «Соморуодак» (кэпсээннэр, 1987), «Ыраахтааҕылыы бултааһын» (сэһэннэр, 1989).

Егор Петрович ыалдьар да кэмигэр олоххо таптала сөҕүрээбэтэҕэ, кини олоххо тардыһыыта өссө күүһүрбүтэ, интэриэһэ кэҥээбитэ. Санкт-Петербурга олорор кэмигэр Ильмень күөлгэ өлбүт саха буойуттарын үйэтитэр туһунан суруйталаабыта, айар үлэтигэр сэрии тиэмэтэ сүрүн хайысха быһыытынан киирбитэ. Кини сценарий суруйбутунан «Хара Мааска» киинэ 2002 сыллаахха ситиһиилээхтик тахсыбыта, кинигэтэ эмиэ бу сыл бэчээттэммитэ. Е.П.Неймохов Россия «Россия ИДьМ 200 сыла» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

Сахалар аан бастааҥы толору метражтаах уус-уран киинэлэринэн ситиһэн, санаалара өрө көтөҕүллэн, аны Улуу Аҕа дойдутун сэриитигэр Кыайыы 60 сылын көрсө киинэ таһаарарга санаммыттара. Е.П.Неймохов сценарийынан Ильмень күөлгэ саха буойуттарын хааннаах халабырдьыттары кытта уоттаах сэриигэ киирэн охтубуттарын туһунан киинэ «Ильмень үрдүнэн туруйалар» тахсыбыта. Киинэ уһулуччу долгутуулаах уонна ситиһиилээх буолбута. Сахалар сэриигэ кыттыыларын туһунан бастакы киинэ этэ.

Егор Петрович бастакы сэһэнэ «Хапсыһыы» бэчээккэ тахсаатын кытта саха үс улуу суруйааччыта, прозаига киниэхэ Суруйааччылар сойуустарыгар киирэр мэктиэни биэрбиттэрэ – Амма Аччыгыйа, Софрон Данилов уонна Николай Габышев.

Народнай суруйааччы Е.П.Неймохов кэпсээнтэн, сэһэнтэн ромаҥҥа тиийэ үүммүт саха литературатын бөдөҥ прозаига буолар. Кини саҥаттан саҥа тиэмэлэри, геройдары булар дьоҕурдаах новатор-суруйааччы. Олох, кэм тыҥааһынын, хапсыһыытын көрдөрөр бөлүһүөк-суруйааччы аатын ылбыта.

Онон саха народнай суруйааччыта Е.П.Неймохов - билиҥҥи литература биир саамай бастыҥ, талааннаах бөдөҥ прозаига буолбута, саха норуотун ХХ үйэ уһулуччулаах дьоннорун дьылҕаларын уонна олоҕун түһүүлэрин-тахсыыларын араас тиэмэлэринэн хабан көрдөрбүт энциклопедист таһымнаах суруйааччы буолар.

Народнай суруйааччы Е.П.Неймохов аатын үйэтитиигэ СР Президенин Е.А.Борисов уурааҕа тахсыбыта. Ол чэрчитинэн араас хайысхалаах, таһымнаах үлэлэр ыытылла тураллар. Егор Неймохов тапталлаах кэргэнэ, эрэллээх доҕоро Мария Петровна кини айар үлэтин, олоҕун үйэтитиигэ элбэх үлэни ыытара улахан хайҕаллаах, махталлаах дьыала.

Егор Петрович норуот тапталлаах уола этэ, ааҕааччылар, тыа боростуой үлэһит дьоно, саха интеллигенцията кини талааныгар сүгүрүйэллэр. Егор Петрович Неймоховы махталлаах ааҕааччылара хаһан да умнуохтара суоҕа, саҥаттан саҥа көлүөнэ ааҕааччылар төрөөн-үөскээн кини аатын үйэтитэ туруохтара.

Варвара ОКОРОКОВА, ХИФУ профессора.