Соторутааҕыта ООН тулалыыр эйгэни харыстааһын уонна глобальнай экологическэй Фонда (UNEP/GEF) «Совершенствование сети охраняемых водно-болотных угодий, имеющих ключевое значение для стерха и других мигрирующих околоводных птиц в Азии» бырайыактара ситиһиилээхтик түмүктэннэ. Бырайыак кыттыылаахтарын ортолоругар Саха Республиката эмиэ баар.

Бырайыагы олоххо киллэрии түмүгэр кыталыгы наукаҕа тирэҕирэн мониторинныыр систиэмэ оҥоһуллубута, кыталык үөскүүр сүрүн учаастактарыгар кэтээн көрөр станциялар ситимнэрэ тэриллибиттэрэ. Ону таһынан, ураты харыстанар айылҕа территорияларын харабыллааһыны күүһүрдүүгэ үлэ ыытыллар.

Чинчийиилэр Саха сиригэр баар кыталыктар туруктара үчүгэйин бигэргэттилэр. Кэнники сылларга манна кыстыыр 4000-тан 4700-кэ диэри кыталык баарын аахпыттара. «Кыталык» резерват модельнай учаастагар сыл аайы 41 паара кыталык төрүүллэрэ-ууһууллара көһүннэ. Туруйалары уонна атын да уу таһыгар сылдьар көтөрдөрү анкеталыыр тоҕус улууһу хабар респонденнар ситимнэрэ тэрилиннэ.

Кыталыгы мониторинааһын уонна харааннааһын, экологическай туризмы сайыннарыы туһунан ырытыылар оҥоһуллубуттара. «Кыталык», «Колума-Чаппанда», «Чабда» уонна «Күп» резерваттарга анаан менеджмент былааннара бэлэмнэммиттэрэ.

Бырайыак олоххо киириитин кэмигэр Саха сиригэр тас дойду биллиилээх учуонайдара «Кыталык» резерват үлэтин кытта билсиһэ кэлэ сылдьыбыттара.

Кыталыгы мониторинааһын уонна харааннааһын үлэлэрэ салгыы ыытыллаллар. Ити туһунан СР Айылҕатын харыстабылын пресс-сулууспата иһитиннэрэр.