ЯСИА12+ СахаМедиа

Сюжеты

Главное Политика Экономика Общество Территория Инвестник Происшествия Культура Спорт Природа Жизнь Подробно Не факт
29 апреля 2015, 10:51

«Бичик»: Муус устар саҥа кинигэлэрэ


Кинигэни умсугуйан ааҕарга аан бастаан оҕону төрөппүт үөрэтэр. Элбэх дьэрэкээн ойуулаах кинигэни ылан биэрэн кырачаан киһини ааҕарга уһуйдахха, оҕо улаатан истэҕин аайы интэриэһиргээн, кинигэни батыһа сылдьан ааҕар. Онон, оҕо тулалыыр эйгэни билэ-көрө сатыыр кэмигэр тоҕоостоох түгэни мүччү туппакка, «Бичик» кыһа оҕолорго таһаарар кинигэлэрин ылан ааҕыҥ, көрүҥ, доҕор оҥостуҥ!

Иитээччи идэлээх ааптар Ангелина Захарова «Үчүгэйиин» диэн кырачааннарга кинигэтигэр оҕо болҕомтотун, толкуйдуур дьоҕурун сайыннарыыга аналлаах хоһоонноро киирдилэр. Кинигэ уратыта диэн элбэх ойуулаах уонна биир этиинэн бэриллэр тэттик суруйуулаах.

photoByWidth&id=31316&width=1000

Төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар элбэх дьэрэкээн ойуулаах, тэттик хоһооннордоох Константин Туйаарыскай «Иэхэй-чуохай» кинигэтэ оҕо тылын баайын хаҥатарыгар көмөлөһүө. Манна куукалкаҕа, саҥа хаарга, сарсыардааҥы симии күөрчэххэ, доҕорго, чыычаах оҕотугар аналлаах хоһооннор оҕону сэргэхситиэхтэрэ.

photoByWidth&id=31317&width=1000

Константин Сосин«Эһэлээҕим тиэргэнигэр» диэн киһи эрэ көрө олоруох чаҕылхай ойуулаах кинигэҕэ сиэн оҕолор тыа сиригэр эбэлэрин, эһэлэрин аахха кэлэн сэргэхтик сайылыыллара хоһоон хомоҕой тылынан кылгастык кэпсэнэр. Кырачаан ааҕааччы сэргэх ойуулары көрө олорон, дьиэ сүөһүтэ киһи олоҕор туһатын билиэ, хоһооннору өйтөн үөрэтэн, тылын-өһүн сайыннарыа.

photoByWidth&id=31318&width=1000

Бу сайын бэрт сотору тыа дьоно от үлэтигэр умса түһүөхтэрэ. Өбүгэлэрбит уһун ардахха оттуур үөрүйэхтэрин, туттар албастарын, сииктээх оту хайдах куурдан, туһаҕа таһаарыы, «буруолаан» буортуйан эрэр оту быыһыыр туһунан наукаҕа уонна бастыҥ уопукка тирэҕирэн Анатолий Петров «Отчукка сүбэлэрэ» таҕыста. Ынах-сүөһүнү ииттэн, үрүҥ илгэни үрүлүтэ сүүрдэр туруу үлэһит дьоммутугар бу кинигэ от үлэтин сатабыллаахтык үмүрүтэллэригэр соргулаах сүбэнэн көмөлөһүө.

photoByWidth&id=31319&width=1000

Сахалыы таҥас, унтуу билэтин тиктэргэ, киэргэл оҥосторго оһуор-дьарҕаа арааһын туттабыт даҕаны, үгүстэр суолтатын, туох ис хоһооннооҕун билбэппит. Ол иһин, ити оһуоруҥ тоҕо таҥнары тутулунна, тоҕо итиннэ киирдэ диэн буолар. Таҥаска-сапка, малга-салга туттуллар ойуу-оһуор, көмүскэнии бэлиэлэрин ис хоһоонун арыйар Александр Егоров-Кыраһа Өлөксөөн «Ойуу-оһуор, дьарҕаа-силик суолтатын быһаарыы» диэн кинигэтэ үгүс дьоҥҥо туһалыа.

photoByWidth&id=31320&width=1000

Хас биирдии саха киһитэ дьону кытта билсэригэр «Кимтэн кииннээххин, хантан хааннааххын?» - диэн ыйыталаһар үгэстээх. Биһиги улууспут, нэһилиэкпит дьоно кимтэн силистэнэн-мутуктанан тахсыбыттарын төһө билэбитий? Кыраайы үөрэтээччи, фольклорист Гавриил Попову кытары Аполлон Апросимов өр сыллар усталарыгар элбэх историческай матырыйаалы ааҕан, ырытан, архыып докумуоннарыгар тирэҕирэн оҥорбут «Саха улуустарын нэһилиэктэринэн төрүччүтэ» аныгы ааҕааччыга туохха даҕаны тэҥнэммэт сүдү кылаатынан буолар. Бу кинигэҕэ Эллэй эһэбит саҕаттан саха дьоно ханнык улуустарынан, нэһилиэктэринэн тарҕанан олорон, үс саханы үөскэппит, түөрт саханы төрөппүт төрүччүлэрэ таблица быһыытынан оҥоһулунна.

photoByWidth&id=31321&width=1000

Билигин ким баҕарар хамнас таһынан эбии дохуоттаныан, халыҥ харчыланыан баҕарар. Ол эрэн, ким эрэ хамнастан хамнаска олорор, оттон ким эрэ биири биэс оҥорон, үбү үлүннэрэн, харчыны эргитэн сатаан байар-тайар. Харчыны сатаан туттуу уонна улаатыннарыы кистэлэҥнэрин арыйан Евгений Слепцов «Рвись к богатству с мудростью веков и тысячелетий» диэн кинигэтэ таҕыста. Бу кинигэни ааҕан баран харчы куодун таба таайбыт киһи 50 000 солк. сүүйэн ылыаҕа!

photoByWidth&id=31322&width=1000

«Билиҥҥи кэм прозата» сериянан Сиэн Чолбодук «Суоһар сурах» кинигэҕэ суруйааччы оҕолорго уонна улахан дьоҥҥо аналлаах урут бэчээттэммэтэх кэпсээннэрэ, сэһэннэрэ, ахтыылара таҕыста. Ааптар айылҕаны, кыылы-сүөлү, оҕолору, дьону-сэргэни атах тэпсэн олорон кэпсэтэн эрэр курдук ис киирбэх тылынан хоһуйуута ааҕааччыны умсугутуо-кэрэхсэтиэ, ис кутун хамсатыа, долгутуо.

При частичном или полном использовании материалов гиперссылка на сайт ysia.ru обязательна.
Категория: Культура Просмотров: 862 Источник: ЯСИА Автор: Марианна Тыртыкова Подписаться на обновления

Комментарии

Вы не можете оставить комментарий, пока не войдете на сайт. Вход / Регистрация

Авторизация на сайте через социальные сети

ЯСИА, Якутия, Саха Сирэ