Итинтэн сэдиптээн, соторутааҕыта өрөспүүбүлүкэ Ис дьыалаҕа министиэристибэтэ “Сбербанк” бэрэстэбиитэллэрин уонна суруналыыстары ыҥыртаан, нэһилиэнньэҕэ өйдөтөр-сэрэтэр үлэни ыытар сыаллаах пресс-конференция тэрийбитэ. Онно киһи эгди буолара иһиллибэтэҕэ эрээри, дьоҥҥо-сэргэҕэ туһалаах өттүн тиэрдэр наада.
СӨ ИДьМ-тын Силиэстийэлиир управлениетын начальнигын солбуйааччы, юстиция полковнига Владислав Тарабукин эппитинэн, сыл саҕаланыаҕыттан полицияҕа баан каартатыттан харчыны уоруу туһунан 400-кэ тыллабыр киирбит. Сүрүннээн, “Мобильнай баан” диэн өҥөнү туруортарбыт дьонтон уоруу элбэх эбит. Буруй бу көрүҥэ ордук Алдаҥҥа, Ленскэйгэ уонна Нерюнгрига тарҕаммыт. Дьиибэтэ диэн – түөкүттэр, уоруйахтар сиэртибэлэринэн, сүрүннээн, “Сбербаан” клиеннэрэ буолаллар.
Дэбигис быһаарыллыбат буруй буолан, бу күҥҥэ 39 эрэ холуобунай дьыала тэриллибититтэн, 35-һэ – “уоруу”, 4-дэ – “түөкүннээһин” ыстатыйанан. Бу дьыалалартан 26-гар уорбаланааччы кимэ быһаарыллыбыт эрээри, буруйдар арылла иликтэр. Маннык буруйдары арыйыы, полиция технологическай өттүнэн хааччыллыыта ситэтэ суоҕунан уустуктардааҕын бэлиэтээтилэр. Онон, онлайн-түөкүннэр өрөспүүбүлүкэ биитэр кыраныысса таһыгар да олорор буоллахтарына көҥүлэ.
Оттон “Сбербанк” Саха сиринээҕи салаатын управляющайа Владимир Шевелев иһитиннэрбитинэн, уоруйахтар, түөкүннэр баан систиэмэтин алдьатан буолбакка, клиеннэр бэйэлэрэ “хачайдаабыт” араас программаларын нөҥүө “киирэр” кыахтаналлар эбит. Холобура, дьон үксүгэр Андроидка араас сыһыарыылары киллэрэннэр, ону кытары вирус хабыллан, баан каартатыттан харчыны устарга суол аһыллан биэрэр. Маны таһынан, түөкүттэр “Ваша карта заблокирована” диэн смс-сурук ыытан биитэр бэйэлэрэ эрийэн этэн, киһини ууга-уокка түһэрэллэр. Сороҕор “кредит ыларга көмөлөһөбүт” диэн биллэриилэри таһааран, дьону отоойкоҕо олордоллор. Пресс-конференцияҕа бэлиэтээбиттэринэн, түөкүттэр бэйэлэрэ психолог буолаллар, киһи уйулҕатыгар хайдах дьайары сатыыллар эбит.
Хайдах көмүскэниэххэ?
Үөһэ этиллибитин курдук, баан каартатыттан харчыны устуу үс көрүҥэ баар: араас программалар (“Мобильнай баан”) нөҥүө, смс-иһитиннэрии ыытан биитэр эрийэн уонна үсүһэ – саамай судургутук арыллар буруй – билэр киһитин каартатын уоран ылан, пин-кодунан аһан аһаҕастык сойботуу. Уоруу сиэртибэтэ буолбат инниттэн полиция уонна баан үлэһиттэрэ маннык сүбэлэри биэрэллэр:
-
Каартаҥ сабыллыбытын дуу, харчы уһуллубутун дуу уо.д.а. саарбах ис хоһоонноох смс-сурук туттаххына, ол ыйар, этэр нүөмэрдэригэр хаһан да эрийимэ. Бэйэҥ каартаҕар баан нүөмэрэ баар – онно эрийиэххин сөп биитэр бааҥҥа бэйэтигэр баран быһаарсарыҥ наада.
-
Оннук эрийбит, суруйбут дьоҥҥо каартаҥ реквизиттэрин туһунан (нүөмэрин, болдьоҕун, ПИН-кодун, паролгун) хаһан да эппэт буол! Уонна тугу ыйалларын-этэллэрин толорума!
-
Каарта ПИН-кодун хаһаайын бэйэтэ эрэ билиэхтээх, атын кимиэхэ да этиэ суохтаах, атын киһи (бэл диэтэр, хаан аймах) туттарыгар бэриллиэ суохтаах;
-
Сорохтор ПИН-код нүөмэрин каартаҕа бэйэтигэр суруйбут биитэр кумааҕыга сурунан укта сылдьар буолаллар – хаһан да оннук гыныма!
-
Көннөрү каарта оннугар үрдүк кылааска киирсэр, микрочиптаах каарта ылар ордук – сыаналаах эрээри, ол-бу түөкүттэртэн харысхаллаах;
-
Атыы-эргиэн кииннэригэр, аһыыр сирдэргэ, о.д.а. каартанан туттар сирдэргэ, бары эпэрээссийэни бэйэҥ бааргар, көрөн туран эрэ оҥоттор;
-
Интернетинэн ону-маны атыылаһаргар, чахчы биллэр, бигэ репутациялаах эрэ ресурсалары туһан.
“Сбербанк Онлайн” систиэмэ үлэтигэр:
-
Систиэмэҕэ киирэр идентификаторы уонна паролу хаһаайын бэйэтэ эрэ билиэхтээх.
-
Эпэрээссийэни уларытаргар биитэр тохтоторгор (аннулирование) паролу киллэрэр наадата суох. Итинниги түөкүттэр эрэ ирдииллэр. Сбербаан үлэһиттэрэ клиеннэргэ хаһан да эрийбэттэр – эпэрээссийэни уларытары биитэр тохтотору ирдээбэттэр.
-
Бу систиэмэҕэ киирэргэр биитэр хайа эмит эпэрээссийэни толороргор суотабай төлөпүөнүҥ нүөмэрин, пааспарын дааннайдарын суруйар-киллэрэр наадата суох;
-
Смс-иһитиннэриилэри, толорбут эпэрээссийэҥ реквизиттэрин болҕойон ааҕар буол;
-
Толорботох эпэрээссийэҥ туһунан иһитиннэрии кэллэҕинэ, паролгун олох киллэримэ!
“Мобильнай баан” өҥөтүнэн туһанарга:
-
Маннык өҥө эбэтэр “Сбербаан Онлайн” сыһыарыылаах дьон, суотабай төлөпүөнүн сүтэрэр (уордарар) эбэтэр сим-каартатын уларытар түгэнигэр, бастаан суотабай сибээс оператыгар тиийиэхтээх уонна бааҥҥа барыахтаах. Ити өҥөлөрү тохтотор туһуттан. Сорохтор итилэри араартарбаккалар, ол сим-каартаны ылбыт саҥа хаһаайын талбытынан онно баар харчыны матайдыан сөп;
-
Төлөпүөҥҥэ антивирус туруортарыаххын уонна ону кэмиттэн кэмигэр саҥардыаххын наада.
Быһата, аныгы үйэ уоруйахтарыттан уонна түөкүттэриттэн көмүскэллээх буоларга бэйэ болҕомтолоох, сэрэхтээх буолара ордук. Итинник буруйдары арыйар уустук, билиҥҥитэ кыаллыбат даҕаны. Онон, баан каартатыгар элбэх харчыны илдьэ сылдьар ночооттоох диэн этии билиҥҥитэ оруннаах.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети