ЯСИА12+ СахаМедиа

Сюжеты

Главное Политика Экономика Общество Территория Инвестник Происшествия Культура Спорт Природа Жизнь Подробно Не факт
29 октября 2015, 18:22

Россияҕа кыһыҥҥы-сайыҥҥы бириэмэҕэ көһүү наада дуо?


2014 сыл алтынньытыгар Россия бастайааннай кыһыҥҥы бириэмэҕэ көспүтэ. Онтон саас сайыҥҥы бириэмэҕэ көһүү буолбатаҕа. Үгүс дьон маны өйдөөбөккө да хаалбыттара. Кыһыҥҥы хараҥа кэмҥэ аахайбакка хаалбыт буолуохха сөп. Ол эрээри бириэмэ араастаһыыта саас биллэн барбыта. Ыһыахха күнү көрсүү туомугар күн 2 чааска тахсан, дьону сөхтөрбүтэ.

 Түүн дьон утуйа сыттаҕына олус эрдэ сырдыыр, оттон киэһэ, ордук саас, ону-маны гынар кэмҥэ эрдэ баҕайы хараҥаран хаалар. Дьон лаампа уматтарга күһэллэр. Чэ буоллун, биир дьиэҕэ лаампа умайбыта туох буолуой? Ол гынан баран, бүтүн дойду үрдүнэн мөлүйүөнүнэн лаампалар умайдахтарына, үлүгэрдээх энергия ороскуоттанар. 
Бастайааннай кыһыҥҥы бириэмэни олохтооһун саамай улахан итэҕэһэ итиннэ сытар. Биир да чаас сырдык өттүгэр көһөрдөххө, дойду үрдүнэн мөлүйүөнүнэн солкуобайдаах үп кэмчилэнэр. 
 
Депутаттар туруорсаллар
Бу соторутааҕыта Россияҕа кыһыҥҥы-сайыҥҥы кэми төттөрү киллэрэр туһунан Калининград уобалаһын депутаттара этии киллэрдилэр. Кинилэр «сырдык кэми табыгастаахтык туһанары» туруорсан, Госдумаҕа сокуон барылын оҥорон киллэрдилэр. Бу сокуон олоххо киирдэҕинэ, Россия 2016 сыл кулун тутар 13 күнүттэн сайыҥҥы кэмҥэ көһүөн сөп. 
Маны сэргэ, Россияҕа 12-с чааһынан араарыы зоната баар буолуо. Билигин 11 маннык курдааһын баар. Чукотка Москва бириэмэтиттэн 9 чаас араастаһар буоллаҕына, кэлин 10 чаас араастаһыылаах буолуо. 
Оттон кэккэ уобаластар 3-с зонаҕа (Москваттан биир чаас араастаһан) киирсиэхтэрэ. Урут киин куоракка чугас буолаары, Москва бириэмэтин талбыттар эбит. 
Новосибирскай уобалас депутаттара коллегаларын өйөөн, кинилэргэ Москва бириэмэтинэн 3 чаас оннугар 4 чаас араастаһыыны киллэрэргэ туруорустулар. Оттон Астрахань уобалаһын Дуумата Москваны кытары 1 чаас араастаһыыны киллэрэри туруорсан Госдумаҕа сурук ыытта. 
Госдума регионнааҕы политика уонна Хотугу сир, Уһук Илин кыһалҕаларын кэмитиэтин чилиэнэ Виктор Гончаров эппитинэн, Москваҕа уонна Санкт-Петербург эҥэр «эрдэ хараҥарыы кыһалҕата» суох. «Ол эрээри бу боппуруоһу сиһилии үөрэтиэхпит, Калиниградка баран дьону кытта көрсүөхпүт, кэпсэтиэхпит», – диир. 
Маныаха Ил Түмэн депутаттара эмиэ бу кэмитиэккэ бэйэлэрин санааларын биллэриэ эбиттэр. 


Бириэмэни хаһааҥҥыттан уларыталларый?
Аан бастаан чаһы стрелкатын Великобританияҕа 1908 сыллаахха көһөрбүттэрэ. Оттон идиэйэтин АХШ президенэ Бенджамин Франклин (дуолларга кини мэтириэтэ баар) эппитэ. Ол саҕана чүмэчинэн сырдатынан олорбуттара. Онон биир чаас күн сырдыга уһуура табыгастаах этэ. 
Оттон Россияҕа аан бастаан чаһы стрелкатын 1917 сыллаахха уларыппыттара. 1930 сылтан биир чаас инники көһөрөн баран, төттөрү уларыппатахтара, онон Сэбиэскэй Сойуус 1981 сылга диэри аан дойду бириэмэтиттэн «эрдэлээн» олорбута. Онтон 1981 сылтан кыһыҥҥы-сайыҥҥы бириэмэни киллэрбиттэрэ. 
 Араас дойдулар чаһы стрелкатын атын-атын күҥҥэ сыҕарыталлар. Холобур, Намибияҕа муус устар бастакы баскыһыанньатыгар уларыталлар, Бразилияҕа – олунньу үһүс баскыһыанньатыгар. 
2014 сылтан үгүс дойдулар кыһыҥҥы-сайыҥҥы бириэмэҕэ көһөртөн аккаастаммыттара. 
 
Доруобуйаҕа охсуулаах дуо?          
Россия президенэ Дмитрий Медведев этии киллэрэн, 2011 сыллаахха чаһыны уларытары тохтотор туһунан ыйаах таһаарбыта. 
2011 сыл кулун тутар 27 күнүттэн Россия олохтоохторо бүтэһигин чаһыларын стрелкатын сайыҥҥы бириэмэҕэ көһөрбүттэрэ, кыһыҥҥыттан аккаастаммыттара. Ол эрээри ону утарааччылар көстүбүттэрэ. Астрономическай бириэмэни икки чаас эрдэлиир, бу дьон доруобуйатыга охсуулаах диэн утарбыттара. 
Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ ыыппыт чинчийиитигэр эппиэттээччилэр 8 %-ра эрэ кинилэр доруобуйаларыгар туһалаахтык дьайбытын, 34 %-ра туох да уларыйыы суоҕун ыйбыттара. Оттон  47,6 %-ра доруобуйаҕа куһаҕаннык дьайарын бэлиэтээбиттэрэ. 
2014 сыллаахха Госдума уонна Федерация Сэбиэтэ кыһыҥҥы бириэмэҕэ олохтоохтук көһүүнү биһирээбиттэрэ. От ыйын 21 күнүгэр президент Владимир Путин сокуоҥҥа илии баттаабыта.  


Түмүк
Мин урут бириэмэни күн-ый, сир хаамыытынан барар, биир туруктаах дии саныырым. Дьиҥинэн, оннук даҕаны. Планеталар эргиирдэрэ чаһы стрелкатын уларытартан тутулуга суох буоллаҕа. Бу сиргэ хамсыыр-харамай барыта бэйэтэ биологическай чаһылаах. Сырдыгы-хараҥаны арааран, уһуктар, утуйар. Арай киһи эрэ айылҕа күүстэрин таптаабытынан уларытар, бэйэтин туһугар эргитэр адьынаттаах. 

 
Эксперт санаата 
Юрий Николаев, Ил Түмэн бюджекка кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:
– Мин бириэмэни сайыҥҥыга-кыһыҥҥыга төттөрү-таары көһөрөллөрүн сирэбин. Киһиэхэ биологическай бириэмэ диэн баар. Ол үөрэммит биир бириэмэтинэн олоруохтаах. Мин санаабар, билиҥҥи бириэмэ сөп түбэһэр, оннунан хааллын. Өскөтүн сайыҥҥыга көһөрөбүт диир буоллахтарына, араас оросчуот, ороскуот бөҕө тахсыа, үлэ-хамнас булкуллуо. Онон, мин санаабар, билиҥҥи бириэмэ уларыйбакка хаалара ордук. 
 

При частичном или полном использовании материалов гиперссылка на сайт ysia.ru обязательна.
Категория: Жизнь Просмотров: 730 Источник: ЯСИА Автор: Ангелина Васильева Подписаться на обновления

Комментарии

Вы не можете оставить комментарий, пока не войдете на сайт. Вход / Регистрация

Авторизация на сайте через социальные сети

ЯСИА, Якутия, Саха Сирэ