Мин маҥнай Макар Хараны дойдубар Тааттаҕа, Уус-Таатта орто оскуолатыгар сэттис кылааска үөрэнэ сылдьан аахпытым. Ол онтон ыла саҕаламмыт эбит Улуу Кыайыы кынаттаах ырыаһытыгар сүгүрүйүүм, ааҕааччы быһыытынан ахсаабат умсугуйуум. «Этэҥҥэ олордоххо, сыл – хонук», – диэн сир түннүгэ кырдьаҕастар этэн кэбиспиттэрэ сөрү-сөптөөҕүн сөҕө эрэ саныыгын. Күн-дьыл күөйэ көтөн аастаҕын аайы, Макар Хара хомоҕой хоһооннорун хаста-хаста, өйдөөн-санаан, эргиллэн кэлэн, аахпытым буолла...

Макар Хара ойор күннээх оҕо сааһа таалар налыы хонуулаах, кыталыктаах кырдаллардаах, аҥааттар алаастардаах, чыычаах ыллыыр чараҥнардаах, кэрискэ күөх мырааннардаах, көтөр-сүүрэр таптаан мустар күндэ күөллэрдээх Таатта эбэ хотун кэрэ сиригэр-дойдутугар ааһар. Ол өйтөн сүппэт, ахтар-саныыр алааһын поэт маннык хоһуйбуттаах:

Санаабыттан арахпат

Кыра оҕо саастарым,

Күөлгэ тамныы бырахпыт

Кыра хара таастарым;

Дьоллонорбор дьулуспут

Ийэбинээн күөх сайын

Бурдук быспыт, от муспут

Тыымпы күөллээх Чыычайым.

Оччотооҕу олох сиэринэн, ханна баҕарар буоларын курдук, Чыычай кыстыга уонча ыаллааҕа, айан суолуттан чугас турарынан, олоҥхоһут олоҥхолуура, ойуун, удаҕан таарыйара, кийиит сүктэрэ, күтүөт кэлэрэ. Ордук поэт сайылыкка көһүү, урууларга ыҥырыллыы, куска, андыга сытыы, муҥхаҕа сылдьыы умнуллубат түгэннэрин тоҕоостоохтук ахтан ааһар.

Бэйэтэ ахтыбытыныы, Макар оҕо эрдэҕиттэн үлэҕэ-хамнаска бүгүрү, булка-алка сыстаҕас буола улааппыта. Чыычай бэйэтэ даҕаны кус-хаас тохтуур, сымыыттыыр, собо, мунду, күөнэх баайдаах күөллэр ортолоругар сытар. Оттон хара тыаҕа куобах, туртас, тайах таптыыр түбэлэрдээх, мас көтөрдөрө – куртуйах, улар, бочугурас тохтуур налыылардаах. Ол да иһин буолуо, манна оҕо барыта, кыыһыттан уолуттан уратыта суох, сааһыттар, тууһуттар, туһахчыттар… Онно ким даҕаны соһуйбат, буойуу-хаайыы суох. Хата, ол оннугар оҕолорго ким барыта сүбэһит, көмөлөһөөччү, сирдээччи.

Кини оҕо сааһа, оскуолатааҕы сыллара төрөөбүт төрүт буоругар Дьөҥкүүдэйгэ көтөн-дайан ааһар. Кырдьаҕастар кэпсииллэринэн, оччотооҕуга Уолба эбэтэ төгүрүччү ыаллаах. Бу уһук сир диэххин, Байаҕантай улууһун чугастааҕы нэһилиэктэрин ыччаттара эрэ буолбакка, ырааҕын аахсыбакка, Өймөкөөнтөн тиийэ кэлэннэр үөрэнэр үчүгэй оскуолалаах, улуус культурнай-сырдатар киинэ этэ

Оттон айар улэҕэ ордук эппиэтинэстээх, улахан ирдэбиллээх буолууга саха билиҥҥи литературатын төрүттээбит Платон Алексеевич Ойуунускай үтүө холобура уһуйбута диэх ту­таахпыт. Тоҕо диэтэххэ, талааннаах поэт саха поэзиятыгар силлабо-тоническай системаны киллэрсибитэ уонна олоҕун арахсыспат аргыһа оҥостубута. Кини улуу Ойуунускай «Уус-уран тыл эдэр үлэһиттэрин бөлөхтөрүн соруктара» диэн ыллыктаах сүбэтин суолдьут сулус оҥостор.

Киһи киһи буоларыгар төрөөбүт-үөскээбит сирэ-уота, тулалыыр айгыр силик айылҕата сүҥкэн суолталаах. Ол курдук, эн кыра эрдэххиттэн дойдуҥ дьыбардаах тымныытыгар тоҥон, уот куйааһын сыралҕаныгар буһан, булка-алка, хара үлэҕэ эриллэн улааттаҕына, итиннэ барытыгар, эргиччи этиҥ-хааныҥ, сүрэҕиҥ-быарыҥ, өйүҥ-санааҥ, характерыҥ, воляҥ иитиллэр. Кэлин оччоҕо эн саха дьоно, тулалыыр айылҕата хайдахтаах курдук сөпкө ииппиттэрин, олох эрэйин-кыһалҕатын тэлэн, саадьаҕай оҕус кэриэтэ муннуҥ чурумчутуттан сиэттэххинэ, киһи дэтэн кииллийдэххинэ эрэ өйдүөхтээххин. Оттон дойдубут бараммат барҕа баайын, улуутун, сүдүтүн, киниэхэ киһи буолбут иэһин төлүөхтээҕин, бу бэриллэр соҕотох олох сыанатын, ытыктаһыы, доҕордоһуу күүһүн, ким кыһылын, ким үрүҥүн арааран, дьиҥнээх доҕор, эрэллээх табаарыс диэн кимин-тугун, хара хаан тохтуута туһата суох хаалбатын – барытын Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии уот-буурҕа, кыһалҕалаах сыллара киһиэхэ ордук тиийимтиэтик, итэҕэтиилээхтик өйдөппүттэрэ. Ол этэ, поэт этэринии «мин саастыы көлүөнэм» олорбут олоҕо, охсуспут охсуһуута, эстибэт эрчимэ, кылбар кыайыыта.

Таатта оройуонун уонна Уолба нэһилиэгин кырдьаҕастара Макар Хараны киһи быһыытынан дьикти сайаҕас дууһалааҕын, аламаҕай майгылааҕын, бөдөҥ талааннааҕын чорботон бэлиэтииллэр. Олохтоохтор ахталларынан, сайын куораттан тахсаат да, кини туох ханнык иннинэ, унаарыйар Уолбатын эбэтин куула тыатын саҕатынан наҕылыччы, туохха даҕаны аралдьыйбакка сатыы эргийэн кэлэрин ордороро үһү, ол аата төрөөбүт төрүт буоругар ахтылҕанын аһарар, иһирэх тапталын иэритэр идэлээх эбит.

Биллэн турар, поэт төрөөбүт дойдуга муҥура суох тапталын, олоҕун охсуһуулаах кэрдиис кэмин нөҥүө тыктаран, сэрии силлиэтэ-холоруга аны ааспыта, көҥүл, дьол, эйэ, үлэ күнэ күлүмүрдүү тыкта диэн хоһуйар-ыллыыр. Кини сэрии кэннинээҕи көлүөнэ үөрүүнү-көтүүнү, күүрээннээх үлэни таптыыр, үөрэххэ, үлэҕэ мэлдьитин инники буоларыттан, өрүү дьол-соргу аргыстанарыгар эрэнэрэ.

Суруйааччы, чинчийээччи Николай Винокуров-Урсун кыраҕытык бэлиэтээбитэ: «Сэриигэ эрэ буолбакка, эйэлээх олоххо, саха литературатыгар эмиэ, элбэх ыардары көрсүбүт эрдээх сүрэҕэ тэппэт буолуор диэри бэриниилээх саллаат этэ кини».

Макар Хара саха литературатыгар Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии ырыаһытын быһыытынан умнуллубат кэрэ-бэлиэ суолу-ииһи хаалларбыта. Кини кыргыс толоонуттан, уулаах окуопаттан хоһоон-ырыа суруйбут саха соҕотох поэта-летописеһэ этэ. Поэт сэрии, буорах сыттаах хоһоонноро «Кыымҥа» тиһигин быспакка кэриэтэ бэчээттэнэллэрэ уонна оччотооҕуга тута кэриэтэ ырыа буолан көтөллөрө. Ырыалары кини олоҕун аргыһа, саха музыкальнай искусствотын сайдыытыгар уһулуччулаах кылаатын киллэрбит, бэйэтэ туспа суоллаах-иистээх профессиональнай артыыска, искусство деятелэ, республика уонна Российскай Федерация народнай артыыската Анна Ивановна Егорова айан, дьон-сэргэ ортотугар таһаарбыта.

Макар Хара айар үлэтигэр – кини олоҕо, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии уот-буурҕа сылларынааҕы саха ыччатын, поэт бэлиэтииринии «мин саастыы көлүөнэм» олоҕо, олох туһугар, дьол-соргу туһугар бэйэни харыстаммат охсуһуута ойууланан көстөр. Ол да иһин айбыт айымньылара, хомоҕой хоһоонноро үүнэр көлүөнэни Ийэ дойдуну, төрөөбүт норуоту, тулалыыр силигирии сиппит, үтүө үөскээбит айгыр-силик айылҕаны таптыырга, эт-хаан, өй-санаа, сиэр-майгы өттүнэн чэгиэн-чэбдик, буспут-хаппыт, бөҕө-таҕа буоларга, өстөөҕү, өлүүнү-сүтүүнү өтөрү көрөргө, эр санааҕа, хорсун быһыыга иитэллэр.

Улуу Кыайыы ырыаһыта Макар Хара эппит-тыыммыт эриэккэс, киэҥ эҥсиилээх этигэн тыллара, көмүс строкалара барыта дириҥ түгэхтээх, курдары куоһуулаах, түөрэ түөһүүлээх, философскай ис хоһоонноохтор. Онон, түмүктээн эттэххэ, кини поэзиятыгар Айылҕа уонна Общество, Олох уонна Охсуһуу, Киһи уонна История, Кырдьык уонна Көҥүл, Кэм уонна Дьол тустарынан тобуллаҕас толкуй, саргы санаа, сырдык эрэл, кэрэ кэскил, ымыы ыра аргыс буолбуттара ааҕааччыны абы­лыыр, эргиччи кэрэхсэтэр, иитэр-үөрэтэр өлбөт-сүппэт үйэлээх, умнуллубат аналлаах.