Бу соторутааҕыта, биир оскуолаҕа хас биирдии оҕо күн аайы кэппэт сахалыы таҥаһын сакаастыырга 8 тыһыынча солк. көрдөөбүттэр. Төрөппүттэр сөбүлэспиттэр. Сорохтор саҥата суох харчыларын биэрэргэ күһэллибиттэр.

Бу коррупция дуо?

Билэр дьонум оҕо саадыгар өрөмүөҥҥэ биэстии тыһыынчаны кыттыһар буоллубут диэн кэпсээбиттэрин истибитим. Биллэн турар, төрөппүт оҕотугар кыһаллыахтаах. Оҕо саадын, оскуола олоҕор-дьаһаҕар быһаччы кыттыһыахтаах. Ол эрээри, оҕом судаарыстыбаннай оҕо саадыгар сылдьар, үчүгэй оскуолаҕа үөрэнэр дии-дии харыыта суох харчы кутар эбээһинэстээхпит дуо?Үксүгэр бу сууманы төрөппүт кэмитиэтэ быһар.

Бу коррупция диэн ааттаныан сөп дуо?

Оҕобун атаҕастыахтара...

Төрөппүт барахсан оҕото атыттартан хаалсыбатын, атаҕастаммакка эрэ сырыттын диэн санааттан, үбэ тиийбэт да буоллаҕына, төрөппүт кэмитиэтэ, оскуола, эппит сыанатын кытта сөбүлэһэригэр тиийэр.

Аҥардас ийэ, элбэх оҕолоох ыал баҕарбыттарын да иһин биир сайын кэтиллэр сахалыы таҥас аайы аҕыстыы тыһыынчаны кыттыһар кыахтара суох. Аны төрөппүттэр бэйэлэрин истэригэр «Ол оҕо ийэтэ кыттыспата, ыарырҕатта» диэн кэпсэтэллэрин оҕо истэн кыттыспатах ийэлээх оҕоҕо сэнэбиллээх сыһыан эмиэ үөскүөн сөп. Онон төрөппүттэр оҕобутугар үчүгэйи оҥоробут диэн быһымах быһыыларынан бэйэлэрин оҕолорун майгытыгар охсууну оҥороллор. Бүгүн аҕыс тыһыынчалаах былааччыйаны кэппит кыыс сарсын биэс тыһыынчалааҕы кэтиэ суоҕа. Аны баай-дьадаҥы диэн арахсыы оҥкула оҥоһулуннаҕа ол. Оҕолорбутун оҕо саадыттан баай-дьадаҥы диэн арахсарга бэйэбит үөрэтэбит буолбатах дуо?

Тоҕо бэйэбит тикпэппит?

Саха дьахтара иистэнньэҥ дииллэр. Билигин оскуолаларга саҥа киирэ сатыыр биир уопсай куорманы хайаан да ыраах сиргэ сакаастаан, кимиэхэ эрэ харчы тэбиитэ ааспыт буолуохтаах. Төрөппүт таҥас моһуонун, өҥүн-дьүһүнүн көрөн бэйэтэ да тигиэн сөп. Аҕыс тыһыынчалаах биир сайын кэтиллэр таҥас кэриэтэ, иистэнэр массыына атыыласпыт көнө курдук. Төрөппүттэр, аҕыйах харчылааххытыттан кыбыстан, эбэтэр оҕобун атаҕастыахтара диэн муҥкук санааҕа хаайтаран бүтүҥ! Төрөппүт кэмитиэтэ маны эмиэ учуоттуура наада. Төрөппүт оҕотун туһугар сылайарын кэрэйбэккэ, түүннэри таҥас тигэн тирилэтиитэ буолар – уһун уочаракка туран, тиритэн-хорутан киллэрбит үөрэҕин кыһатыгар кыһамньыта, оҕотугар болҕомтото.

Республикатааҕы лицей нуучча тылыгар уонна литератураҕа учуутала Юлиана Захарова: "Мин санаабар, оҕо оскуолаҕа күн аайы кэтэр таҥаһын киллэриини оскуола салалтата төрөппүттэри кытта сүбэлэһэн быһаараллар. Маннык таҥаһы оҕо кэтэрэ булгуччулааҕын туһунан сокуон тахса илик. Оҕо оскуолаҕа, үлэҕэ-үөрэххэ барсар таҥастаах сылдьыахтаах. Ол эрэн ким да кинини маннык таҥын, итини кэт диэн дьаһайар бырааба суох. Хас да саастаах оҕо буоллун, оҕо эмиэ киһи. Кини бэйэтэ сөбүлүүр өҥнөөх, дьүһүннээх, сөбүлүүр истииллээх. Биһиги оскуолабытыгар биир халыып куорма диэн суох. Ол эрэн, сорох кылаастар сүбэлэһии бэрээдэгинэн быһаарынаннар, таҥнар таҥастарыгар биир кэлим элимиэни ылыммыттара. Холобур, хаалтыс, сэлиэччик. Ол тэрээһинин барытын төрөппүттэр бэйэлэрэ сүбэлэһэн, сыанатын чопчулаһан, тигэр киһини булан сакаастыыллар. Оскуола өттүттэн модьуйуу да, харчы хомуйааһына да суох".

Ирина Попова, төрөппүт: "Мин соҕотох ийэбин. Ол да буоллар, оҕобун атын оҕолортон итэҕэс таҥыннарбаппын. Арай оскуолабытыгар оҕо күн аайы кэтиэхтээх таҥаһа ыһыахха кэтиллэр таҥастан чэпчэки буолан таҕыста. Ыһыахпыт таҥаһа 8 тыһыынча солк. Бу сыананы төрөппүттэр мунньахтаан, бэйэлэрэ сүбэлэһэн, эскиһин булан быһаарбыттара. Хас да төрөппүт буолан бу сыананы утарбыппыт. Ол эрээри үгүстэр кыанар, сыананы уйунар ыаллар. Хайыахпытый, иэс да булан төлүүр буоллахпыт дии. Элбэх хамнастааҕым буоллар, 20 да тыһыынчаны кэрэйиэм суоҕа этэ".

Ольга Громова, төрөппүт: "Биһиги оскуолабытыгар «Манна кыттыһабыт, илиитэ баттааҥ», - эрэ дииллэр. Хайыахпытый, сөбүлэһэбит".

Дьокуускай куорат дьаһалтатын мониторинг уонна хаачыстыбалаах үөрэхтээһин отделын салайааччы Галина Винокурова: "Оскуолаларга оҕо күн аайы кэтэр таҥаһын (Единай форма) киллэрии эскперименэ 2016 сылга диэри кэтээн көрүллэр. Маннык сокуону сорох оскуола ылынар, сорох ылыммат. Ону сэргэ, саха таҥаһыгар, кылааска фонда харчыта, өрөмүөҥҥэ эҥин диэн харчы хомуллуо суохтаах. Учуутал даҕаны модьуйар бырааба суох. Маны сокуон утарар. Арай төрөппүт бэйэтин баҕа өттүнэн оскуолаҕа кылааһы өрөмүөннүүргэ көмөлөһүөн сөп. Төрөппүттэри модьуйуу суох буолуохтаах. Оскуолаҕа кылаас ахсын төрөппүт кэмитиэтэ диэн баар. Балар уопсай сүбэлэринэн таҥас сыанатын, моһуонун быһаарыахтарын сөп. Ол эрээри, кыттыспат, харчы биэрбэт киһиттэн күүстэринэн көрдүүр бырааптара эмиэ суох".

Хаартыскаҕа: Галина Винокурова

Бу матырыйаалбын оҥорорбор төрөппүттэри кытта кэпсэтэр олус уустук этэ. Ким да хаартыскаҕа түһэртэриэн баҕарбат. Дьиҥэр, үгүстэрэ «В Контакте», «WatsApp” бөлөхтөрүгэр бааллар. Үөрэх, оскуолаҕа киирэ илик саастаах оҕолор управлениеларын салайааччыларын көрсө куорат дьаһалтатын иккис этээһин уһаты-туора хаамтым. 211 хоско киириэхтээҕэр буолуох, ол аттынан нэһиилэ батан аастаххына ааһаҕын. Ол курдук элбэх киһи мустан, барахсаттарыҥ, оҕо саадыгар миэстэ ыйыталаһаары уочараттаан, буһа-хата олороллоро. Үгүстэр хастыы да чаас тураллар. Маны көрөн санаатым ээ, чахчы, бу айылаах былдьасыһан-тарыһан оҕо саадыгар, оскуолаҕа да буоллун, миэстэ ылбыт дьон, биллэн турар, оҕолорун тустарыгар бүтэһик харчыларын да туран биэрэллэрин кэрэйбэттэр эбит. Ол да иһин оскуола, оҕо саадын ахсын саха таҥаһыгар, өрөмүөҥҥэ, күн аайы оскуолаҕа кэтиллэр оҕо таҥаһыгар ботуччу харчыны төрөппүттэр кыттыһан эрдэхтэрэ, кыттыһыахтара да турдаҕа. Ол эрэн, төрөппүттэр бэйэлэрэ коррупцияны үөскэппэттэр диэн этэр кыах баар дуо?