Ол курдук сүүрбэччэ сылларга Аллараа Ботомоойу үрэҕин хайысхатынан сытар улуу да, орто да иэннээх ходуһалар: Муоһааны, Сытыкан, Аба, федеральнай суол хаҥас өттүгэр сытар Ходуһалаах, Тураҥнаах, Тураҕас, Арыылаах Эбэ, Түҥлбэ ходуһалара, Туруйа сайылыга (Түбэй-Дьаархан сирдэрэ) 15-17 сыл устата (1997 сылтан саҕалаан) Сунтаар, Бүлүү улуустарыгар угут сыллар кэлэннэр, тыа хаһаайыстыбатыгар улахан охсууну оҥорбуттара. Эргиччи суол-иис туруктара аһара мөлтүү сылдьыбыттарын туоратар сыалтан үөһэ ааттаммыт мелиоративнай систиэмэлэри дьаныардаахтык оҥоруу үлэтэ ыытыллыбыта.
Ону саха сиэрин-туомун тутуһуннаран, кэлиҥҥи быыбардарга Сиэйэ баһылыгын дуоһунаһыгар хос быыбардаммыт уонна үлэтин үөһүгэр сылдьар баһылык Алексей Обоюков иилээн-саҕалаан ыытта. Манна сүүсчэкэ киһи Сиэйэттэн, Элгээйиттэн, Кутанаттан, Сунтаартан кэлэн бу түгэн сиэригэр-туомугар кыттыһан, үөрэн-көтөн тарҕастылар. Былыргы абыычай тутуһуллан – аҕалбыт сүөһүлэрин сиэйэлэр сүүскэ сүгэнэн охсубакка, саха быһаҕынан сүнньүгэ анньан охтордулар. Хаанын, иһин хоруу кэриитигэр улахан экскаватор хаспыт дьааматыгар түһэрдилэр. Улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр үҥкүүһүт, оһуохайдьыт, норуот ырыаһыта, алгысчыта Михаил Евсеев – Кураһаай Мэхээлэ алҕаан, этэн-тыынан, үөһээ дойдулар үрдүк аанньалларыттан көрдөһөн, ыллаан-туойан доллоһутта. Муоһааны Эбэ Хотун урукку чөлүгэр түһэн, дьоҥҥо-сэргэҕэ туһалыырыгар көрдөстө, аал уотун күлүбүрэччи уматан аһатта-сиэттэ. Айылҕа барахсан сирин-уотун арыылаах алаадьынан, кыынньа сылдьар кымыһынан күндүлээн айах тутан, сыт таһааран, хойуу буруону унаарытта. Дьон-сэргэ ону көрөн-истэн, бэйэлэрин санааларын холбоон, этэн-тыынан эбэни үчүгэйдик айанныырыгар алгыстарын эттилэр.
Буор быһыты модун күүстээх омук сириттэн кэлбит экскаваторынан «Айан-Суол» ХЭТ механизатордара аҕыйах мүнүүтэ иһигэр арыйдылар. Ууну ыытар хорууларга быйыл да, ааспыт 2000-2015 сс. бу тэрилтэ механизатордара таһаарыылаахтык үлэлээбиттэрин, түгэнинэн туһанан, бэлиэтээн ааһар тоҕоостоох. «Айан-Суол» ХЭТ бастыҥ меха-низатордара, экскаваторщиктар: Егоров Александрга, Николаев Эдуардка, Захаров Вадимҥа, бастыҥ бульдозерист Иванов Николайга үөрүүлээх быһыыга-майгыга наҕараадалары, сэмэй бэлэхтэри нэһилиэк аатыттан баһылык туттарда. Түмүгэр үлэлээбит дьон олохторугар дьолу-соргуну, инники үлэлэригэр улахан ситиһиилэри баҕарда.
Муоһааны Эбэ Хотун уута сир тоҥмутун да кэннэ барбахтыаҕа, уопсайа 350 га иэнтэн 200-чэ га оттонор ходуһа босхолонуоҕа. Угут сылларга ходуһалар кырыстара бысталанан, кута арыылар буолан, уста сылдьаллар. Олор хоруу бэлэһин бүөлүүр туруктаахтар. Онон кэлэр сылга салгыы ууну ыытар соруктар туруохтара. Таарычча эттэххэ, ааспыт сылларга мунньуллубут кур сэтиэнэхтээх сирдэр кырдьаҕастар санааларын мунчаардар.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети