Сүрүн дакылааты оҥорбут айылҕа харыстабылын аан дойдутаааҕы сойууһун бырагыраамаларын салайааччыта тойон Тим Бэдман: «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Өлүөнэ остуолбалара кэрэлэрин тэҥэ, наука уонна биһиги планетабыт Кембрийскэй тоҕо тэбии кэмигэр историятын үөрэтии өттүттэн ураты сыаннастаахтар. Сиинэ учаастага «Өлүөнэ остуолбалара» айылҕа пааркатын нэһилиэстибэтин састаабыгар киириитэ кини уһулуччулаах сыаннаһын күүһүрдүөҕэ», – диэтэ.
Маннык дьоһун суолталаах быһаарыы РФ делегациятын дьүккүөрдээх үлэтин уонна номинацияҕа докумуоннары хаачыстыбалаахтык оҥорон киллэрии көмөтүнэн ситиһилиннэ. Ол туһунан 2013 сылтан «Өлүөнэ очуостара» айылҕа паарката» ГБУ дириэктэрэ Василий Калитин маннык кэпсээтэ:
– Биллэрин курдук, Сиинэ очуостара 2012 с. ЮНЕСКО көрүүтүгэр киллэриллибиттэрэ. Сиинэ остуолбалара Өлүөнэ очуостарын уҥуор биэрэгэр тураллар. Кэмитиэт хаҥас биэрэккэ баар Сиинэ Өлүөнэ очуостарыттан кэрэтинэн, көстүүтүнэн туох да уратыта суохтарын бэлиэтээн, ЮНЕСКО-га киллэриллиэхтээҕин туһунан резолюция оҥорбута. Оттон биһиэхэ онно эппиэттэһэр бэлэмнэнии үлэтин ыытарбытыгар эппиттэрэ. СӨ Ил Дарханын ыйааҕынан уонна бырабыыталыстыба көмөтүнэн айылҕа харыстабылын ведомстволар икки ардыларынааҕы хамыыһыйатын тэрийбиппит. Аан дойду барыта билиэхтээх объектар сыаннастарын үөрэтэн, резолюция этиилэрин барытын толорбуппут. Холобур, ЮНЕСКО билиммит сиригэр наука, туризм, инфраструктура бу сиргэ хоромньуну таһаарбакка эрэ сайдыахтаах.
Барыта судургу буолбатах этэ. Сиинэ учаастагын бэлэмнээһин техническэй өттүгэр кэккэ боппуруостар үөскүү сылдьыбыттара. Учуонайдар бөлөхтөрө үөрэппитэ, тэрээһин үлэтэ күүскэ барбыта, аан дойдутааҕы кэмитиэти кытары тиһигин быспакка суруйсубуппут, араас докумуоннары толорбуппут. Онно РФ Омук дьыалаларыгар уонна айылҕа ресурсаларын министиэристибэлэрэ көмөлөспүттэрэ. СӨ бырабыыталыстыбыта эбии харчы көрөн, материальнай-техническэй базаны бөҕөргөппүппүт, техника атыыласпыппыт, объектарга, туристическай базаларга өрөмүөн ыыппыппыт. Кинилэр көмөлөрүнэн, сүбэлэринэн оҥорон биэрбит докумуоммутун бигэргэппиттэрин, сессияҕа көрөргө ылыммыттарын туһунан иһитиннэрбиттэрэ. Онон Германияҕа 39-с сессияҕа ыҥырбыттарыгар кыттан кэллибит.
Аан дойдуга политика балаһыанньата тыҥаан турарынан, номинацияларга кэккэ киирсиилэр үөскүү сырыттылар. Ол гынан баран, биһиги докумуоннарбытын бэс ыйын 6 күнүгэр көрөн баран, биир санаанан бигэргэттилэр.
Манна сыһыаран эттэххэ, Сиинэ учаастага ураты харыстанар объектарга киллэриллибитэ оруннаах. Тоҕо диэтэххэ, Өлүөнэ очуостара, Буотама уонна Сиинэ ураты харыстанар сирдэргэ киллэриллэн, үһүөн биир ситимнэммит курдук буоллулар. Өлүөнэ очуостарын саха киһитэ барыта билэр, Буотамаҕа эбэҥкилэр, Сиинэҕэ дьаамсыктар олороллор. Онон биир үс омук биир айылҕалаах сиргэ эйэ-дэмнээхтик олороро улахан суолталаах. Өлүөнэ очуостара, Буотама уонна Сиинэ бэйэ-бэйэлэригэр майгыннаспаттар, төттөрүтүн, ситэрсэн биэрэллэр. «Өлүөнэ очуостара» айылҕа паарката научнай эрэ сыаннаһа суох, Саха сирин кэрэ-бэлиэ сирэ, брендэ, туризм флагмана.
Дьон-сэргэ: «Туристар тоҕо Өлүөнэ очуостарыгар дьулуһалларый уонна бу кэрэ-бэлиэ сирдэр ЮНЕСКО-ҕа киллэриллибиттэриттэн биһиги тугу ситиһиэбитий?» – диэн ыйатааччылар.
Бастатан туран, ЮНЕСКО билиниитэ Россия имиджин көтөҕөр, аан дойду дьоно бары интэриэһиргиир. Иккиһинэн, биһиги сиртэн хостонор баайдаах өрөспүүбүлүкэбит. Ол эрээри, дьиҥнээх баай алмаас да, көмүс да буолбатах. Кэлэр көлүөнэҕэ хаалларар баайбыт – айылҕабыт. Онон, биһиги өрөспүүбүлүкэбит киһи-аймахха барытыгар сүдү бэлэҕи утары уунна. Дойдубутун киэҥ билиигэ-көрүүгэ таһааран, Саха сирин култууратын, үгэстэрин элбэх омук билэр. Сиинэ очуостара – Саха сирин билиһиннэрэргэ табыгастаах үчүгэй инструмент. Туризм сайдыа. Биһиги научнай-үөрэтэр хайысханы тутуһуохпут. Сорохтор ЮНЕСКО-га киллэрилиннэ да, сабыылаах заповедникка кубулуйуо диэн куттаналлар. Оннук буолбатах. Норуот бэйэтин дойдутун билиэхтээх, оннно икки атаҕынан үктэниэхтээх, элбэхтик туһаныахтаах. Үсүһүнэн, айылҕа паарката өрөспүүбүлүкэ социальнай-экономическай сайдыытыгар көмөлөһүө, өрөспүүбүлүкэ бюджетын улаатыннарыа. Федеральнай статустанан, айылҕаны харыстааһын үлэтэ күүһүрүө, федерацияттан үп көрүллэр. Онон өссө биир объегы – Сиинэ очуостарын аан дойдуга арыйбыппыт, аан дойду нэһилиэстибэтин испииһэгэр киллэрбиппит – сайдыыга биир хардыы. ЮНЕСКО билиниитэ – биһиги өрөспүүбүлүкэбит өр сыллаах уонна сыралаах үлэтин, РФ Омуктар дьыалаларыгар министиэристибэтин, ЮНЕСКО, айылҕа харыстабылын аан дойдутааҕы сойууһун экспертэрин кытары хардарыта бииргэ үлэлэһии түмүгэ, биһиги киэн туттуубут.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети