– Биһиэхэ төлөбүрдээх өҥөлөрбүт сыаналара, атын куораттарга уонна өрөспүүбүлүкэ иһинээҕи балыыһаларга холоотоххо, кыра. Ити ааҕааччы этэр үрдээһинэ билиҥҥи балаһыанньаны, ол эбэтэр сыана үрдүү турарын кытары быһаччы сибээстээх. Уот, уу, коммунальнай өҥөлөр уо.д.а. үрдээһиннэрэ биһиги төлөбүрдээх өҥөлөрбүтүгэр эмиэ дьайар.
Медицина национальнай киинин тарифтарын өҥө бэйэҕэ турар сыанатыттан таһаарабыт. Ону СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр бигэргэтиигэ ыытабыт. Хонтуруол, бигэргэтии кэнниттэн эрэ сыананы олохтуубут.
Төлөбүрдээх өҥөлөрбүтүттэн хаһан да улахан дохуоту, барыһы ыларга дьулуспаппыт. Киирбит үп барыта үлэһиттэр хамнастарыгар уонна ороскуоттуур матырыйаалларга барар.
– Чааһынай клиникалар ардыгар төлөбүрдээх өҥөлөрүгэр чэпчэтиилэри оҥороллор Оннук эһиэхэ көрүллүбэт дуо?
– Кинилэр чэпчэтиилэри оҥорон бэйэлэригэр барыс киллэринэллэр. Оттон биһиги оннук барыс ылар курдук улахан бырыһыаны хаһан да киллэрбэппит. Сыананы кубулдьутар кыахпыт суох. Холобур, мин үлэһитим хамнаһын быһан туран, нэһилиэнньэҕэ чэпчэтиилэри оҥорор быраабым суох. Оннук гыннахпына, тута борокоратуура бэрэбиэркэтэ тутан ылар буоллаҕа.
– Чуолаан өрөспүүбүлүкэ нэһилиэктэриттэн кэлбит ыарыһахтар: «Медицина национальнай киинин үлэһиттэрэ ыарыһахтары тута көрүөх да эрээри, төлөбүрдээх өҥөҕө ыыталлар», – дииллэрин истэбит. Ити хайдаҕый?
- Төрдүттэн сыыһа өйдүүллэр. Оннук олох суох. Доруобуйа харыстабылын үлэһитэ, хаһан да ыарыһахха куһаҕаны санаабат. Мин 43 сыл доруобуйа харыстабылыгар үлэлээбитим тухары оннук үлэһити көрсө иликпин. Сыыһа-халты туттуу баар буолуон сөп. Ол көннөрүллэр.
Сокуон быһыытынан, ыарыһаҕы көрөргө, салгыы чинчийиигэ ыытарга тустаах болдьохтор бааллар. Кэккэ процедураларга хас күн иһигэр оҥоһуллуохтаахтарыгар ирдэбил, нуорма тутуһуллар. Доруобуйаларын көрдөрүнэ сылдьар дьон ол болдьохтору кэтэспэккэ, төлөбүрдээх өҥөҕө барар. Дьиҥэр, ханнык да быраас «төлөбүрдээххэ бар» диэн күһэйбэт, графигынан бардаҕына – босхо. Холобур, МРТ, КТ курдук чинчийиилэр, сокуон быһыытынан, биир ый иһигэр оҥоһуллуохтаахтар. Биһиги өссө уон күнүнэн быһабыт. Ону да кэтэспэттэр. Кинилэр дойдубутугар тиийдэхпитинэ, төлөөбүт харчыбытын төнүннэриэхпит дии саныыллар. Оннук буолбатах. Страховка компаниятыттан балыыһаҕа кэлэн бэрэбиэркэлээн баран: «Эйиэхэ толуон көрүллүбүтүн сөбүлэспэккэ, төлөбүрдээх өҥөҕө барбыккын, онон харчыҥ төнүннэриллибэт», – диэн булан ылаллар.
Уопсайынан, доруобуйа харыстабылыгар, ыарыһахтар өттүлэриттэн эрэ буолбакка, саба түһүү бара турар. Омуктар Россияны самнарар биир ньымаларынан доруобуйа харыстабылын ыһыы буолар. Дьиҥинэн, Россияҕа доруобуйа харыстабыла оннук айылаах мөлтөх туруктаах буолбатах. Төлөбүрэ суох оҥорууларбыт элбэҕинэн инники иһэбит. Бэл, Москваҕа кыраныысса таһыттан үбүлэнэр «пациентская организация» диэни тэрийдилэр. Ыарыһах балыыһаттан тахсарын юристар кэтэһэн тураллар. Сайабалыанньата суруй, сууттаһан харчы ылыахпыт уонна ону аҥардаһыахпыт диэн этии киллэрэллэр. Оннук түбэлтэ олус элбээтэ. Онон доруобуйа харыстабылыгар «потребительскай экстремизм» диэн көстүү киирэн эрэр.
Ол иһин, сүрүннүүр медицинскэй институттарга эмчит быраабыгар кафедралар аһылыннылар.
– Эмтээһин барыта төлөбүрдээх буоларыгар сыыйа-баайа киирэн иһэр курдукпут дуо?
– Гокгон курдук баай дойдуга доруобуйа харыстабылын өҥөтүттэн нэһилиэнньэ 30-40 эрэ бырыһыана астынар (биһэхэ 85%). Дьиҥэр, манна доруобуйа харыстабылыгар үбү биэриини хааччахтаабаттар, нэһилиэнньэни көрөргө төһө наада буоларынан биэрэллэр. Оттон биһиэнэ бюджет төһө кыанарыттан тутулуктаах. Ону таһынан биир улахан биричиинэнэн босхо өҥөҕө судаарыстыба мэктиэтэ диэн баар. Ол мэктиэлээһин үбүлээһин кээмэйигэр сөп түбэспэт, кыра буолар. Судаарыстыба босхо өҥөлөрү оҥоробут диэн мэктиэлиир эрээри, босхо өҥөҕө харчыта тиийбэт. Доруобуйа харыстабылыттан уонна үөрэхтээһинтэн ураты салаалары барыларын рынокка ыыттылар. Рынок быраабылаларынан үлэлиир тэрилтэлэр биһигиттэн хас өҥөҕө барытыгар харчы көрдүүллэр. Оттон биһиги онно эппиэттэһэн биэрэр үппүт суох. Онон, мин санаабар, доруобуйа харыстабылын эмиэ рынокка ыытыахтаахтар. Оччоҕо үлэлээн ылар харчыбытынан салааны көрөр-истэр кыахтаныахпыт.
Өссө биир улахан боппуруоһунан дьон өйө-санаата, менталитетын уратыта буолар. Ол эбэтэр ыалдьар барыстааҕын туһунан өйдөбүл Сэбиэскэй былаас саҕаттан иҥэн хаалбыта буолар. Ыалдьыбыт киһиэхэ араас чэпчэтиилэр көрүллэллэр, больничнай төлөнөр. Мин дьоҥҥо: «Ыарыыны таҥара оҥостумаҥ, ыарыйдыбыт дии-дии ону куоһур туттумаҥ. Ол сыыһа», – диэн куруук этэбин.
Оннук куоһурданан, бастатан туран, бэйэлэрэ үтүөрэ охсорго наадыйбаттар. Иккиһинэн, бырааһы кытары үчүгэй хантаакка, сыһыаҥҥа киирэ сатаабаттар. Киһини эмтээһин быраас уонна ыарыһах күүстэрин бииргэ холбоон кыайар боппуруостара буоларын ыарыһах өйдүөхтээх. Аҥардастыы быраастан эрэ эрэйии, модьуйуу үчүгэйгэ тириэрдибэт. Дьиҥэр, эмчит идэтэ – айар үлэ. Гиппократ эппитинии, эмчит – бөлүһүөк. Ол суох буолан эрэр. Барытын халыыпка киллэрэн кэбистилэр. Тыа сирин быраастара диспетчер курдук буолан хааллылар. Ыарыһаҕы Дьокуускайга, Медицина киинигэр ыытар, направление эрэ суруйар дьон курдуктар.
Итинник бииртэн биир боппуруостар тахса турар. Онон, кыһалҕалары туоратарга эмчит уонна ыарыһах икки ардыгар сөпкө өйдөһүү, бэйэ-бэйэни уонна эмчит идэтин ытыктааһын баар буолуохтаах. Оччоҕо эрэ үчүгэй түмүккэ кэлиэхпит.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети