Билигин Тополинай учаастагар аҕыйах массыынаны көрөҕүн. Нэһилиэк олохтоохторо уонна хочуолунайга нефть таһар массыыналар эрэ сылдьаллар. Кыһыҥҥы суол өссө аһылла илик. Биһиги урбаанньыт Сергей Шибарины көрүстүбүт. Кини бэйэтин үлэтин туһунан кылгастык кэпсээтэ:
- Мин суоппарынан 40-ча сыл үлэлиибин, онон Тополинай суолун үчүгэйдик билэбин. Урут атын бэдэрээтчит эрдэҕинэ суолу ким да көрбөт этэ. Билигин айанныырга үчүгэй, арай икки сиргэ өрө тахсыыга кыратык кутан биэриэххэ наада. Нэдиэлэҕэ үстэ кырынан нефть тиэрдэбин. Массыынам 30 куубтаах, биир өттүгэр айаҥҥа 12-14 ч. сүтэрэбин, соҕотоҕун сылдьабын. Билигин уматык таһыытыгар 5 массыына үлэлиир. Тополинайы тоҥоруохпут суоҕа.
Биһиги тутуу учаастагын маастара Роман Володины уонна механик Дмитрий Синицыны көрүстүбүт. Кинилэр суолга хаар ыраастыы сылдьаллара, туруору тахсыыларга шлак куталлар. Биллэрии баар буоллаҕына суолга тахсаллар эбит.
Суолу көрүү түмүгүнэн специалистар маннык түмүгү оҥордулар:
А. Федоров, «РС суолларга управлениета» ГКУ ген. директорын солбуйааччы:
- Мин бу суол туругун билэбин, уустук учаастак. Саҥа бэдэрээтчит кэлбитинэн кэлин кэмҥэ суолга болҕомто улаатта, турбалар уурулуннулар, аппалары куталлар, уу алдьаппыт сирдэрэ оөоһуллаллар. Ол эрээри кыһалҕалар билигин да бааллар, эргэ лотуоктар сууллаллар. Кыһыҥҥы кэмҥэ биһигини тымныы абырыыр, суолга сырыы аһыллар. Оттон саас кэллэҕинэ, халаан уута саҕаланар, үрүйэлэр сүүрүгүрдэллэр. Онон турбалары эбии ууруу наада буолар, суолу үрдэтэргэ ханнык эмэ үбү-аһы көрүөххэ наада. Үлэ элбэх үбү эрэйэр, ол эрээри билиҥҥи кэмҥэ Суол фондатыгар улахан үп көрүллэрэ биллибэт. Өссө биир боппуруос – бу суол өрөмүөннүүр учаастагын тутуу. «Дортранс» ХЭТ базата Хаандыгаҕа баар. Суураллыбыт миэстэлэри уонна суолга тахсыбыт мэһэйдэри суох гынарга элбэх бириэмэ сүтэр, ол экономическай өттүнэн ночооттоох. Биһиги билигин Мөҥкүлэ үрэх таһыгар, суол ортотугар учаастак тутуутун боппуруоһун үөрэтэбит. Базаҕа стационарнай каркас тииптээх дьиэ баар буолуо, ол сэндвич-панеллартан оҥоһуллуоҕа. Ону таһынан автогрейдер уонна «Кировец» тыраахтар турар гаражтара тутуллуоҕа. Оччоҕо бэдэрээтчит үлэтэ быдан көдьүүстээх буолуоҕа. Спутниковай сибээс туруоҕа.
Михаил Матыка, «Дортранс» ХЭТ ген. директора:
- Биһиги аан бастаан бу суол учаастагын көрөргө аукциоҥҥа оройуон салалтатын туруорсуутунан кыттыбыппыт. Оччотооҕуга урукку бэдэрээтчит үлэтинэн астыммакка олороллоро. Онно кыайар инниттэн бастакы сыанатын балайданы түһэрбиппит. Онон бу учаастакка 2010 с. ыла үлэлиибит. Икки сыл устата ардах элбэхтик түһэриттэн суол алдьанара. Биһиги ууну аһарар үлэлэри ыыппыппыт, 30 турбаны уурбуппут. Кыһын суолу тэҥниибит, тибииттэн ыраастыыбыт, өрө тахсыыларга шлак кутабыт. Ол эрээри суол алдьаннаҕына олохтоохтук кутан оҥоруу наада. Бу учаастакка 4 техника үлэлиир, ол иһигэр грейдер, «Кировец», вахтовка. Дьиҥинэн, үбүлээһин быһыытынан биир эрэ үлэлиэхтээх этэ. Маны таһынан Дьабарыкы Хайаҕа барар республикатааҕы суолу көрөбүт-истэбит. Онно көнө сир, кыһалҕа Тыры үрэҕи кытта сибээстээх.
Суолга хоромньуну таһынан, өссө техниканы өрөмүөннүөххэ, саппаас чаастары атыылаһыахха, үлэһиттэргэ хамнастарын төлүөххэ уо.д.а. наада. Республика суоллара улахан үбүлээһини эрэйэллэр.
Биһиги федеральнай суол учаастактарыгар өрөмүөн үлэтигэр аукционнарга кыттабыт. Ардыгар бэдэрээттэһэр тэрилтэлэр улахан кээмэйдээх үлэни ылаллар уонна кыайан толорботтор диэн этэллэр. Биһиги, кырдьык, кыайан толорбоппут, ол эрээри үлэһиттэр дьиэ кэргэттэрин аһатар наадаттан итинниккэ барарга күһэллэбит. Кадрдар ханна элбэҕи төлүүр сиргэ бараллар. Биһиги харчыбыт сороҕун республика суолларыгар быраҕарбыт кистэл буолбатах. Тылларынан олохтоох кадрдары бэлэмниир наадатын, дьоҕус уонна орто бизнеһи өйүүр туһунан этэллэр, онтон дьыалатыгар федеральнай суолга атын регионнартан кэлэн бэдэрээттэһэн үлэлииллэр. Дьону Башкирияттан, суол оробуочайыгар тиийэ, аҕалаллар. Тоҕо Саха сирин суолу тутааччыларын өйөөбөттөрүй? Холобур, федеральнай суолу саҥардыыга лоттары 10-нуу км учаастактарга хайытыа этилэр. Оччоҕо «Саха сирин суоллара» ААО уонна Томпоттон «135№-дээх ДЭП» ФГУ, биһиги «Дортранс» ХЭТ тэрилтэлэр 2 сыл иһигэр наадалаах үлэлэри толорор кыахтаныа этибит. Таарыйа эттэххэ, «Саха сирин суоллара» суолу асфальтааһыны баһылаатылар, итиниэхэ биһиги иннибитигэр түстүлэр. Оттон территориальнай суолларга үлэлиир тэрилтэлэр тустарынан эттэххэ, кинилэр бары кэриэтэ моҥкурууттаатылар. Олохтоох суол тэрилтэлэрин туора анньаллар. Вахтовай ньыманы туһаныахтарын баҕараллар дуу? Дьон итинник түбэлтэҕэ барарга күһэллэр.
Ол да буоллар бу суол – нэһилиэк атын эйгэлэри кытта сибээстэһэригэр сүрүн аартык буолар. Манан бородуукта, тутуу матырыйааллара, эмп, оборудование тиэрдиллэллэр, дьон айанныыллар. Таһаҕас улахан аҥарын кыһыҥҥы суолунан тиэрдиэххэ сөп буоллаҕына, дьону таһыы сайыҥҥы кэмҥэ улахан уустуктардаах. Ордук хат дьахталлары, ыарыһах дьону оройуон киинигэр илдьэргэ ыарахан балаһыанньа буолар.
Нэһилиэк баһылыга Надежда Кладкина-Клышейко этэр:
- Биһиги «Саахалланар туруктаах дьиэлэртэн дьону көһөрүү» федеральнай программа быһыытынан саҥа дьиэлэр тутуллууларын ситистибит. Саҥа оҕо саадын тутуута саҕаланыаҕа, ОДьКХ инвестпрограмматыгар 2016 с. саҥа хочуолунай тутуута саҕаланыахтааҕын киллэрдилэр. Онон бөһүөлэк тупсан иһэр. Онуоха үксэ суол туругуттан тутулуктаах, көмөнү күүтэбит.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети