Улуу Кыайыы 70 сылыгар анаммыт «Умнуллубат Улуу Кыайыы. Саха сирэ Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар» диэн баай ис хоһоонноох, 2000 тахса хаартыскалаах дьоһун альбом-кинигэ тахсаат даҕаны аҕыйах хонук иһигэр бэрт хамаҕатык атыыга барда. Бу кинигэ сүрэхтэниитэ бэс ыйын 11 күнүгэр республикатааҕы Медиа-кииҥҥэ буолла.
Кыһа дириэктэрэ Август Егоров: «1995 сылтан ыла 5 сыл буола-буола Улуу Кыайыы үбүлүөйүгэр анаммыт альбому оҥорон таһаарабыт. Манна саха саллааттарын геройдуу хорсун быһыылара, тыыл үлэһиттэрэ киллэрбит кылааттара, Кыайыыга биһиги республикабыт көмөтө сырдатыллаллар.
Үбүлүөйдээх биэс кинигэ ортотугар бу ураты кинигэ. Бастаан сэрии кэминээҕи матырыйаалы, дьон ахтыытын хомуйарга биллэрии биэрбиппит. Соһуйуох иһин, 300 тахса киһи урут ханна да бэчээттэммэтэх суруктары, хаартыскалары аҕалан, норуот күүһүнэн бу альбом оҥоһулунна. Онон, тыһыынчанан саллаат сырдык тыыннарын толук ууран туран, биһиэхэ эйэлээх ыраас халлааны бэлэхтээбиттэрин эдэр ыччат, кэнэҕэс көлүөнэ биллин, сыаналаатын, оҕолоругар тириэртин диэн бу кинигэ күн сирин көрдө. Дьон аҕаларын, эһээлэрин кинигэҕэ булан көрөн, олус үөрэн, долгуйан туран кини аатын үйэтитиигэ биһиэхэ махтаналлар. Бэрт кылгас кэмҥэ, үс ый иһигэр маннык улахан альбому оҥорбут, идэтин баһылаабыт хамаандаҕа: хомуйан оҥорооччуларга, ааптардарга, редактордарга, дизайнердарга барҕа махталбын биллэрэбин. Кинигэни дойду биир бастыҥ типографиятыгар бэчээттэтэн аҕаллыбыт. Кэлээтин кытта дьон олох былдьаһыгынан ылла, билигин биһиги кэккэбитигэр баар бэтэрээннэргэ, сэрии бэтэрээннэрин огдооболоругар, республика библиотекаларыгар барыларыгар бэрилиннэ», — диэн бу баараҕай кинигэ хайдах оҥоһуллубутун кыһа салайааччыта билиһиннэрдэ.
СР Сэрии уонна тыыл бэтэрээннэрин сүбэтин бэрэссэдээтэлэ, редколлегия чилиэнэ Будимир Слепцов: «Ильмень күөлгэ, Сталинградка, Ржевкэ, Смоленскайга, Курскай Тоҕойго саамай кырыктаах кыргыһыыга, Ленинград блокадатыгар, Москва оборонатыгар сылдьан, Прибалтиканы, Европаны босхолоон, Берлиҥҥэ тиийэн, Кыайыы былааҕын ыйыырга саха хорсун саллааттара, бэргэн снайпердара киллэрбит кылааттара ааҕааччыны долгутар гына бу кинигэҕэ кэпсэнэр. Тыыл үлэһиттэрэ, холкуос бэрэссэдээтэллэрэ, сэрии кэмин оҕолоро, билиэҥҥэ түбэспиттэр, сураҕа суох сүппүт буойуннар барыахтылыннылар», -- диэн санаатын үллэһиннэ. Кини «Кыайыы 70 сыла» диэн үбүлүөйдээх мэтээллэри кинигэ кылаабынай редакторыгар Юрий Куприяновка уонна ааптар-составительгэ, историческай наука кандидатыгар Владимир Пестеревкэ туттарда.
— Биһиги, 50-60-нус сыллардааҕы көлүөнэ дьоно, сэрии бэтэрээннэрин илэ харахпытынан көрөн, кинилэри кытта бииргэ алтыһан улааппыппыт. Онон, кэнэҕэс көлүөнэҕэ кэпсиирбит, үтүө өйдөбүл хаалларарбыт үгүс. Сахабыт сириттэн 62 тыһ. тахса саллаат сэриигэ барбытыттан 2000 кинигэҕэ киирдэ. Бары биир кинигэҕэ хабыллыбаттарынан сибээстээн, үйэтитии кинигэлэрэ Улуу Кыайыы үбүлүөйүн аайы тахсан иһиэхтэрэ, -- диэн Владимир Ильич эрэннэрдэ.
Кыайыы кинигэтэ өссө интэриэһинэй, сонун буоларын туһугар СР Национальнай архыыбын үлэһиттэрэ, бэл, Москваҕа тиийэн, саһарбыт докумуоннары хасыһан, «чып кистэлэҥ» докумуоннары сөргүтэн, киэҥ эйгэҕэ таһааран, улахан үлэни оҥордулар.
Ем. Ярославскай аатынан кыраайы үөрэтэр музей дириэктэрэ Егор Шишигин: «Республика тас өртүгэр сырыттахха, атын регионнарга Кыайыы кинигэлэрин таһаарар үтүө үгэс суох. Москваҕа Сэбилэниилээх Күүстэр музейдарыгар уонна атын куораттар музейдарыгар бу кинигэни бэлэхтээбиппитин Кыайыы уордьана киэркэйэр, Георгиевскай лиэнтэ тэлибириир аныгы тупсаҕай полиграфическай оҥоһуулааҕын, халыҥ тастааҕын, элбэх хаартыскалааҕын сөҕө-махтайа көрдүлэр», - диэн киэн тутта эттэ.
Түмүккэ СР Бырабыыталыстыбатын уонна Ил Дархан дьаһалтатын салайааччыта, кинигэ кылаабынай редактора Юрий Куприянов: «Бичик» — биһиги киэн туттар кыһабыт, нууччалыы эттэххэ «Национальное достояние». Сахабыт сирин имиджин көрдөрөр араас ис хоһоонноох, аныгы тупсаҕай оҥоһуулаах дьоһун кинигэлэри, элбэх хаартыскалаах альбомнары оҥорон таһаарар. Ол кинигэлэр Россия бары муннуктарынан, тас дойдуларга киэҥник тарҕаналлар. Ыһыахха кэлбит омук делегацияларыгар эмиэ «Бичик» кинигэлэрин киэн тутта бэлэхтиибит. Бу альбом эмиэ кылгас кэм иһигэр үрдүк хаачыстыбалаахтык бэчээттэннэ уонна дьон-сэргэ биһирэбилин, махталын ылла», – диэн этэн туран, Кыайыы альбома тахсарыгар үлэлэспит дьоҥҥо Махтал суруктары туттарда. Дохсун ытыс тыаһыгар доҕуһуоллатан Владимир Пестерев СР социальнай-экономическай сайдыытыгар кылаатын иһин «Гражданскай килбиэн» бэлиэнэн наҕараадаланна.
Билигин төһө да историяны токурута сатаабыттарын иһин, Россияны, Арҕаа Европаны фашист халабырдьыттарыттан босхолообут, бүгүҥҥү эйэлээх олоҕу бэлэхтээбит хорсун буойуннар, бүтэһик килиэптэрин, сылаас таҥастарын барытын Кыайыы туһугар фроҥҥа ыыппыт тыыл бэтэрээннэрин албан ааттара кинигэҕэ киирэн, үйэлэргэ умнуллубакка эдэр көлүөнэҕэ үйэтитиллэ туруохтун!
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети