-- Кырдьаҕастар бэлиэтииллэринэн, быйылгы курдук уу сута буолбатаҕа 40-ча сыл буолбут. От ыйыгар икки эрэ күн күн көрдө уонна күн аайы -- ардах. Бүгүҥҥү күҥҥэ ходуһа барыта 100% ууга сытар. Оппут былаанын 40%-нын Оһохтоох учаастага биэрэр этэ. Быйыл бу нэһилиэк отчуттара уончаны кыайбат тонна оттоохтор. Бүгүҥҥү күҥҥэ олохтоохтор ким хайдах сатыырынан оттууллар: ким талахха отун иилэн куурдар, ким охсоот, тута тиэйэн ылан, далыгар илдьэн куурдар, -- диэн кэпсиир Виктор Анатольевич.
-- Баһылык быһыытынан, балаһыанньаттан тахсарга туох суолу тобулаҕын? – диэн ыйыппыппар, эдэр салайааччы маннык хардарда:
-- От ыйын 15 күнүттэн ыла тыа хаһаайыстыбатын управлениетыгар Эҥэҕэ уонна Оһохтооххо буола турар балаһыанньаны билиһиннэрэн, “кэлэн ходуһаларбытын көрөн, балаһыанньаны билсэҥ барыҥ” диэн официальнай суруктары ыыта олоробун. Икки ый ааста да, харда суох. Биллэн турар, биһиги эрэ буолуо дуо, оройуон бары нэһилиэктэригэр маннык балаһыанньа буоллаҕа. Өрөспүүбүлүкэни ылан көрдөххө, хотугу улуустарга барытыгар ардахтаах сайын буолан, уустук кыстык саҕаланаары гынна.
Соторутааҕыта Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин үлэһитэ Иннокентий Мярин кэлэн, ходуһаларбытын көрөн баран: “Маннык ууга турар сирдэри көрө иликпин”, -- диэн саллан барбыта. Кыстыкка киирии чугаһаата эрээри, күттүөннээх быһаарыныы ылылла илик. Олохтоохтор миигин туруорус диэн ыксаталлар. Туох кыалларынан быыс-хайаҕас тобула сатыыбын да, кыаллыбат кыһалҕа үгүс быһыылаах. Соторутааҕыта киин куоракка тиийэ сылдьан, ЛОРП таһаҕас тиэйэр хараабыллара Эҥэҕэ диэри кыайан кэлбэттэрин истибитим. Онон эбии аһылыгынан уонна отунан көмө кыһыҥҥы суолунан эрэ кэлэр буолла быһыылаах.
Виктор Анатольевич бэлиэтииринэн, эҥэлэр 340-ча ынах сүөһүнү ииттэллэр. Онтон 130-ча – ыанар ынах. 300-чэкэ сылгылаахтар. “Быйыл сүөһүлэргитин хайдах кыстатыаххытый?” – диэн ыйытыыбар нэһилиэк баһылыга:
-- Өскө көмө от, эбии аһылык кэлбэтэҕинэ, быйыл сүөһү ахсаана 50% аҕыйыыр чинчилээх. Бу күннэргэ оһохтоохтортон хас да киһи сүөһүлэрин өлөрөн, атыылаан бардылар. Онон от кырыымчыгынан сибээстээн, сүөһүнү аҕыйатыыга бу -- бастакы “хараҥаччылар”, -- диэн санаатын үллэһиннэ.
Туох дьаһал ылыллыах курдугуй?
Өрөспүүбүлүкэ хотугу улуустарыгар барытыгар быйыл сайын ардаан, уустук балаһыанньа үөскээбитинэн сибээстээн, атырдьах ыйын 25 күнүгэр СӨ Бырабыытылыстыбатын өрөспүүбүлүкэтээҕи биэдэмистибэлэр икки ардыларынааҕы хамыыһыйаларын мунньаҕа буолла.
Тэрээһин видео-кэмпириэнсийэ быһыытынан барда. Манна арктическай уонна хотугу улуустар баһылыктара быйылгы кыстыкка сүөһү аһылыгын бэлэмнээһини хайдах тэрийэри дьүүллэстилэр. Мунньаҕы СӨ Бырабыыылыстыбатын Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Петр Алексеев салайда. Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Семен Потапов оттооһун хампаанньатын хаамыытын билиһиннэрдэ. Салайааччы бэлиэтээбитинэн, былааннарыттан 50% аҕыйах оту 10 хотугу уонна арктическай улуус оттообут. Ол иһигэр Дьааҥы оройуона эмиэ ахтылынна. Улуус отчуттара 14385 т оттуохтаахтарыттан, 4800 т эрэ бэлэмнээбиттэр. Ол эбэтэр былаан 33,4 %-на эрэ туолбут.
СӨ Бырабыылыстыбатын Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Петр Алексеев Абый, Дьааҥы уонна Эбээн Бытантай улуустарын салалталарыгар тастан тиэйиигэ оҥоһуллар таһаҕас ороскуотун бу күннэргэ түһэрэллэригэр сорудахтаата. Ол эбэтэр от, эбии аһылык тиэйиитэ хантан, төһө ыраах сиртэн оҥоһуллара, өҥө кээмэйэ, маныаха төһө үп ороскуоттанара барыта учуоттаныллыахтаах. Кыһын кэлиэр диэри хоту улуустар олохтоохторо миэстэтигэр оттуулларыгар сорудахтанна. Маны тэҥэ мунньахха нэдиэлэ аайы оттооһун хаамыытын билсэ олорор штабтар муниципальнай государственнай тэрилтэлэри кытыннаран маассабай субуотунньуктары тэрийэн ыытарга күүскэ үлэлииллэригэр сорудахтанна. Бу күннэргэ “Туймаада-Агроснаб” тэрилтэ суднолара хотугу улуустарга илдьээри эбии аһылыгы уонна сүөһү сиир тууһун тиэнэн эрэллэр.
-- Балаҕан ыйыгар бырабыытылыстыба чилиэннэрэ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин исписэлиистэрин кытта мунньахтыахтара. Онно хотугу улуустартан киирбит сайаапкалар бары үөрэтиллибиттэрин кэннэ, эбии миэрэлэри ылыыга тустаах уураах ылыллыаҕа. Кыһыҥҥы суолунан эбии аһылыгы уонна оту таһыы үлэтин кээмэйэ, айан ороскуота өссө да чопчулана илик, исписэлиистэр бу боппуруоска үлэлэһэн эрэллэр.
Хотугу улуустарга уустук балаһыанньа үөскээбитинэн, 11 мөл.100 тыһ. солк. суумаҕа ыытыллыахтаах өрөспүүбүлүкэтээҕи “От күрэҕэ” тэрээһин тохтотуллар буолла. Ол харчыта таһаҕас тиэйиитигэр туттуллуоҕа, -- диэн тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Семен Потапов Саха араадьыйатыгар суруналыыс Прокопий Хабаров ыытар “Тыа сирэ” биэриитигэр эттэ.
Онон оттооһуҥҥа балаһыанньа уустугурбутунан сибээстээн, Дьааҥы оройуонун тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ нэһилиэктэр хаһаайыстыбаларыгар субуотунньуктары ыытан өйүүллэрэ – бүгүҥҥү күн ирдэбилинэн буолла..
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети