Ийэм Улуу Кыайыыны уһансыбыта

Мин ийэм, Корякина Матрена Николаевна, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии саҕаланар сылыгар 17-лээҕэ. Саамай үлэни кыайар,сүүрэр-көтөр сааһа. «От-мас үлэтигэр эр дьонтон итэҕэһэ суох, сороҕор баһыйа тутан үлэлээбитим», - диэн киэн туттан кэпсиирэ.


От охсооччу быһыытынан ордук биллэрэ. Күн аайы 9 суотайтан кыраны охсубат эбит. «Анаан охсорум буоллар гааттан ордугу холкутук охсуом этэ», - диэччи. Эр дьону аһара түһэрин иһин соҕотоҕун сылдьан охсор эбит.
Сэрии сылларыгар ас-таҥас кэмчи буолан аччыктыыллара. «Улаханнык хоргуйуох дьону оҕом Ваня баар буолан быыһаабыта. Бултаан аһатан абыраабыта», - диэн бииргэ төрөөбүт быраатыгар Хабаров Иван Николаевичка улаханнык махтанан кэпсиирэ. Таайым сэрии саҕаланарыгар баара суоҕа сэттэлээх эрэ киһи эбит. Оннук кыра киһи бултаан, дьонун аччыктааһынтан быыһаабыта киһини сөхтөрөр. Кинилэр аҕалара эрдэ өлөн, бэйэлэрэ эрэ хаалбыттар.
Сэрии бүппүт сайыныгар нэһилиэккэ ийэм Кыайыы ыһыаҕын тэрийбит. Ол ыһыах туһунан Николай Радист «Кыайыы ыһыаҕар» диэн кэпсээнигэр ыһыах спортивнай өттүн бэрт үчүгэйдик ойуулаан көрдөрбүтэ.
Сэрии кэнниттэн Сталин мөссүөннээх мэтээлинэн ийэм ийэтэ Хабарова Александра Николаевна, бииргэ төрөөбүт убайа Слепцов Гаврил Николаевич наҕараадаламмыттара. Ийэбин эмиэ түһэрбиттэр да, тоҕо эрэ биэрбэтэхтэр. «Арааһа биир дьиэттэн элбэх киһи ылбатын диэбиттэрэ буолуо», - диэччи. Киниэхэ ити мэтээли 1992 сыллаахха туттарбыттара. «Сталиным мэтээлин ылар дьоллоох эбиппин», - диэн улаханнык үөрбүтэ.
Ийэм өлүөр диэри Абый Майыар нэһилиэгин кырдьаҕастарын салайбыта. Кинитэ суох кырдьаҕастар биир да тэрээһиннэрэ буолбат этэ. Ол саҕана биһиги дьиэбит байыаннай штаб курдук буолааччы. Тохтоло суох телефон тыаһыыра, ол аайы ийэм араас сорудахтары, сүбэлэри биэрэрэ. «Дьиҥнээх генерал курдуккун», - диэн күлээччибин. Кырдьаҕастар наһаа дьиссипилиинэлээх, ылбыт сорудахтарын чопчу толорор, этиллибит бириэмэни тутуһар дьон эбит диэн сыаналааччыбын. Кини наар: «Дьон туһугар кыһаллар, дьон туһугар сүүрэр-көтөр киһи хаһан баҕарар дьоллоох буолар», - диэччи.
Чугас дьүөгэтин, Герой-ийэ Шкулева Марфа Алексеевнаны кытта Кыайыы үбүлүөйдээх сылын наһаа кэтэһэллэрэ. Иккиэн олорон: «Доруобуйабыт үчүгэй, бачча сылдьар дьон туох буолуохпутуй? Кыайыыбыт параадыгар Сталиммыт кыһыл былааҕын өрө тутан баран хаамыахпыт», - дэһээччилэрэ. Хомойуох иһин, хайалара да ол кэрэ күннэригэр тиийээхтээбэтилэр. Ол иһин кинилэр сырдык баҕаларын толорон, Кыайыы параадыгар иккиэннэрин мэтириэттэрин сэргэ өрө тутан, сиэннэрэ хаамыахтара диэн баҕа санаалаахпын. Оччоҕуна ийэм барахсан дьүөгэтин кытта күүтүүлээх параадтарыгар илэ бэйэлэринэн кыттыбыт курдук буолуохтара.

Владимир Корякин, Кэбэргэнэ.