ЯСИА12+ СахаМедиа

Сюжеты

Главное Политика Экономика Общество Территория Инвестник Происшествия Культура Спорт Природа Жизнь Подробно Не факт
25 ноября 2015, 16:30

Сиэр-майгы: Оҕо аттыгар -- "адьырҕа кыыл"


...Орон анныгар симиллиэҕинэн симиллэн, кумуччу туттан, оҕо эрэйдээх кирийэн сытта. Тохтоло суох сүүрэр хараҕын уутун туора соттон кэбиһэ-кэбиһэ, өрө сыҥсыйыан, ордук-хос хамсаныан да куттанар. Кыракый сүрэхчээнэ толугуруу мөхсөр, харахтарыгар куттал уйаламмыт -- аҕалара буолуохсут эмиэ итирэн кэлбит...

Оҕоҕо кырыктаахтык сыһыаннаһыы, баламаттык атаҕастааһын түбэлтэлэрэ син биир тахса тураллар. Быраабы араҥаччылыыр уорганнар булбут чахчыларын ылан көрдөххө, быһыы-майгы былырыыҥҥыттан уларыйбатах, оннунан хаалбыт.

Бу ый саҥатыгар Чурапчыга буолбут быһылаан “ватсап” социальнай ситиминэн тарҕанан, дьону аймаабыта. Чечня сэриитин бэтэрээнэ, Чурапчы сэлиэнньэтин 34 саастаах олохтооҕо атаһынаан арыгылыы олорон кыыһырсан, ол кыһыытын-абатын 8 саастаах уолчаанынан таһаарбыт. “Ватсап” (“этэрбэс араадьыйата”) сураҕа, буоларын курдук, эбиилээх-сабыылаах, ханан эрэ күүркэтиилээх этэ.

Быраабы араҥаччылыыр уорганнар бигэргэппиттэринэн, итирик аҕа оҕотун күлүүкэнэн кырбаабыт. Хайа эрэ түгэҥҥэ уолчаан мүлчү туттаран, кууркатын эрэ хаба тардан ылаат, атах сыгынньах тахсар ааны былдьаспыт. Тыынын тэскилээн, дьиэтиттэн куотан тахсыбыт оҕо дьолугар, билэр киһитэ ааһан испит. Ол киһи атах таҥаһа суох, дэлби хаан-сиин буолбут уолчааны балыыһаҕа илдьэн биэрбит. Бу чахчынан РФ Холуобунай кодексатын 115-с ыст. 2-с чааһынан, ол эбэтэр, сэби-сэбиргэли туттан, доруобуйаҕа эмсэҕэлээһини оҥоруу бэлиэтэ баарынан, холуобунай дьыала тэриллибит. Өскөтүн судмедэкспертиза өссө ыарахан эмсэҕэлээһини бигэргэттэҕинэ, ити ыстатыйа уларыйыан сөп. Ис дьыала уорганнарын хараҕын далыгар хаста да түбэспит аҕа буолуохсут хаайыллан олорор.

Аны Ньурба улууһугар алта сыллааҕыта оҥоһуллубут буруй, дьэ, биллэн, холуобунай дьыала тэриллибит. 2009 сыллаахха Ньурба куоратыгар биир дьиэ баанньыгар кииринньэҥ аҕа 3 саастаах уолчааҥҥа туһулаан, күүс өттүнэн “сылдьыһар” дьайыылары оҥорбут. Ити чахчы быйыл сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор дьыалаларыгар инспектор эмсэҕэлээбит оҕо аймах дьахтарын кытта кэпсэтиитигэр биллэн тахсыбыт. Инспектор бу ыал оҕолоро хайдах усулуобуйаҕа олороллорун бэрэбиэркэлии кэлэ сылдьан, ону билбит. Оҕо эрэйдээх кииринньэҥ аҕата “кэпсиэҥ да, эйигин уонна ийэҕин өлөртөөн кэбиһиэм!” диэн саанарыттан куттанан, кистии сылдьаахтаабыт.   

Ыал ийэтэ оҕолорун көрбөккө-истибэккэ, иһэрин-аһыырын, күүлэйи батыһарын иһин, кинини эппиэккэ тардаары сылдьаллар. Уолчааҥҥа реабилитация көмөтө оҥоһуллар. Оттон 30 саастаах буруйданааччы хаайыыга да олордор, ити оҥорбут ыар буруйун дакаастыыр силиэстийэ бара турар.  

Өссө биир дьыала. Соторутааҕыта Дьокуускай куорат федеральнай суута 44 саастаах дьахтарга бириигэбэр таһаарда. Бу дьахтар иитэ ылбыт уолун (2013 сыллаахха оҕо 1,9 саастаах этэ) сылы быһа кырбаан, кирдээхтик тутан, соҕотохтуу быраҕа-быраҕа баран хаалан, араастаан муҥнаабыта биллибитэ. Уолчааны Оҕо дьиэтигэр киллэрбиттэрэ, оттон дьахтар уорганнартан куота-саһа сылдьыбытын, Москва куораттан туппуттара.

Экспертизалар быһаарбыттарынан, дьахтар психическэй ыарыылаах эбит, онон, суут уурааҕынан күһэлэҥ эмтээһиҥҥэ ыытыллыбыт. Оҕо атын ыалга иитиллэ сылдьар.

Маннык чахчылар күннэтэ тахса туралларынан, оҕолорго туһуламмыт буруйдары сэрэтэр, эрдэттэн бохсор, төрөппүт эппиэтинэһин күүһүрдэр сыалтан сотору анал сокуон ылыллыахтаах. “Төрөппүттэр оҕону хааччыйыы, иитии, үөрэтии, оҕо доруобуйатын, быраабын уонна сокуоннай интэриэһин көмүскэлин иһин эппиэтинэстэрин туһунан” диэн ааттаах өрөспүүбүлүкэ сокуонун барылын ырытыһыы киэҥник барда. Баҕар, бу сокуон ылыллан, олоххо киирдэҕинэ, итинник ыар буруйдар арыый аҕыйыахтара эбитэ дуу?  

Туһалаах төлөпүөннэр:

РФ СК Саха сиринээҕи управлениетын “Ребенок в опасности” төлөпүөнэ -- 8(4112)40-32-37;

Сокуоннай сааһын ситэ илик оҕолорго көмөлөһөр сыаллаах өрөспүүбүлүкэтээҕи “Мобильнай кризиснай сулууспа” -- 8-800-200-2283.

Бу сулууспа үс -- социально-психологическай, медицинскэй уонна юридическай – хайысханан үлэлиир. 

 

Сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолорго туһуламмыт буруйу оҥоруу ахсаана: 

2014 с.– 841       2015 с.– 808

Ол иһигэр: ыар буруй – 59 (2014 с.)    40 (2015 с.)

Төрөппүттэрэ, эппэкииннэрэ оҥорбуттар: 2014 с. – 417    2015 с. – 499

Төрөппүт эбээһинэһин толорбот буолуу иһин: 2014 с. – 23 дьыала    2015 с. – 16 дьыала

(РФ ИДьМ-тын СӨ ИДьМ-тын бу дьыл 10 ыйдааҕы дааннайынан). 

Сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолорго туһуламмыт буруйу оҥоруу  чахчыларынан тэриллибит холуобунай дьыалалар:

2014 с. – 177     2015 с. – 179

Ол иһигэр, олоҕу, доруобуйаны утары: 2014 с. – 50    2015 с. – 53

Половой тыытыллыбат буолууну утары:  2014 с. – 99      2015 с. – 97   

(РФ Силиэстийэлиир кэмитиэтин Саха сиринээҕи управлениетын бу дьыл 9 ыйдааҕы дааннайынан).

При частичном или полном использовании материалов гиперссылка на сайт ysia.ru обязательна.
Категория: Общество Просмотров: 704 Источник: ЯСИА Автор: Вера Макарова Подписаться на обновления

Комментарии

Вы не можете оставить комментарий, пока не войдете на сайт. Вход / Регистрация

Авторизация на сайте через социальные сети

ЯСИА, Якутия, Саха Сирэ