Илимниирдэр баҕарар баҕалара – КСК
300-тэн тахса нэһилиэнньэлээх Илимниир нэһилиэгэ улуус киинин кытта сэргэстэһэ олорор буолан, дьиҥинэн, сайдарга-үүнэргэ бары өттүнэн табыгастаах усулуобуйалаах диэтэххэ сыыһа буолбат ини.
Илимниирдэр отчуоту истэн баран, араас боппуруостары биэрэн чуолкайдастылар. Ол курдук, үлэ, тыыл бэтэрээнэ Е.Я. Николаев «Сунтаар-Ас» үүтү тоҕо аанньа туппатын туһунан туоһуласта. Бэтэринээринэй сулууспа олох үлэлээбэт буолла диэбиттэригэр, каадыр тиийбэт, бэйэҕит үүннэрэн таһаарыахтааххыт диэн буолла. Илимниир айан суолугар олорорунан, суол бэлиэлэрэ туруоруллаллара, суол быраабылатыгар өйдөтүү үлэ, анал рейдэлэр ыытыллаллара наадатын эттилэр. Нэһилиэккэ биэлсэр суоҕа улахан кыһалҕаны үөскэтэрэ бу да сырыыга элбэхтик этилиннэ. Эмискэ киһи ыарыйдаҕына Бордоҥ, Сунтаар икки ардыгар сэлээҥҥэ барабыт дииллэр. Бордоҥҥо эттэххэ Сунтаарга «скорайга» этиҥ, «скорайдар» эһигини Бордоҥ көрүөхтээх диэтилэр. Итиннэ таарыччы Сунтаар киин балыыһата ыараханнык ыалдьыбыта биллэр киһини тоҕо тута куоракка ыыппатый диэн ыйыппыттарыгар, улуус кылаабынай бырааһа И.В. Попов эһиги Бордоҥ балыыһатыгар киирэҕит, «скорайдар» эмиэ тахсар эбээһинэстээхтэр. Ыарыһаҕы куоракка ыытыы квота эрэ быһыытынан оҥоһуллар, ол олус кэмчи диэтэ. Бу күннэргэ түүннэри-күнүстэри үлэлиир сүрэҕи көрөр уонна араас анаалыһы оҥорор аппарааттар кэлэн үлэлээн эрэллэрин эттэ.
Отчуот тула кэпсэтиигэ олохтоох оскуола учуутала В.Н. Егорова аны сайын оскуола өрөмүөннэннэҕинэ эрэ үлэлиир кыахтааҕын, нэһилиэккэ биэлсэр баара эбитэ буоллар ыарахан ыарыы суох буолуоҕун сөп этэ диэн кыһыйан-абаран эттэ. Варвара Николаевна хаһыс да сылын туруорсар култуурунай-спортивнай кииннэрин тутуута дьэ, хамсыах курдук буолбутуттан бары үөрэбит диэтэ. (Анатолий Васильевич отчуотун саҕалыырыгар ити КСК тутуллуутугар эһиилги улуус бюджетыгар 1 мөл. 800 тыһ. солк. көрүллүбүтүн эппитэ ытыс таһыныытынан көрсүллүбүтэ).
Кэпсэтиигэ кыттыбыт үлэ бэтэрээнэ П.Т. Ераскумов дойдубут баһылыга В.В. Путин бу соторутааҕыта эппит Анал этиитигэр 2020 сылтан бэйэбит оҥорор бородууксуйабытын дойду таһыгар таһаарыахтаахпыт диэн кытаанах соругу туруорда. Биһиги сүөһүбүт-аспыт сыллата аҕыйыы турар, онон ити сорудаҕы толорор туһугар тыа хаһаайыстыбатыгар күүстээх үлэ наада, оттон биһиэхэ үүтү да туппаттара дьэ, сүрдээх диэтэ. Прокопий Трофимович түмүгэр отчуот саҥа ньыманан барда, улуус салалтата төрдүттэн кэриэтэ уларыйбыт, бу саҥалыы үлэлииргэ үчүгэй саҕалааһын диир.
Илимниирдэр бу күһүн быыбарга талбыт эдэр баһылыктарын Ипатий Иванову тула түмсүүлээхтэрин, өйүүллэрин бу көрсүһүүгэ үксэ эдэр ыччат хото кэлбититтэн сыаналыахха сөп эбит дии санаатым. Бу үчүгэй көстүү.
Тэҥкэлэр саҥа баһылыктанаары олороллор
Тэҥкэлэр улуус салалтатын бэрэстэбиитэллэрин бэйэлэригэр сөрү-сөп, дьип-дьап тупсаҕай оҥоһуулаах, киэргэтиилээх кулууптарыгар толору мустан көрүстүлэр.
Улуус салалтатын аппараатын эппиэттээх үлэһиттэриттэн олох бары эйгэтин киэҥник хабан, ходуһа күрүөлээһиниттэн саҕалаан, инньэ 2016 сылга Рио-де-Жанейроҕа буолуохтаах Олимпийскай оонньууларга кыттыыга тиийэ туоһуластылар. Кэргэннии Василий, Елизавета Ксенофонтовтар бу да сырыыга бэлэмнэнэн кэлэн, бэрт элбэх боппуруоһунан эристилэр. Тупсаран оҥоруу сыла, айылҕа харыстабыла, промышленноска олохтоох ыччаты сыһыарыы, үлэлээбэт кырдьаҕастар кыһалҕалара... Оттон Спартак Алексеев отчуоту кураанах сыыппараларынан кэпсээн эрэ кэбиспэккэ, саатар былырыыҥҥыга тэҥнэбиллээх буолуон наада этэ диэн саамай сөпкө бэлиэтээтэ. Кини улууска аҕалыллыбыт сүөһүлэр төһө бородууксуйаны биэрэн эрэллэрин, чааһынайга атыыланыахтара дуо диэн интэриэһиргээтэ. Тэҥкэ биир төрүт олохтооҕо Борис Индеев нэһилиэгэр тыа хаһаайыстыбатын специалиһын үлэтинэн астымматын эттэ. Сайын устата төһө оттоотугут, төһө сүөһүлээххитий диэн ким да ыйыппат эрээри, субуоккаҕа сыыппара суруллубут буолар. Араас көмө баарын туһунан дьон ситэри билбэт, өйдөтүү үлэтин күүскэ ыытыахха наада. Оттон Розалия Кириллина быһайын өтөрүнэн буолбатах күүстээх тыал түһэн, улахан хоромньуну таһаарбытыгар улуус өттүттэн, МЧС-тан бириэмэтигэр сөптөөх болҕомто, көмө оҥоһуллубатаҕар хомолтотун эттэ.
Улууска бастакынан баһылыктарын мунньаҕынан талаары олорор тэҥкэлэр итинтэн да атын этэллэрэ-тыыналлара элбэх.
Төһө да улуус кииниттэн ыраах олорор кыра нэһилиэк буоллар, манна баһылык буолуон баҕалаах 4 киһи - сытыы киирсиигэ бэлэмнэнэ сылдьара биллэр. Тэҥкэни чэчирии сайыннардарбыт диэн баҕалаах 4 киһи - баһылык Афанасий Сидоров, урут бу нэһилиэк дьаһалтатыгар экономистаабыт, ааспыт праймеризка «Биир ньыгыл Россия» партияттан туран кыайбыт Николай Попов, Сунтаардааҕы федеральнай суут үлэһитэ Василий Иванов уонна «Хочо» МУТ директора Валерий Илларионов - сытыы киирсиигэ бэлэмнэнэ сылдьара биллэр.
Бордоҥнор үлэни эмиэ биһирииллэр
Бордоҥ дьоно-сэргэтэ улуустарын дьаһалтатын үлэтин-хамнаһын көхтөөхтүк кэлэн билистилэр, ыйыталастылар, туруорустулар, баҕа санааларын эттилэр.
Бордоҥнор былаан оччо-бачча туолла диигит, оттон улуус биир киһитигэр төһө арыы тиксэрий, суолу эмиэ оччо-бачча оҥоһулунна диигит, оттон ол хаачыстыбата хайдаҕый, улууспутуттан «в местах не очень отдаленных» сытар дьоммутугар тиийэн, улуус күннэрин курдугу ыытыахха сөп дуо, Күндэйэҕэ үүннэриллэр бурдук чааһынайга атыыланар дуо, чааһынай киһи күрүөлээһини ыытарыгар үп көрүллүө дуо, агро-оскуолалар төһө көдьүүстээхтик үлэлииллэрий о.д.а. араас ыйытыыларынан саҕалаатылар.
Бордоҥ нэһилиэгэр кэнники кэмҥэ араас тутуу тэтимнээхтик барара бэлиэтэннэ. Мария, Василий Спиридоновтар салайар култуураларын дьиэтэ эргэрдэ. Ол эрээри хаһаайыттар күүстэринэн-кыахтарынан улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ биллэр үчүгэй үлэлээх тэрилтэ буолар. Инникитин кулууп дьиэтэ улахан өрөмүөҥҥэ наадыйар. 2017 сылтан аныгылыы саҥа тутууну ыытарга улуус көмөтө эрэйиллэрэ этилиннэ. Сунтаардааҕы РСДЮШОР буулдьалаах саанан ытыыга тренерэ Николай Петров тиир оҥороругар, «Сунтаар сорсуннаах сонордьуттара» кинигэ тахсыбытыгар улуус өттүттэн көмө көрдүүр. Манна таарыччы эттэххэ, быйыл улуус үрдүнэн тахсыбыт 36 кинигэҕэ улуус көмөлөспүтэ ахтылынна. Эдэр киһи Иван Павлов хортуоппуй үүннэриэн, нэһилиэккэ ДНД тэриллэригэр баҕатын биллэрэрэ атыттарга холобур эрэ буолуон сөп эбит. Олохтоох ОДьКХ начальнига Олег Федоров сэлиэнньэ хочуолунайа эргэрбитин, аныгы ирдэбиллэргэ эппиэттээбэт буолан эрэрин о.д.а. этэн туран, кыһалҕаларын туруоруста.
Бордоҥ дьоно ордук тыа хаһаайыстыбатыгар, доруобуйа харыстабылын үлэтигэр элбэх ыйытыылары, этиилэри оҥордулар. Хомойуох иһин, саамай элбэх кириитикэ доруобуйа харыстабылын, чуолаан хирургическай сулууспа үлэтигэр туһуланна.
Отчуоту тула кэпсэтиигэ нэһилиэк ытыктанар кырдьаҕастара Н.Е. Иванов, М.Д. Федотова, бэрт дьикти суруйар талааннаах А.И. Алексеев, о.д.а. кэпсэттилэр. Дьон-сэргэ салалта төрдүттэн уларыйбытын, эдэримсийбитин сэргии, хайгыы санаабытын кистээбэт. Аан бастаан ханнык баҕарар нэһилиэккэ ааспыт отчуокка туох итэҕэс-быһаҕас этиллибитэ, тугу туруорсуллубута, ол хайдах туолбута этиллэн иһэрэ наадата бэлиэтэннэ. Тэҥнээһин, ырытыы баар буолуохтаах этэ.
Кэлэр сыл биһиги улууска Гражданскай инициатива сылынан биллэриллиэхтээх эбит. Оччотугар дьон-сэргэ санаатын өссө хото этинэрэ, туруорсара күүтүллэр.
Улууспут баһылыга А.В. Григорьев нэһилиэк олохтоохторугар бары бииргэ түмсэн, таһаарыылаахтык үлэлиэҕиҥ диэн этиитин суолдьут сулус оҥостуоҕуҥ дуу.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети