Изабелла Николаева саха көрөөччүтүгэр Агафья Тихоовна («Кэргэн кэпсэтии», Н.Гоголь), Алампа кэргэнэ («Алампа, Алампа…», Н.Лугинов), Марыына («Олох оонньуура», А.Софронов), Оҕоһут дьахтар («Биирдэ куоракка», У.Шекспир «Ромео уонна Джульетта» трагедиятынан), хотун Мамаева («Сатабыллаах саһыл саҕалаах», Н.Островскай), Чиччик («Чиччик», Э.Т.Гофман), Анна Андреевна («Ревизор», Н.Гоголь) курдук араас характердаах оруолларынан үчүгэйдик билэр. Артыыска айар уобарастара мэлдьи соһуччу, ураты өйдөнөн хаалар кырааскаларынан уратылаахтар. Агафья Тихоновна кип-киэҥник көрбүт харахтарынан оонньуура, уһун кыламаннарынан чыпчылыйан ыла-ыла үөрэн сэгэйэрэ, биитэр Оҕоһут тапталлаахтары быыһаары ыксаан тэлэкэчийэ эргийэригэр соһуйбут-омуннурбут, кыыһырбыт уоҕа, хотун Мамаева олус ымсыырдардык үчүгэмсийэ-үчүгэмсийэ өрүтэ тыыммахтыыра, биитэр көхсүгэр сүгэһэрдээх, уҥуохтуун бээгэй буолан төрөөбүт Чиччик уҥа-хаҥас килэччи көрөн баран кэһиэҕирбит куолаһынан тугу эрэ муннун анныгар киҥинэйдэҕинэ тоҕо эрэ киһи абааһы да көрүөн, аһыныаҕын да билбэт буолара, биитэр Анна Андреевна тугу да өйдөөбөтөҕүттэн тэбиэһирэ-тэбиэһирэ күлэрэ хайдах да көрөөччү болҕомтотуттан мүччүрүйүөн сатаммат, оннук киһи өйүгэр-сүрэҕэр тиийэн сөҥөр күүстээх дьайыылаах.
Артыыска Изабелла Николаева бириэмэ салгынын иилэ хабан ылар дьоҕурдааҕын, оруолу айарыгар дьулуурдааҕын, репетиияҕа дьаныардааҕын, күүстээх характердары сытыы кырааскалыыр кыахтааһын тоһоҕолоон бэлиэтиэххэ сөп. Тэбэнэттээххэ тэбэнэттээх, күлүүлээххэ күлүүлээх, санньыарга истиҥ. Сцена хайдах да түгэниттэн килбигийбитин да иһин толлубат, бэйэтин бүүс-бүтүннүү биэрэн туран астына оонньуур. Кини сценаҕа ардыгар күлүгээннии хорсун майгылаах, биитэр нуурал олохтоох, аргыый устан хаамар хотун дьахтар. Ити икки өрүт өрүү арыаллыыр буоланнар артыыска бэйэтин уобараһын оҥорон таһаарар курдуктар. Киниэхэ сорох оруолларын курдук уһун мааны былаачыйатын санныгар бытырыыстаах саал былаатын быраҕыммыт, көмүс ытарҕата күлүмүрдүү оонньообут, күндү симэҕэ кэрэ сэбэрэтигэр дьүөрэлэспит саха далбар хотунун хартыыната олус барсар.
Артыыска бүгүҥҥү күҥҥэ толкуйун-санаатын ааҕааччыга тиэрдэбит. Талааннаах артыыс оонньуур эрэ буолбатах, кини ураты көрүүлээх, киэҥ билиилээх, олоххо суолдьут буолуох баай ис хоһоонноох кэрэхсэбиллээх кэпсээннээх буолар.
- Изабелла Васильевна, билигин эйигин саха көрөөччүтэ киэҥник билэр, сүгүрүйэр артыыскалараҕын. Бүгүҥҥү күҥҥэ эйигин туох санаа ордук түбүгүрдэрий, үүйэ-хаайа тутарый?
- Билгин аан дойду үрдүнэн олохпут нус бааччы буолбатах. Телевизоры холбоотуҥ да – криминал, иэдээн, саахал. Кэнники кэмҥэ Россияҕа биһиги геройдарбытынан бандьыыттар, хаайыылаахтар буоллулар. Кинилэри дьон буолбатахтар диэбэппин эрээри, биирдилээн киһи хаачыстыбатыгар тохтообокко, син биир куһаҕан тыыны үөскэтэллэр, син биир омсолоохтор. Иккис курдук үйэ уларыйда. Биһиги кэммитигэр көлүөнэ солбуһуута бара турар. Хайдах эрэ дьикти баҕайы кэм. Наһаа элбэх биллэр артыыстар бардылар. Ол аайы кэннигин хайыһан уруккуну саныырыҥ элбиир. Ол саҕанааҕы олох быдан ордук, сырдык курдук. Үһүс курдук урукку улуу киинэлэри, айымньылары хаттаан устар буоллулар. Ону мин олус ыарылаахтык ылынар эбиппин. Аан бастаан «Чуумпу Дону» Урсуляк устубутун көрөн баран астымматым. Быстрицкаяҕа, Глебовка билиҥҥи артыыстар хайдах да тиийбэттэр. Былыргы артыыстарыҥ талааннара бэрт эбит. Голливудскай артыыстар «Анна Каренина», «Сэрии уонна эйэ» киинэлэргэ оонньообуттарын эмиэ ылымматаҕым. Теманы, оруолу чопчу талыы диэн театрга курдук киинэҕэ эмиэ син биир баар буолар эбит. Ол иһин оонньоммут оруол, табыллыбыт киинэлэр аатыраллар уонна эталон буолан өйтөн-сүрэхтэн сүппэттэр. Ити барыта түбүгүрдэр санаалары үөскэтэр. Киһи барыта таҥара хараҕын далыгар сылдьар. Артыыс курдук аһара чараас дууһалаах киһи таһырдьа да тахсыан куттанар.
- Онуоха хайдах бэйэҕин уоскутунаҕын?
- Айар үлэ уонна искусство киһини ордук уоскутар. Культура каналын көрөбүн, ардыгар көрдөөх-күлүүлээх түгэннэр, юмор киһини көмүскүүр уонна кинигэ ааҕабын.
- Ханнык лиератураны сөбүлээн ааҕаҕыный?
- Арааһынай. Биллэн турар театрга чугас литератураны ордоробун. Артыыстар, биллиилээх дьон туһунан мемуардары ааҕарбын сөбүлүүбүн. Миэхэ проза ордук чугас. Историческай романнарынан киинэлэри сүрдээҕин тартаран туран көрөбүн. Ханнык эрэ 18-19 үйэ культурата, олоҕун сиэрэ таҥастыын-саптыын умсугутар. Саамай сөбүлүүр суруйааччым Чехов. Оттон остуолум кинигэтинэн Фаина Раневская муударай, өйдөөх, ардыгар үөннээх этиилэрин хомуурунньуга буолар.
- Эйиэхэ театр ханнык жанра чугаһый?
- Урут бэйэбин комическай артыыска дии саныыр этим. Онтон олорон истэҕиҥ аайы драматическай, трагическай хабааннаах оруоллар туспа интэриэс үөскэтэллэр. Олох ирдэбилэ уларыйа турар. Билигин урукку курдук артыыс амплуатын тутуспаттар. Онон артыыс араас оруоллары сэрэнэн, кыралаан боруобалаан көрөрө ордук. Кэнники санаатахпына, трагикомическай былааннаах оруоллар миэхэ барсаллар уонна оннук түһүүлээх-тахсыылаах уобарастары ордорор эбиппин.
- Эдэр сылдьан оонньообуккутун көрбөтөх хомолтолоохпун…
- Эдэр сылдьан хомурҕаным уҥуоҕа тахса сылдьар ырыган кыыс этим. Ол иһин буолуо, наар оскуола үөрэнээччитин, ыал оҕотун, кылгас кэмҥэ киирэн тахсар эдэр кыргыттары оонньотоллор этэ. Саҥа артыыс буолан эрэр кэмҥэр бэйэҕин соччо үчүгэйдик билбэккин. Оттон саастаах артыыстар эдэрдэри өтө көрөллөр эбит. Биирдэ Дмитрий Ходулов: «Эйигин кытта оонньуохпун баҕарабын», - диэн этэн соһутан да, үөрдэн да турардаах. Ол кэмҥэ Дмитрий Федотович «Отеллотын», «Макбетын» хаттаан туруоран оонньуон баҕарар эбит этэ. Оччолорго хаттаан туруоруу, артыыһы оруолга киллэрии суоҕун кэриэтэ этэ. Ол курдук улуу, аатырбыт артыыстары кытта бииргэ оонньооботоҕум. Дьылҕам миэхэ ситиһиини сыыйа-баайы тосхойбута. Оннук буолбута ордук курдук. Тоҕо диэтэххэ, идэтийии сыыйа үөскүүр, олоҕу өйдөөһүҥүҥ, оруол ис туругун кыайа тутуу эмискэ кэлбэт. Онно сыл-хонук мээрэйэ, бэрэбиэркэтэ наада. Биһиги бастаан театрга кэлэрбитигэр кырдьаҕастар биһигини кытаанахтык туталлар этэ. Онон биһиги бэйэбит миэстэбитин үчүгэйдик билэр этибит. Ити бэйэтэ айар үлэ, артыыс чиэһин, бэрээдэгин оскуолата.
- Эһиги «щепкиннэртэн» киэҥник биллэр режиссердаах саамай аатырбыт куурускут. Былырыын үөрэммит кыһаҕытын бүтэрбиккит түөрт уон сылын бэлиэтээбиккит. Эн режиссердары кытта хайдах сыһыаннааххыный?
- Бэйэм режиссерум суоҕа бэйэм драмам буолуо. Ол эрээри араас режиссердары кытта алтыспытым айар үлэбэр ураты ис хоһоону үөскэтэр эбит. Мин режиссерга истигэн артыыспын. Туруорбут соруктарын толорон тэйэр мөккүөрдээхпин. Режиссер оруолу хайдах астара сатыырын ымпыктаан-чымпыктаан көрөбүн. Арай туох да сатаммат, табыллыбат буоллаҕына биирдэ санаабын, бэйэм көрүүбүн режиссерга этиэхпин сөп. Кэнники эдэр талааннаах кыргыттары Лена Гримм-Иванованы, Сюзанна Ооржагы, Эмма Иришеваны кытта табыллан, интэриэһинэйдик үлэлээтим. Оруолга тиксэр артыыска улахан үөрүү. Онон хайдах эрэ миэхэ эрэнэллэриттэн махтанан, сүргэм көтөҕүллэн үлэлиибин.
- Хайаан да артыыс дьахтар дьылҕата эйигин эмиэ долгутар буолуохтаах…
- Идэбит икки өрүттээх. Оруолуҥ норуокка тиийдэҕинэ, сөбүлэттэххинэ олоҕуҥ кытта тупсар. Оттон эйигин режиссер таба көрбөт буооллаҕына уонча да сыл кимиэхэ да наадата суох курдук сылдьыаххын сөп. Оттон дьыл-хонук аастар ааһан иһэр. Дьахтар артыыс орто сааһын кэннэ айар үлэтэ, онтон сылтаан олоҕо уустуктаныан сөп. Мин билигин ыйана сылдьар туруктаах курдукпун. Оруол баар буолуо дуу, аны ханнык уобараһы айан таһаарыахпын сөбүй? Ити курдук араас ыйытыылар, санаалар үөскүүллэр. Билигин көрдөхпүнэ, мин артыыс быһыытынан тохтообут, оонньооботох кэмим диэн суох эбит. Миэхэ анаан испэктээкил туруорбуттара диэн эмиэ суох курдук. Тоҕо эрэ миигин кэлии режиссердар таба көрөөччүлэр. Ол эрээри бу санаатахха, үс испэктээкилгэ сүрүн оруолга талыллыбыт эбиппин. Андрей Борисов икки оруолга талбыта. Гоголь «Кэргэн кэпсэтиитигэр» Агафья Тихоновна оруолугар кастины ааһан талыллыбытым. Н.Лугинов «Алампатыгар» бэйэтэ талан ылбыта. Кыһыл дьууппалаах Евдокия уобараһын миэхэ итэҕэйбитэ. Уонна кэнники Лена Гримм Гофман «Крошка Цахес» айымньытынан туруорбут «Чиччик» испэктээкилигэр Чиччик оруолугар анаабыта.
- Ол аата эйиэхэ анаан испэктээкил турдаҕа дии. Оруолга оонньуурга, уобарас айарга эн бэйэҕиттэн бастатан туран тугу ирдиигин?
- Артыыс идэтэ дьиктитэ элбэх. Мин биир дьикти баҕайы кистэлэҥнээхпин. Оруоллары оонньуурбар, уобараһы айарбар хайаан да таптыыр турукка киириэхтээхпин. Миэхэ бэйэбэр оннук ирдэбил баар. Нуучча театрын артыыската Нина Константинова: «Как без состояния влюбчивости можно быть артистом», - диэбитин кытта сөпсөһөбүн. Театр артыыстарга дьиэбит кэриэтэ. Сарсыардаттан киэһээҥҥи диэри бииргэ сылдьабыт. Дьэ, итинник күннээҕи олохтон атыны, уратыны, кэрэни оруолгун, айымньыгын, бииргэ оонньуур партнергун таптыыр эрэ буоллаххына сатаан көрөҕүн, ураты эйгэҕэ тиийэҕин. Ити турук артыыс тыынар салгына дии саныыбын. Уонна хайдах, хантан күүс ылан айыаххыный, үлэлиэххиний? Идэтийии диэн оруолу, уобараһы уран уус кэриэтэ иитийэхтээн, уһанан таһаарыы буоллаҕа. Онтуҥ хайаан да тапталынан сууламмыт, тапталынан сыдьаайар буолуохтаах.
- Дьон-сэргэ эн Саха театрын дириэктэрэ Анатолий Павлович Николаев кэргэнэ буоларгын, дьиэ кэргэҥҥитин хаһыаттартан, сурунааллартан үчүгэйдик билэр. Дириэктэр кэргэнэ буолар төһө сүгэһэрдээҕий, эппиэтинэстээҕий?
- Мин олус кэпсэтинньэҥ киһи буолбатахпын. Ол иһин буолуо, кэпсэлинэн, сураҕынан олохпун сирдэппэппин. Дириэктэр кэргэнэ буоларбар санаабын тохтоппоппун. Ол айар үлэбэр мэһэйдээбэт. Онтон партнердарбын кытта биир тылы сатаан булабын. Тус олохпор барыта этэҥҥэ баран иһэриттэн, ийэ буолар аналы билэн икки кыыһы төрөппүппүттэн танараҕа махтанабын. Артыыстар оҕолоругар буолбакка элбэх бириэмэни үлэлэригэр аныыллар. Идэбит биир улахан уустуга итиннэ сытар. Дэлэҕэ да улахан кыыһым оҕо сааспар төрөппүттэрим суох этилэр диэ дуо? Бары артыыс төрөппүттэр кэриэтэ оҕо, сиэн иитиитигэр кыһалҕалаахпыт. Айар үлэҕэ бэринэн туран үлэлээбэтэххинэ сатаммат курдук. Анатолий Павлович бүүс-бүтүннүү театрынан олорор. Мин көмөм диэн кини барахсаны хаһан да ол-бу дьиэ-уот боппуруостарынан үүйэ-хаайа туппатым буолар. Эдэр эрдэхпиттэн оҕо көрүүтүнэн-иитиитинэн сүгэһэрдээбэт этим. Оттон кини үлэтигэр миигин орооһуннарбат. Биир бириэмэҕэ, 90-с сыллар кэннилэригэр быһыылааҕа, Анатолий Павлович тула хайдах эрэ өйдөммөт быһыы үөскүү сылдьыбыта. Мин холку бэйэм онно саҥата суох утарылаһыах, көмүскэһиэх курдук кытаанах майгыламмыппын өйдүүбүн. Миигин утары бардахтарына, онно утарылаһарбыттан бэйэм да билэппинэн өрө күүрэбин. Баҕар, ол быһыым-майгым ол кэмҥэ өйөбүл буолбута буолуо. Санаабын түһэрбэппин, ол киниэхэ сабыдыаллыан сөп. Бэйэм санаабын, көрүүбүн үөрбүт-көппүт түгэнин таба тутаххпына эрэ этиэхпин сөп. Туох эмит дьыаланан түбүгүрэ сылдьар кэмигэр истэ да барбат.
- Саха театра хайдах инникилээх буолуон баҕараҕыный?
- Урут Андрей Саввич олохтообутун курдук билигин эмиэ сыл баһыгар-атаҕар театры барытын түмэр испэктээкили туруоруон наада. Кини биһиги духовнай лидербыт быһыытынан сомоҕолуур күүһэ көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн иһэрэ буоллар дии саныыбын. Түмсүүлээх буоллахха эрэ айар чыпчааллары ситиһэҕин. Кэнники кэмҥэ Баһылай Харысхал норуот чулуу дьонун туһунан норуоту түмэр испэктээкиллэрэ көрөөччү киэҥ биһирэбилин ыллылар. Билигин Саха театрын кыаҕа улахан. Мария Ивановна Варламоваттан, 85 ытык саастаах артыыскаттан 20 саастаах эдэр артыыска диэри көлүөнэ артыыстар бааллар. Бу кыаҕы толору туһаныахха наада. Мин бэйэм көлүөнэбинэн киэн туттабын. Биһиги бары олус сэмэйбит, ол эрээри уопсай дьыала иннигэр түмсүүлээхпит, бэриниилээхпит. Биһиги көлүөнэ 30-с сыллартан үлэлээбит Дмитрий Ходуловтаах аатырбыт көлүөнэлэриттэн айар үлэ знамятын туппуппут уонна онтубутун чиэстээхтик сүгэн кэллибит. Аны билигин кимиэхэ, хайдах көлүөнэҕэ ити знамябытын биэрэбит диэн санаа миигин улаханнык долгутар.
- Эдэр артыыстарга сүбэ кэриэтэ тугу этиэҥ этэй?
- Саха театрыгар олоҕурбут айар дьиссипилиинэ үйэтитиллиэн баҕарабын. Ол иһин эдэрдэргэ анаан театрга сыһыан, айар үлэҕэ сыһыан туһунан киһи элбэҕи этиэн баҕарар. Холобур, оруолга бэлэмнэнэргэ мин тэтэрээттээхпин. Биир өттүгэр оруолум тыллара, биир өттүгэр бэйэм бэлиэтээһиннэрим хайаан да суруллаллар. Тугу оҥоруохтааҕым, оруолум аналиһа уонна да атын көрүүлэрим. Оруолга толору үлэлээтэххэ эрэ уобарас ойууланан-оһуорданан тахсар. Аҕа саастаах артыыстарга сыһыан халбаҥнаабакка убаастабыллаах буолуохтаах. Ол артыыс чиэһин, артыыс идэтинэн киэн туттууттан тахсар. Театр артыыска иккис дьиэтэ эрэ буолбатах, театр – норуот духуобунай храма буоллаҕа дии. Онон театрын дьиэтин курдук сылаастык-истиҥник көрүөхтээх-истиэхтээх, норуот кутун-сүрүн тутар храм буоларын умнуо суохтаах. Театрга үлэлиир киһи хайаан да театрга, искусствоҕа бэриниилээх эрэ буоллаҕына айар үлэ таһаарыылаах буолар. Онон эдэр артыыстарга искусствоҕа, театрга бэриниилээх айар үлэни баҕарабын.
– Уруулуу омуктарбыт театрдарын кытта Саха театра ситимин быспакка хардарыта сибээс олохтообута ыраатта. Эн санааҕар биһиги, сахалар, кинилэрдээҕэр туох уратылаахпытый?
- Сахалар айылҕа оҕолоро диэн сөпкө этэллэр. Сахалар уус төрүттээх буолан туохха барытыгар сыстаҕастар, дэгиттэр талааннаахтар. Биһиги театрбытын ылан көр. Биһиэхэ талааннаах худуоһунньуктар Михаил Егоров, Лена Гоголева, Дария Дмитриева, Сардаана Федотова үлэлиир буоланнар испэтээкиллэр сценографиялара, көстүүмнэрэ билиҥҥи искусство сайдыытын таһымыгар толору эппиэттиллэр, ону ааһан сонун арыйыылар, сорох омуктар ымсыырар саҥа идеяларынан сөхтөрөллөр. Мандар уус, Августина Филиппова холобурдара да сахалар кэрэни көрөр ураты кыраҕы харахтаахтарын, илиилэригэр талааннаахтарын туоһулуур. Мин санаабар, хас биирдии саха айар дьоҕурдаах. Биһиги кыра кыыспыт Мария тиис бырааһа. Кини иллэҥ кэмигэр илиитинэн араас оҥоһуктары, киэргэллэри оҥорор хоббилаах. Ол киниэхэ саһан сылдьар айар дьоҕурун таһаарар ньыматын курдук көрөбүн.
- «Кыым» хаһыакка эн биэрбит «Мин дьоллоох дьахтарбын» диэн интервьюгун аахпытым. Саамай улахан дьолуҥ туохханый?
- Дьиҥнээҕинэн мин туохтан да мамматах дьоллоох дьахтарбын. Ол эрээри мин саамай улахан дьолум артыыска буолбутум. Оҕо сааспыттан артыыска буолуохпун туохтааҕар да ордук баҕарарым. Ол баҕам туолбута, кырдьык, дьол.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети