1963 сыллаахха Ленин аатынан холкуос бырабылыанньатыгар «Үөһээ Бүлүү-Боотулуу» кыһыннары-сайыннары үлэлиир суолу тутуу боппуруоһа турбута. Оччотооҕу салайааччылар Иона Данилович Анисимов, Семен Герасимович Поскачин үгүстүк сүүрэн-көтөн, 1967 сыл сааһыттан буор суолу тутуу саҕаламмыта. Бу сылларга Боотулуу нэһилиэгэ биллэрдик сайдыбыта, кыаҕырбыта, элбэх тутуу барбыта, дьон-сэргэ мустан олохсуйбута, нэһилиэк кэҥээбитэ. Күн-дьыл аастаҕын аайы буор суол ирбэт тоҥо ирэн, чүөмпэлэр үөскээн, сайынын айанныыр олус уустугурбута.
2008 сылтан улуус баһылыга Владимир Поскачин быһаччы туруорсуутунан «Үөһээ Бүлүү - Боотулуу» муниципальнай суолу тутуу үлэтэ үөрэтиллэн, үгүс үлэнэн, үп-харчы көстөн, суол тутуута саҕаламмыта. Үлэни «Тонго-ВВК» ХЭТ генеральнай директора Александр Васильев иилээн-саҕалаан ыытта. Бу суол Боотулуу нэһилиэгэр эрэ буолбакка, өрүс арҕаа өттүнээҕи нэһилиэктэргэ социальнай-экономическай, культурнай сайдыыларыгар сүдү суолталаах тутуунан буолар. Муниципальнай суолга киирэр муосталар бары саҥаттан оҥоһулуннулар, ол иһигэр саамай улаханнык быһыттыыр Малдьаан муостатын тутуу үлэтэ муус устартан саҕаламмыта. 24 м. уһуннаах уонна 60 т. уйуктаах тимир муостаны туппут «Опора» ХЭТ директора Александр Михайлов уһун дьылларга дьоҥҥо абырыа диэн улахан эрэллээҕин биллэрэр. Оттон Укукуут үрэх муостатын тутуу үлэтэ бу нэдиэлэттэн саҕаланыаҕа, ый курдук Үөһээ Бүлүүгэ оҥорон баран тиэйэн таһааран ууруохтара. Бу үлэни эмиэ «Опора» тэрилтэ иилээн-саҕалаан ыытыаҕа. Онон Боотулуу суола тилэри муосталанан, кыһыннары-сайыннары быстыбат айан суола буолуоҕа.
«Үөһээ Бүлүү - Боотулуу» муниципальнай суолу үөрүүлээхтик арыйыы сиэрэ-туома от ыйын 17 күнүгэр нэһилиэккэ киирии аартыгар буолла. Нэһилиэк олохтоохторо тоҕуоруһа мустан, ыһыах кэриэтэ сахалыы сиэдэрэйдик симэнэн кэлэн, ыраахтан кэлбит ыалдьыттары көрүстүлэр. Айан аартыга үйэлээх, кэскиллээх буоллун диэн алгыстаах тылынан аал уоту үрүө илгэнэн, арыылаах алаадьынан Боотулуу нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Николай Корякин-Уран Ньукулай айах тутта, тойук туойан дуораһытта. СР транспорын уонна суолун хаһаайыстыбатын миниистирэ Семен Винокуров, улуус баһылыга Владимир Поскачин, «Тонго-ВВК» ХЭТ генеральнай директора Александр Васильев, Боотулуу нэһилиэгин баһылыга Алексей Герасимов аалай кыһыл лиэнтэни быстылар, суол арыллыбыт бэлиэтин ытыс дохсун тыаһынан арыйдылар. Кэлбит ыалдьыттар массыыналара айан суолун аартыгынан колоннанан нэһилиэк пааркатыгар ааһалларыгар олохтоохтор хонуу сибэккитин ыһан, уруйдуу атаардылар. Сынньалаҥ пааркатын сценатыгар наҕараадалары туттарыы үөрүүлээх чааһа буолла. Маныаха бу бэлиэ күнү көрө-истэ, тэҥҥэ үөрсэ кэлбит хас биирдии ыалдьыты сүрэҕи сөрүүкэтэр быырпаҕынан, үтэһэлээх минньигэс этинэн күндүлээтилэр. Сайдар аартыгы арыйбыт, кэлэр кэскили түстээбит хоһуун үлэһит дьоөөо бу күн уруй-айхал бастыөын, маанытын анаатылар.
СР Транспорын уонна суолун хаһаайыстыбатын миниистирэ Семен Винокуров:«Билигин улуустарга муниципальнай тыа суолларын тутуу программата олоххо киирэн эрэр. 2009 сылтан 2015 сылга диэри суол тутуутугар бюджеттан уопсайа 150 мөл. солк. көрүллүбүтэ. Манна 115 мөл. солк. республика суолга фондатыттан тыырыллыбыта. Муниципальнай суолталаах суолу туууга улахан көҕүлээһин оройуон дьаһалтатыттан тахсыбыта. 2008 сылга 45 мөл. солкуобайы кредит ылан, бу үлэни саҕалаабыттара. Бастакы саҕалааһын буоларын быһыытынан СР Правительствота уонна Ил Дархан Егор Борисов муниципальнай суолу тутууга үп-харчы аныырга соруктары туруорбуттара. Түргэн тэтиминэн олус хаачыстыбалаахтык тутуллубут суол үлэҕэ киирбитигэр тутааччыларга махталбыт муҥура суох. Боотулуулар үйэлээх баҕа санааҕыт туолан, маннык үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ кэлэн турарбынан киэн туттабын.»
Владимир Поскачин, Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыга:«Быыбар аайы Боотулуу суолун боппуруоһа көтөҕүллээччи. Бүгүн олохтоохторго даҕаны, миэхэ даҕаны олус үөрүүлээх күн буолла. Суол диэн - олох тымыра. Суолу оҥорорго элбэх харчы, үгүс туруорсуу, улахан үлэ наада. Оччолорго Ил Түмэҥҥэ депутаппыт Александр Миронов өйөбүлүнэн кредит ылан, депутаттар бары биир киһи курдук өйөөн, 2008 сылтан саҕаламмыт үлэ бүгүн бүттэ.»
Алексей Герасимов, Боотулуу нэһилиэгин быһылыга: «Аҕыйах сыллаахха диэри олохтоохтор иккилии-үстүү күнү быһа айаннаан, сиргэ хоно-хоно дойдуларын булаллара. Владимир Семенович быыбарга кыайбатаҕа буоллар, маннык суолу республика да, улуус да өттүттэн биһиэхэ биэриэ суохтар этэ дии саныыбын. Онон Владимир Семенович улахан туруорсуулаах үлэтэ түмүктэммитинэн, эппит тылыгар турбутугар махтанабыт. Аны нэһилиэкпитигэр таас оскуола тутуутугар үлэлэһиэ диэн бүк эрэнэбит.»
Захар Васильев, Оҥхой нэһилиэгиттэн төрүттээх 73 саастаах кырдьаҕас Боотулууга олохсуйбута үйэ аҥарын кэриҥэ буолбут: «Маннык үөрүүлээх тэрээһини көрдөххө сатанар диэммин кэлэн турабын. Суол - биһиги дьолбут. Суол баар буоллаҕына олоҕуҥ сайдыыта түргэтиир уонна дьон бэйэ-бэйэтин кытары билсэрэ чугаһыыр, барыта үчүгэй буолла дии… Урут Үөһээ Бүлүүгэ диэри кумаарга сиэтэ-сиэтэ, куйааска буһа-буһа элбэхтэ сатыы сылдьыллара. Билигин санаатыҥ да, харчылаах эрэ буол, улуус киинигэр киирэ турабыт. Урут суол мөлтөҕөр, ардах түһэн алдьаттаҕына айан сыаната биирдии тыһыынча буолааччы, билигин 800-500 солк. сылдьыахха сөп буолла.
Алексей Николаев, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, «Үөһээ Бүлүү» хаһыат солбуллубат селькора: «Бүгүҥҥү күн Боотулуу историятыгар киирэр күн буолла. 50 сыл устатыгар суола суох сиргэ олордубут. 1967 сыллаахха «Правда» колхоз бэрэссэдээтэлэ Семен Поскачин, солбуйааччы бэрэссэдээтэл Ион Анисимов көҕүлээһиннэринэн Үөһээ Бүлүүтээҕи «Сельхозтехниканы» кытары дуогабардаһан, үс сыл устата астарыы суолу оҥотторбуттара. Баччааҥҥа диэри ол суолу туһанан олордубут. Ол саҕана кутуу суол суоҕа, астаран оҥорбут суоллара кэлин булууһа ирэн, ууга баран, син элбэх мэһэйдэр бааллар этэ. Ол гынан баран нэһилиэк сайыннары-кыһыннары сырыытын быспакка олорбута. Степанов Афанасий, Федотов Василий-Аачым, Тихон Петров, Молоров Алексей, Буртахов Николай, Алексеев Федот уонна Каменев Петр курдук уопуттаах суоппардар айаны хааччыйан нэһилиэги тутан олорбуттара. Владимир Семенович өрүс хаҥас нэһилиэктэрин абыраата диэххэ наада. Бу суолунан билигин хас да нэһилиэк туһанар. Бу нэһилиэк бүгүн олус үөрэн, өрөгөйдөөн туран айхаллыыбыт, уруйдуубут!»
Федот Алексеев, 20-чэ сыл Үөһээ Бүлүү уонна Боотулуу совхозтарыгар үлэлээбит нэһилиэк кырдьаҕас суоппара:«Үйэбэр бастакы үчүгэй суолга үктэнэн турабын. Суоппардаабытым тухары үчүгэй көрдөрүүлээх буоларым, ол курдук, хас да төгүл чемпион суоппар буолбутум, ону таһынан рекорд оҥороммун «Рекордсмен» диэн ааты биэрэн турардаахтар. Ол саҕана от-мас быыһынан сылдьарбыт, кыһын эрэ, ону дабульдозер сырыттаҕына, үчүгэй суоллаах курдук буоларбыт. Күргэлэрбит барыта бүтэн, суол тилэри гравийа кутуллан бүттэҕинэ, дьэ үчүгэй буолуо этэ. Бу үлэни үбүлээбит суол миниистиригэр Семен Викторовичка, оройуонум баһылыгар Владимир Семеновичка уонна суолу оҥорбут үлэһиттэргэ барыларыгар барҕа махталбын этэбин.»
«Боотулуу нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо» үрдүк ааты СР Транспорын уонна суолун хаһаайыстыбатын миниистиригэр Семен Винокуровка, «Тонго-ВВК» ХЭТ ген. директорыгар Александр Васильевка иҥэрдилэр. «СР Суолун хаһаайыстыбатын бочуоттаах үлэһитэ» түөскэ кэтиллэр бэлиэнэн Тихон Иванов, Алексей Яковлев, СР Транспорын уонна суолун хаһаайыстыбатын министерствотын бочуотунай грамотатынан Афанасий Иванов, Роман Воронин, министерство махтал суругунан Галина Борисова, Дмитрий Корякин наҕараадаланнылар. Эҕэрдэ эриэккэһин, баһыыба бастыҥын суол тутааччыларыгар анаабыт дьоһун тэрээһиннэрэ Боотулуу нэһилиэгэр иккис төгүлүн ыһыах ыһыллыбытын кэриэтэ буолла.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети