Любовь Ивановна: Мин бэйэм Нам улууһугар төрөөбүтүм уонна улааппытым. Дьокуускайга тыа хаһаайыстыбатын техникумугар үөрэххэ киирбитим. Дьылҕам манна олоҕум аргыһын көрсөр ыйааҕы бэлэмнээбит эбит этэ.
Станислав Иванович: Любалыын акробатика, гимнастика секцияларыгар дьарыктанар этибит. Ол сылдьан көрдөхпүнэ, Люба барыларыттан саамай сэмэйдэрэ, көссүөлэрэ, чуумпулара эбит этэ. Кыбыстан, дьөрүкү көрүдүөргэ да тахсыбат быһыылааҕа. Оттон мин оту-маһы тардан көрөр уолан сааспар сылдьар уол оҕото этим буоллаҕа. Тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһигэр үөрэммитим. Устунан бэйэ-бэйэбитин сөбүлэһэн 1965 с. ыал буолбуппут.
ЛИ: Саҥа холбоспут эдэр ыалга өйдөспөт буолуу түгэннэрэ син баар этилэр. Эдэр буолан хаппырыыс, атаах да этим. Ону кэргэним киэҥ көҕүстээх, холку майгылаах буолан, биир тылы буларбыт. Атына эбитэ буоллар, ыал буолбуппут 50 сылын бэлиэтиир дьолго тиксиэ этибит дуо?
Күн бүгүҥҥэ диэри дьахтары, кэргэни таптыыр минньигэс тыллартан атыны эппэт. «Эйигиттэн үчүгэй дьахтар бу орто дойдуга суох, эйигин көрсүбүт дьоллоохпун», – диэн сылайбакка этэрэ, хараҕын харатын курдук харыстыыра дьахтар киһини сылаанньытар, дууһабын манньытар.
СИ: Мин Өймөкөөн улууһугар төрөөбүтүм.Аҕыс саастаахпар ийэм барахсан ыалдьан күн сириттэн күрэммитэ. Түөрт оҕо тулаайах кэриэтэ хаалбыппыт. Мин ыал улахана этим. Оччолорго сэбиэскэй тутул күүстээх, кыаммакка-түгэммэккэ сөптөөх болҕомто ууруллар буолан, интернатынан сылдьан улааппыппыт.
ЛИ: Станислав оҕолорун кытары олорор аҕатыгар Усуйаанаҕа бара сылдьан хаартыскабын көрдөрбүт уонна миигин кэргэн ылаары сылдьарын туһунан эппит. Онуоха аҕата биир тылынан: «Дурак...» диэбит.
СИ: Ол мин талан ылбыт Любабын сөбүлээбэтэҕиттэн буолбатах этэ. 16 эрэ саастаах уол киниэхэ куруук да оҕо буоллаҕым дии. Ыал буолар сааһа кэлэ илик дии санаабыта буолуо.
ЛИ: Уола миигин кэргэн ылбытын кэнниттэн кийиитин хайҕыырыттан соло буолаахтаабат этэ. Төрөппүттэрбит алгыстарынан ыал буолан, түөрт оҕоҕо күн сырдыгын көрдөрбүппүт.
Ыал буолбуппут биир да сыла туола илигинэ кэргэммин армияҕа ыҥырбыттара. Оччолорго 3 сыл сулууспалыыллара. Хаандыгаҕа военкомакка үлэлээбитим. Үс сыл тухары төһөлөөх үтүө тыллардаах, тапталга билиниилээх суруктар төттөрү-таары субуллубуттара буолуой. Ол тухары бэйэ-бэйэбитин өссө үчүгэйдик билсэн, ахтылҕаммыт өссө күүһүрэрэ.
СИ: Икки Уйбаан оҕолоро оччолорго төрөппүттэртэн көмө көрдүүр туһунан толкуйдаан да көрбөт этибит. Бэйэбитигэр эрэ эрэнэрбит. Үөрэхтэммит, үчүгэй исписэлиис курдук сананан тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр тиийбитим. Дьиэ кэргэммин иитиэхтээҕим туһунан кытаанах санаалаах буоллаҕым. Куораттан чугас, олорор дьиэ баар диэн Суоттуга анаан ыыппыттара. Дьиэлэммит, хамнастаах үлэһит буолбут киһи үөрэ-көтө кэргэммин көһөрөн аҕалбытым.
ЛИ: Төһө да ханнык да үлэттэн куттамматахпыт, дьону-сэргэни кытары эйэ-дэмнээхтик олорбуппут иһин, биһикпин ыйаабыт дойдум ахтылҕана күүстээх этэ. Кэргэммин тылбар киллэрэн, Намҥа көһөн кэлбиппит. Ол кэлбиппит кэннэ аны кэргэммин Красноярскайга үрдүк үөрэххэ ыыппыттара.
Хоһооҥҥо этиллэринии, «дьахтар киһи анала – күүтүү, кэтэһии» кэмнэрин билбитим.
«Эмиэ бараҕын дуо?» – диэн көрбүппэр кэргэним: «Билиҥҥи үөрэҕим олох кыра», – диэн тылбын ылбыта. 3 сылынан үөрэҕин бүтэрэн кэлэн баран: «Үрүҥ килиэбим бу» диэн баран, дипломун остуолга уурбута. Чурапчыга баран үлэлээбиппит.
1986 с. улахан уолбут армияҕа баран, суорума суолламмыта. Онно 40-чалаах эрэ этибит. Өссө биир уол, икки кыыс оҕолоохпут. Тапталлаах оҕону сүтэрии ыар аһыытын төһө да ыараханнык аһардарбыт, оҕобут барахсан быраатын, балыстарын инники олохторун санаабыппыт. Олох салҕаныан наада, оҕолорбутун дьон гыныахпытын наада буоллаҕа. Төрөппүттэрбититтэн туспа олорбуппут. Бэйэбит кыһалҕаларбытын бэйэбит быһаарар этибит. Олохпутугар үрүҥ да, хара да былыттар устан ааспыттара. Ону бэйэ-бэйэбитин таптаһарбыт бэрт буолан, көмөлөөн туораабыппыт.
СИ: Биллэн турар, оҕолорбутун иитиигэ, бастатан туран, Любам улахан өҥөлөөх. Кэргэним дьиэтигэр-уотугар наһаа кыһамньылаах хаһаайка. Оҕолорун наһаа атаахтаппат этэ. Ийэ, хаһаайка быһыытынан тус холобурунан, үлэҕэ сыһыанынан ииппитэ. Ол иһин, оҕолорбут үөрэххэ, үлэҕэ тардыһыылара күүстээх этэ. Үөрэхтэригэр, чуолаан үрдүк үөрэххэ, кыһамньылаахтык үөрэммиттэрэ. Кыргыттарбыт иккиэн кыһыл дипломунан бүтэрбиттэрэ .
Билигин санаатахха көрүдьүөс соҕус эбит да, маннык баара.«Люба, миэхэ кэргэн таҕыс» диэн эппиппэр тапталлааҕым толкуйдуу түһэн баран: «Мин биири сатаабаппын. Сатаан иистэммэппин. Ону сөбүлээбэт буоллаххына, эйиэхэ кэргэн тахсыбаппын», – диэн билинээччи буолбута. Толкуйдуу түһэн баран: «Аныгы үйэҕэ олоробут, таҥас-сап элбээн эрэр кэмэ», – диэбитим.
ЛИ: Хата кэргэним иистэнэр этэ. Оҕолор маскараадтарын оҕолорунаан бэйэлэрэ тигэллэрэ. Мин ас астыы куукунабар «куотарым». Ол тухары «иистэммэт дьахтаргын» диэн хаһан да хом санаатын биллэрбэтэҕэ, холус тыллары эппэтэҕэ. Биирдэ биир кыыһым мин тугу эрэ сатаабатым туһунан эппитигэр аҕабыт: «Кэбис инньэ диэмэ. Ийэбит баарыгар баһыыба диэ», – диэн турардаах.
Мин кэнники наар милицияҕа финансиһынан үлэлээбитим. 20-чэ сыл үлэлээн баран, биэнсийэҕэ тахсыбытым. Уолбут Марьян Станиславович Тоскин – Намҥа холуобунай ирдэбил начальнига. Онон утумнааһын салҕанар диэххэ сөп. Улахан кыыс Алена Саха сиринээҕи тыа хаһаайыстыбатын академиятыгар экономика уонна үп факультетын бүтэрбитэ. Билигин Счетнай палатаҕа үлэлиир. 3 кыыс, 1 уол оҕолоохтор. Кыра кыыспыт Калина пединститу, онтон ХИФУ юридическай факультетын бүтэрбитэ. Дьокуускай куорат дьаһалтатыгар эппиэкэ отделыгар үлэлиир. Кэргэннээх, 1 оҕолоох.
Кыргыттарбыт – Дьокуускайга, биһиги Наммытыгар олоробут. Сайын аайы сиэннэрин сайылата таһаардахтарына, бүтүн лааҕыр дьоно буола түһэбит. Эһэлэрэ кинилэри сөтүөлэтэр, айылҕаҕа сырытыннарар эбээһинэстээх. Мин астарын бэлэмниибин, таҥастарын-саптарын көрөбүн-истэбин. Сиэннэрбит эбэлэригэр-эһэлэригэр сылдьыбыттарын кыһыны быһа наһаа үчүгэйдик ахталлар.
Корр: Үгэс курдук, орто омурҕан кэнниттэн ким эрэ юбилей киэһэлэрин, ким эрэ «үрүн, кыһыл көмүс» сыбаайбалары тэрийэн, бар дьонугар үтүө өйдөбүлү хаалларар. Хомойуох иһин, итинник дьол киһиэхэ барытыгар тиксибэт ээ... Тоҕо эрэ, юбилейдары оҕо төрөппүттэргэ махталын курдук ылынабын. Кыһыл көмүс сыбаайбаҕытыгар олорон туох санааларга куустаран ыллыгыт?
ЛИ: Биһиги оҕолорбут «кыһыл көмүс» сыбаайбаны булгуччу бэлиэтиибит диэбиттэрэ. Инньэ гынан, быйыл сайын 70 сааспытыгар тиийэн баран, Европанан күүлэйдээн кэллибит. Кэлбиппитигэр оҕолорбут бырааһынньык тэрийбиттэрэ.
Мин ордук ЗАГС-ка регистрацияҕа улаханнык долгуйбутум. Син биир аан бастаан сыбаайбалыыр дьон курдук Мендельсон вальсыгар эргийэҕин. Олоҕум доҕорун, эрэллээх эркиммин кытары илии-илиибититтэн тутуһан эргийэ сырыттахпына, ааспыт олоҕум барыта көстөн ааһарга дылы гыммыта.
СИ: Эн этэриҥ курдук санаа сыбаайба остуолугар олордохпуна миэхэ эмиэ киирбитэ. «Эдэр эрдэхпититтэн үлэлээбит, оҕолорбутун ииппит көлөһүммүт тиллэн уонна айылҕабыт да көмөлөһөн буолуо, «кыһыл көмүс» сыбаайбаҕа тиийдэхпит», – диэн долгуйан да, сэмээр киэн туттан да ылбытым. Оҕолоргор табыллыбатах буоллаххына, туох үөрүүлээх-көтүүлээх бырааһынньыгы тэрийиэҥий? Онон күндү биэбэйдэрбитигэр, улааппыт оҕолорбутугар махтанабыт. Кинилэр биһиги курдук сүүс сүүстэриттэн өйөнсөн, дьоллоох олоҕу олороллоругар баҕарабыт.
Манна сыһыаран эттэххэ, ханнык баҕарар кэмҥэ ыччат бэйэтин кэмигэр эппиэттиир өйдөөх-санаалаах, сайдыылаах буолар. Ханнык төрөппүт оҕотугар куһаҕаны баҕарыай? Ол үрдүнэн уопсастыба, уулусса дьайыыта эмиэ баар.
Саха ыччата, норуота бэйэтэ итэҕэллээх буолан (төһө да аҕыйахпыт иһин), үчүгэй дьоммут наһаа элбэх. Сорохтор: «сахалар арыгыһыт буолан бүттүбүт, сүрэҕэ суохпут, эстэр суолга киирдибит» диэн наар суланар, кэп туонар курдуктар. Мин санаабар, оннук буолбатах. Сахам дьонугар, ыччаттарга эрэлим улахан. Мин кэргэмминээн, оҕолорбунаан ханна да сырыттарбыт, бэйэбитин дьонтон итэһэҕэ суохтук сананан, үчүгэйгэ тардыһан, киһиэхэ киһилии сыһыаннаһан олоро сатаатыбыт.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети