Бахсыга

Отчуот сарсыарда 10 чаастан саҕаланна. Төһө даҕаны тыа дьонугар үлэ үгэнэ буоллар, 50-тан тахса киһи кэлэн кыттыыны ылла. Мунньаҕы нэһилиэк баһылыга И.Ф.Барашков салайда. Экраҥҥа үлэ салааларынан сыыппаралар, диаграммалар, хаартыскалар көрдөрүллүбүттэрэ дакылааты ситэрэн-хоторон, чопчулаан биэрдилэр.

Ыйытыылар үксүлэрэ суругунан дакылаат кэмигэр киирэн, тустаах салайааччыларга тиэрдиллэн, эппиэттэрэ толору, түргэн буолла. Мэлдьи буоларын курдук, үүт тутуллар сыанатын, эминэн, сибээһинэн хааччыллыыга, үөрэх-иитии эйгэтигэр элбэх боппуруос киирдэ.

Ж.Ф.Барашкова улууска дьон-сэргэ өйө-санаата олох ирдэбилигэр сөп түбэһэн уларыйбытын бэлиэтээтэ. Үлэ-хамнас салайааччылартан улахан тутулуктааҕын, ааспыт сылга улуус салалтата сөптөөх суолу тутуһан бары салаалары тэҥҥэ сайыннарбытын эттэ, үлэни үчүгэйинэн сыаналаата. „Бахсыга Т. П. Местников, П. М. Решетников, М. Д.Слепцов, С.И.Слепцов, о.д.а. курдук саха норуота бүттүүнэ киэн туттар культура элбэх биллиилээх деятеллэрэ үөскээбиттэрэ. Нэһилиэккэ саҥа культура дьиэтэ тутуллар кэмэ кэллэ, онно улуус салалтата көмөлөһөрүгэр көрдөһөбүт“,- диэтэ.

Н.Ф.Оконешникова Чурапчы сэлиэнньэтэ кэҥээбитин, тупсубутун бэлиэтээтэ, куорат эбэтэр куораттыы тииптээх бөһүөлэк буоларга туруорсар кэм кэлбитин эттэ. Нэһилиэктэринэн спортивнай күрэхтэһиигэ сахалыы көрүҥнэри хото киллэриэҕиҥ диэтэ. Отчуоту дьүүллэһиигэ 9 киһи кытынна. Улуус баһылыгын үлэтэ үчүгэйинэн сыаналанна.

 Алаҕарга

Мунньаҕы нэһилиэк баһылыга Нь.П.Попов салайда. Үүт сыанатыгар, суол оҥоһуутугар, уот ситимин тардыыга, оттуур сири докумуоннатыыга, сыана үрдээһинигэр, бэрээдэккэ, о. д. а. боппуруостар киирдилэр.

П.П.Попов эмтээһиҥҥэ саҥа киирбит дьаһал - саастарынан көрөн оҕолор, улахан дьон, кырдьаҕастар тус-туһунан балыыһаларга эмтэнэр балаһыанньалара үөскэтиллибитин сыыһанан аахта.

К.Н.Макаров арыгыны атыылааһыны бэрээдэктииргэ эттэ. Сүнньүнэн, үлэтэ суох дьон, ыччаттар арыгылыылларын этэн туран, кинилэргэ арыгыны атыылааһыны хааччахтыырга, толуон систиэмэтин киллэрэргэ эттэ.

И.И.Хон Мугудайга, Төлөйгө киллэриллибит агрокластердар уоппуттарын туһанан, нэһилиэктэргэ ыччаты тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлэтиини кэҥэтэргэ эттэ. Кормпроизводствонан дьарыктанар хаһаайыстыбалары тэрийэр кэм кэлбитин бэлиэтээтэ. Нэһилиэктэр икки ардыларыгар күрэхтэһиигэ дьахталлар кыттар көрүҥнэрин, ордук күүс туһаныллар өттүн - мас тардыһыыта, киирэ көтөҕүүтэ, о. д. а. - аччатары туруоруста, ити дьарыктаммакка эрэ тиийэн нэһилиэктэрин чиэһин көмүскээччи кэрэ аҥардарбыт доруобуйаларыгар охсуулааҕын бэлиэтээтэ. Кэпсэтиигэ 7 киһи тыл эттэ, үлэ үчүгэйинэн сыаналанна.

 Хатылыга

Мунньаҕы нэһилиэк баһылыга У.Н.Атласова салайан ыытта. Боппуруостар үүт сыанатыгар, суол оҥоһуутугар, сибээскэ, ититиниигэ, гаһы киллэриигэ, ходуһалары оҥорууга, бэрээдэккэ киирдилэр.

М.М.Иванов нэһилиэк оттуур, мэччирэҥ сирэ кыараҕаһын бэлиэтээтэ, сири оҥорууга улуус үрдүнэн былааннаах үлэ наадатын ыйда.

Т.Н.Ефремова оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолору иитэр-үөрэтэр тэрилтэ аныгы көрдөбүлгэ эппиэттиир буолуохтааҕар тохтоото. Нэһилиэккэ уһуйааҥҥа киирэр оҕо ахсаана эбиллэрин, ити дьон-сэргэ олохсуйарын, эдэр ыал эбиллэрин туоһута буоларын эттэ. Саҥа тутуллар таас уһуйааны туттарыыга улуус көмөтүгэр махтанна, бүтэриигэ салгыы үлэлэһэллэригэр көрдөстө.

Г.Н.Аммосов оҕо бэрээдэги кэһиитин сэрэтиигэ күүскэ үлэлииргэ ыҥырда. Күһүн, саас мустар сирдэрин хонтуруоллуурга эттэ. Табаахтааһыны утары сокуоннар тахсаллар эрээри, олоххо киириитэ мөлтөх диэтэ.

Бу нэһилиэккэ дакылааты дьүүллэһиигэ 9 киһи тыл эттэ. Баһылык үлэтэ үчүгэйинэн сыаналанна.

Улуус баһылыга А.Т.Ноговицын мунньахтарга түмүк тылыгар быыбар иннинээҕи программатыгар 4 суол сүрүн хайысхаҕа үлэлэһиэм диэн ылыммыта хайдах туолан иһэрин билиһиннэрдэ. „Бастакытынан, суол оҥоһуутугар быйылгы сылга 30 км усталаах суол оҥоһулунна. Ол курдук, Дириҥ - Хайахсыт суола гравийданна, Чакырга диэри 2 км суол оҥоһулунна, Арыылаах суолугар 8,5 км гравийданна. Иккиһинэн, дьон олорор усулуобуйатын тупсарыыга 360 ыал кииннэммит ититэр тиһиккэ холбонно, 50 ыал толору хааччыллыылаахдьиэҕэ киирдэ. Үсүһүнэн, киин балыыһа дьиэтин бырайыага оҥоһулунна, тутуутугар үбү булууга үлэ ыытыллар. Төрдүһүнэн, тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга улуус бюджетыттан үп көрүлүннэ. Мугудайдааҕы, Төлөйдөөҕү агрокластердар үлэҕэ киллэрилиннилэр. Бу үлэ салгыы ыытыллыаҕа. Сылы түмүктүүр мунньахха дьон-сэргэ тэрилтэ салайааччытыттан бэйэтин наадалаах боппуруоһун быһаартарара көдьүүстээх. Ол салайааччылар инники үлэлэригэр туһалааҕа биллэр. Сорукпут - тыа хаһаайыстыбатыгар ыччаттарбытын сыһыаран,бордууксуйаны ылыыны үрдэтии, дохуоттаах буолууну ситиһии“, - диэтэ.