– «Земскай доктор» бырагыраама доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр улахан хамсааһыны таһаарда. Тоҕо диэтэххэ, 350-тан тахса эдэр исписэлиис тыа сиригэр үлэлии барда. Сорох улуустар 15-20-лии эмчиттэнэ түстүлэр. Эдэр үлэһиттэр кинилэргэ тиийэн, саҥа сүүрээни, сонун санаалары уонна эдэрдии эрчими киллэрэллэр, балыыһалар уопсастыбаннай олохторугар кыттыыны ылаллар. Ону сэргэ, улуус доруобуйатын харыстабылын кэскилэ түстэнэригэр кылааттарын киллэрсэллэр.
Бу бырагыраама ордук Илин эҥэргэ уонна Бүлүү бөлөх улуустарыгар үлэлээтэ. Оттон Арктика оройуоннарыгар элбэх исписэлиис кыайан тиийбэтэ. Тоҕо диэтэххэ, бырагыраамаҕа куорат тииптээх бөһүөлэктэр хабыллыбаттар. Ол иһин, Ил Дархан Егор Борисов ыйааҕынан куорат тииптээх бөһүөлэктэр өрөспүүбүлүкэ бюджетын өйөбүлүнэн бырагыраамаҕа киллэриллэн эрэллэр.
Аны туран, Арктикаҕа, хотугу сиргэ уонна тыа сирдэригэр орто үөрэхтээх исписэлиистэр тиийбэттэринэн, «Земский фельдшер» диэн бырагыраама киирдэ. Бырагыраама чэрчитинэн быйыл 15 эдэр фельдшер хотугу улуустарга уонна Арктикаҕа үлэлии бардаҕына, 600 тыһыынча суумалаах «подъемнай» бэриллэр.
Мин санаабар, исписэлиистэрбит 5 сыл үлэлээт, төннөн кэлэллэрэ сыыһа буолуо. Онон, бу бырагыраамаларбыт эдэр үлэһити тыа сиригэр олохсутан үлэлэтэр сыаллаахтар-соруктаахтар. Онуоха үлэлии тиийбит сирдэригэр улуус дьаһалтата сөптөөх усулуобуйаны тэрийиэхтээх, дьиэ-уот, оҕо уһуйаанын, оскуола боппуруоһун табыгастаахтык быһаарыахтаах. «Биһиги боломуочуйабыт буолбатах, өрөспүүбүлүкэ кыһалҕата» диэн кыһамматахтарына, исписэлиистэрэ төттөрү барыахтара турдаҕа. СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ улуустар дьаһалталарын кытары хардарыта барыстаахтык үлэлииргэ дуогабар түһэрсэ сылдьабыт.
Сороҕор нэһилиэнньэ бастакы сүһүөх звеноҕа үлэлиир эдэр эмчиттэри үрдүк квалификацията уонна таһымнара, үөрүйэхтэрэ суоҕун курдук саныыр. Ити сыыһа толкуйу эмчиттэрбит үлэлэринэн-хамнастарынан дакаастыахтарын, министиэристибэ эмиэ нэһилиэнньэҕэ сөптөөхтүк өйдөтүөн наада. Холобур, үчүгэй быраас тыа сиригэр дуу, куоракка дуу үлэлиириттэн тутулуга суох үчүгэй бырааһынан хаалар. Кини билиитин, кыһамньытын, үтүө сыһыанын ыарыһах эндэппэккэ билэр уонна сыаналыыр.
– Тыа сиригэр үлэлиэхтээх эмчиттэр бары баҕа өттүнэн бараллар дуо?
– Күһэйии суох, кими да бирикээстиир, кыһарыйар бырааппыт суох. Иккиһинэн, «Земскай доктор» урут 35 сааһынан хааччахтанар буоллаҕына, билигин 45-гэр диэри саастаахтар хапсаллар. Оччотугар сиппит-хоппут уонна үлэ иһин-таһын билбит исписэлиистэр барыахтарын сөп. Сайаапкалар киирдэхтэринэ, биһиги кими эрэ ордук болҕомтоҕо ылан, ураты туппаппыт. Баар балаһыанньаттан көрөҕүн. Ити боппуруоһу улуус кылаабынай бырааһа бэйэтэ быһаарар. Тоҕо диэтэххэ, үлэһити бэйэтин эппиэтинэһигэр ылар кылаабынай быраас биир тылы булан үлэлиэ турдаҕа. Кинини ханна үлэлэтэрэ, үөрэтэрэ кылаабынай быраастан тутулуктаах.
– Дьон-сэргэ ааттыы охсубутунан «мөлүйүөннээх» быраастар үлэлии тиийэн баран, оҕолонон-урууланан тохтоон хаалаллара эмиэ баар ээ?
– Биллэн турар, ити кэккэ ыарахаттары таһаарар. Ол гынан баран, ити үчүгэй «ыарахаттар» дии саныыбын. Киһи Орто дойдуга кэлэн баран оҕолонуохтаах, утумун ууһатыахтаах. Үлэттэн сылтаан оҕоломмот диэн сыыһа.
ФАП-тар ахсааннара элбиэҕэ
– Тыа сирдэригэр фельдшер-акушер пууннарын (ФАП) тутарга министиэристэбэ сүҥкэн улахан былааннардааҕа. Кимэн киирэр кириисиспит дьайыыта биллиэ дуо?
- Ылыммыт бырайыактарбыт бары үлэлииллэр. «Кириисис кэллэ, ити бырагырааманы быһыахха» диэн биир да быһаарыы ылылла илик. Тоҕо диэтэххэ, бюджеппыт куһаҕана суох.
Ол эрээри, ФАП-тар материальнай-техническэй базаларыгар балаһыанньабыт уустук. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 200-тэн тахса ФАП баар. Онтон улахан аҥаара типовой бырайыакка уонна билиҥҥи медицина ирдэбилигэр эппиэттээбэт дьиэлэргэ үлэлии олорор. Хас сыл аайы биэстии ФАП-ы инвестиционнай бырагырааманан тутар буоллахпытына, 10 сыл иһигэр 50-ну тутуохпут эрээри, аҥаардарын да саҥардар кыахпыт суох.
Итини толкуйдаан баран, судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлээһини киллэрэн эрэбит. Ол аата инвестор кэлэн биһиэхэ балыыһа тутан биэрэр. Ол балыыһаны 5 сыл арендалыыбыт, ол суотугар кини бэйэтин харчытын төнүннэриэхтээх. 2 сыл иһигэр 100 ФАП-ы тутар былааннаахпыт. Быйыл 20-чэҕэ тириэрдиэхтээхпит. Бюджет суотугар уонна чааһынай-судаарыстыбаннай бырагыраама күүскэ үлэлээтэҕинэ, 2016-2017 сс. 100 ФАП-ы тутуохтаахпыт. Очччоҕо ФАП-тар материальнай базаларын лаппа тупсарыахтаахпыт.
– Саха Өрөспүүбүлүкэтэ доруобуйа харыстабылын объектарын аҕыйатыы дьаһалыгар наһаа «бэриммэтибит» быһыылаах?
– Россияҕа оптимизация суотугар балыыһалары сабыы сыыһатын туһунан этэр буоллулар. Биһиги балыыһаларбытын сабыахпыт суоҕа. Төттөрүтүн, информационнай технологияларга сөп түбэһиннэрэн, өссө үрдүк таһымҥа таһаарар сыалы-соругу туруорунабыт. Хаһан баҕарар урусхаллаан, сабан кэбиһэр судургу. Ону төттөрү чөлүгэр түһэрии уустук буолар. Тэҥнээн көрдөххө, ыһыллыы кэмигэр уонна кэлиҥҥи кэмҥэ туох баар дэриэбинэлэрин харса суох сабан кэбиспит регионнар бааллар. Оттон биһиги тутан олордубут. Биллэн турар, уустуктар бааллар. Барытын быһаардыбыт, барытын кыайдыбыт диэн этэр сыыһа буолуо.
- Кэлиҥҥи кэмҥэ Саха сиригэр игирэ оҕолору элбэхтик төрөтөр буоллулар. Итини ЭКО сабыдыала диэччилэр эмиэ бааллар. Төһө оруннааҕый?
- ЭКО (искусственное оплодотворение) аан дойдуга барытыгар сайдар. Тоҕо диэтэххэ, ЭКО төрөппүттэр күүтүүлээх оҕоҕо күн сирин көрдөрөллөрүгэр улаханнык сабыдыаллыыр,. Бу ньыманан төрөтөөччүлэргэ үксүгэр 2-3 эмбриоманы хааллараллар. Ол иһин, сорох дойдулар ийэ ЭКО-нан иккиттэн-үстэн элбэх оҕону төрөппөтүн курдук сокуон ылынан, хааччахтааһыннары киллэрэн тураллар. Биһиэхэ оннук суох буолуо. Манна даҕатан эттэххэ, искусственнайдык оҕолонуу 100 бырыһыан табыллар диир кыах суох. ЭКО кэнниттэн оҕо үөскээһинин ахсаана 15-30 бырыһыаҥҥа эрэ тэҥнэһэр, оттон төрөөһүнэ өссө аҕыйах.
– Кэтэһиилээх Онкология киинин тутуутун доруобуйа харыстабылын миниистириттэн бэйэтиттэн ыйыппатахпына сатаммата буолуо.
- Онкология киинин тутууга Россия Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин кытары сыл аҥаара улахан үлэ ыытылынна. Саха сирин Ил Дархана Егор Борисов Владимир Путины кытары кэпсэтиитин, туруорсуутун түмүгэр дойду баһылыга Саха сиригэр Онкология киинин тутар булгуччулааҕын туһунан сорудаҕы биэрдэ. Биһигини кытары үлэлэһэр ведомстволар икки ардыларынааҕы хамыыһыйа тэрилиннэ. Хамыыһыйа Саха сиригэр туһааннаах структуралаах, отделениелаах, кыамталаах Онкология киинэ тутуллара наадалааҕын бигэргэттэ. Онон быйыл хаалбыт сыл аҥарыгар бырайыактыыр үлэбитин, оттон эһиилгиттэн тутуу үлэтин саҕалыахпыт. Киин бырайыагын оҥорууга быһа холоон 120 мөл. курдук барыаҕа.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети