ЯСИА12+ СахаМедиа

Сюжеты

Главное Политика Экономика Общество Территория Инвестник Происшествия Культура Спорт Природа Жизнь Подробно Не факт
19 октября 2015, 15:12

Сүрэҕим өр сыллаах бааһа (Кэпсээн)


Миэхэ бу кыракый ахтыыны, уруккута хаайыылаах, Нагимов Наиль диэн башкир киһитэ кэпсээбитэ. Олус сырдык, баай ис дууһалаах киьи… Кини 80-с сылларга Афганистаҥҥа хас даҕаны бойобуой сорудахтарга кыттыбыт, олох араас очурдарын, эрэйин-муҥун билбит, ураты дьыл5алаах Башкир омугун биир чаҕылхай уола.

- Бу дьикти ис турук, ким  эрэ иннигэр буруйдаах курдук буолуу ис санаата миэхэ өр сыллар тухары буулуур, оһуоба от ыйын 5 уонна алтынньы ый 16 күннэригэр. Дьиҥэр бу эрэ күннэргэ диэн буолбатах, бу билигин буола турар бириэмэҕэ миигин бүүс-бүтүннүү баһылыырга дылы.

Биир оннук үтүө киэһэ, сэрии ааспытын кэннэ, дьэрэкээн уотунан-күөһүнэн биллибит «Гастроном» маҕаһыыныгар, Ситников Колька ийэтэ муҥнаа5ы көрсүбүттээҕим.  Уһун, субуруйбут уочаракка туран эрэ, тугу эрэ өр толкуйдаабыт, хойуоһурбут харахтарынан мин диэки көрөн ылбытыгар, мин хайдах даҕаны дорооболоспокко эрэ баран хааларым сатаммат курдуга. Миигин көрөн тута билбитэ, соһуйбут омунугар тутан турбут суумкатын төлө ыһыктаат ытамньыйан барбыта.

Мин тугу гыныахпын билиминэ таастыы хатан, уолуйан туран хаалбытым. Тула турбут дьон тугу даҕаны өйдөөбөтөхтөрө: «Сордоох дьахтартан харчытын уордулар быһыылаах,» -  диэн толкуйдаатахтара, онтон кини дьон доппуруоһугар аахайбакка эрэ, иирбит кэриэтэ: «Араҕыҥ миигиттэн!!! Тыытымаҥ миигин!...» -  диэн хаһыытыыра.

Ол киэһэни быһа, миэстэбин булумуна, дөйбүт курдук сылдьыбытым. Мин истибиппинэн, Колька, Афган сэриитин са5аланыыта сырдык тыына быстыбыт этэ, мин ол кини кэннэ үс сылы быһа онно сылдьан араас бойубуой сорудахтары толорбутум, ол да иһин мин  ити кырдьаҕас дьахтар иннигэр, хайдах эрэ буруйдаах, хаһан  даҕаны төлөрүйбэт иэстээх курдук сананабын, барыларыгар, өлбүттэргэ – билэр да, билбэт да дьонум иннилэригэр, ийэлэригэр, аҕаларыгар, оҕолоругар, ойохторугар.

Итинник саныырбын бэйэбэр кытары сатаан быһааран этэр кыаҕым суох курдук, ол киэһэ кэннэ ити ийэ хараҕар көстүбэккэ буола сатыыбын, уулуссаҕа кинини көрдөрбүн эрэ (кини аттынааҕы кыбаарталга олорор) ырааҕынан, кыйа хаамабын.

Онтон алтынньы 16 күнэ  - Воробьев Серега төрөөбүт күнэ. Бу кун хас сыл ахсын кини төрөппүттэрэ уолларын доҕотторун, табаарыстарын бырааһынньыктааҕы, баай-талым остуолларыгар ыҥыраллар. Түөрт уончалаах, балачча сааһырбыт дьон кэлэллэр, онно арыгы оннугар, кэмпиэттээх чэй иһэллэр, песочнай туорду кытары яблочнай пирогу – барыта, уоллара Серега себулээн сиир астарын.

Уруккутун курдук оҥороллоро, сэрии иннинээҕи кэм кэриэтэ, хаһан эрэ бу хос иһигэр оонньоон, тыаһаан-ууһаан, күлэн-салан, оҕолору хамаандалыыр улахан сүүстээх, олоххо наһаа тардыһыылаах уолчааннара олорон ааспыта, Афганистан хайа эрэ хайатын анныгар өлөрүллүбүт уоллара, кини сэймэктэммит өлүгүн сэрии кэмигэр кыайан хомуйбаккалар киһилии харайбатахтара даҕаны. Остуол саамай төрдүгэр Серега олорбут олоппоһун уураллара, кини чааскылаах тэриэлкэтин, онно ийэтэ олус кичэйэн, кыһаллан саахардаах эриэхэни, торт улахан куһуогун уонна яблочнай пироктан кыратык ууран биэрэрэ. Хайдах эрэ бу бириэмэҕэ, Серега итини барытын олус минньигэстик сиэн баран, өрүү буоларыныы, туох баарынаан хаһыытыах этэ: «Аата минньигэһин, эриэхсит!!! Кытаатыҥ, уолаттар, «түһүнэн» кэбиһиҥ!..»

Серега ийэлээх аҕатын иннилэригэр бэйэбин иэстээх курдук сананабын: буруйданабын, самнабын…мин эргиллэн кэллэҕим онтон Серега өллөҕө диэн ити киэһэни быһа бэйэбин кэрбэнэбин. Толкуйга түспүт санаабар, тула, тугу кэпсэтэллэрин истибэппин, ырыых-ыраах сылдьабын…

Толкуйбунан бүтүн Арассыыйаны барытын көрөбүн, хас иккис эбэтэр үһүс ыалга, ким эмэтэ төннүбэтэҕин санаатахпына, сүрэҕим өрө мөхсөн күүскэ ыарытыйарга дылы.

 

 

 

«Төгүрүччү үтүө санаалаах дьон»

(Кэпсээн)

 

Эмээхсин автобуска утуйа сытаахтыыр, илиилэрин төбөтугэр ууран баран минньигэстик нуктуур. Эргэ, боростуой таҥастаах: нэктийэн кыччаабыт сонноох, дьыл кэмигэр сөбө суох сылаас сибиитирэлээх, төбөтүгэр – бороҥ дьүһүннээх, кун уотугар уоттуйбут былааттаах. Эмискэ уһуктан кэлээт, ыйытар: «Даачалар тохтобуллара буолбатах дуо?» - диэн. Олорон эрэ, автобус түннүгүнэн, ардах түһэ турарын көрөн хомойбут, кыыһырбыт куолаһынан: «Бу баар өстөөх!.. Биһиги матыахпыт дуо, ама?! – диэхтиир.

- Тэллэй ардаҕа дии, тугунан эйиэхэ мэһэйдээтэ?

Кини тулатын өйдөөбөтөхтүү одуулуур, куорат дьоно бары кинини көрөллөрүн өйдүү биэрэн, быһаарар кэриэтэ этэр: «Бурдук үүнэригэр анаан билигин ардах туспэт буоллаҕа. Отой наадата суох». Онтон наҕыллык, үөрбүттүү: «Чэйинэн, килиэбинэн аһыыр буоллахпыт, ол тэллэй диэхтээн!»

Куччугуй уҥуохтаах, күн уота көрөн хараарбыт, мыччыстыбыт сирэйдээх, кырдьаҕас да кырдьаҕас – аҕыс уонун ааспыт, ол да буоллар олус тыыннаах, кэрэ киьи. Илиилэрэ дэлби куурбуттар да буоллар өссө даҕаны кытаанахтар. Айаҕар икки илин тиистэрэ эрэ хаалаахтаабыттар. Баттаҕар иилистибит былаатын көннөрө-көннөрө бэрт эйэҕэстик үөрэ-үөрэ олус судургутук кэпсэтэр, бэйэтин туһунан кэпсиир.

Иркутскай куораттан төрүттээх эбит, уолун өлөрбүттэр, кыыһа ыарахан ыарыыттан эмиэ олохтон туораабыт. Онон чугас кимэ даҕаны суох. Москва куоракка бара сылдьыбыт, бэйэтэ этэринии «пензиятын» чааһын быһаарса, кэлин билбиппит, кэлэ-бара билиэтэ суох. Бэйэтин кытары таһаҕаһа суох, саатар кыракый да суумка дуома.

- Хайдах ол билиэтэ суох айаннаатыҥ? Аара тохтотон хаалларбатахтара дуо? – диэн тула олорор дьон соһуйбуттуу ыйыталаһаллар. – Оттон хонтуруол? Таможня улэһиттэрэ ханна көрөллөрүй?

- Ол хонтуруолгутун, таможняҕыт үлэһиттэрин таһынан икки төгүл ааспытым. Хонтуруол даҕаны хайыаҕай? – сэниэтэ суохтук үөрээхтиир. – Хонтуруолга да дьоннор тураллар. Төгүрүччү үтүө санаалаах дьон элбэх! – бэйэтэ этэригэр эрэллээхтик, үөрүүлээхтик, барыбытыгар эттэ уонна хайдах эрэ бэйэтин көмүскэнээри дуу, эбэн: « Мин мээнэ айаннаабатах буоллаҕым, кыайтарбатах дьыалабын ситиһээрибин бара сырыттаҕым,»  -  диэтэ.

Ити кини эппит: «Төгүрүччү үтүө санаалаах дьон элбэх!» -  тылларыгар, киһиэхэ эрэл улаханын, санаата өрө күүрүүлээҕин бэлиэтиир, хайдах эрэ дууһаҕа сылаас, сырдык киирэн бары даҕаны үөрэн, дуоһуйарга дылыбыт.

Ол эрэн билиэтэ суох Арассыыйа аҥарын айанныыр ол эбэтэр биэс тыһыынчаттан тахса килэмиэтири тилийэ көтөр уонна төттөрү айаннаан кэлэр диэн киһи өйүгэр хайдах даҕаны кыайтарбат курдук. Биһиги  бары итэҕэйэбит. Киниэхэ туох эрэ наһаа үчүгэй, сырдыы сылдьар санаа баар, муударай буолуу бэлиэтэ: сирэйэ-хараҕа, мичээрэ үтүөнэн эрэ сыдьаайаллар. Ис санаатыттан кырдьыга барыта көстө сылдьарынан даҕаны киниэхэ итэҕэйбэт буолуохха сатаммат курдуга. Олорсон иһээччилэртэн ким эрэ кинини бэрэскиинэн күндүлүүр, ылаат олус истицник махтанар уонна аа-дьуо ыксаабакка эрэ бэрэскиитин иккиэйэх тииһинэн ыстаахтыыр.

Ол икки ардыгар күлүгүрэн турбут былыт аһыллан, күммүт чаҕылыҥнас сардаҥалара мөлөйүөнүнэн туспут таммахтарга түһэн, араас өҥүнэн күлүмүрдүүр.

Бэрэскиитин сиэн бутэрээт, кини олус үөрбүт харахтарынан түннүк нөҥүө саҥа көрбүт курдук сөхпүттүү: «Оҕолоор, көрүҥҥүтүүй, эчи кэрэтиин!.. Суох, эһиги көрүҥ!» 

Кэпсээннэр ааптардарын туһунан кылгастык

Жендринскэй Семен Александрович, ыам ыйын 28 күнүгэр Үөһээ Бүлүү улууһун Балаҕаннаах нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ. 2001 сыллаахха М.А. Алексеев аатынан Үөһээ Бүлүүтээҕи республиканскай гимназияны бүтэрэн ити сыл Н.Г. Чернышевскай аатынан Бүлүүтээҕи педагогическай колледжыгар саха салаатыгар үөрэххэ туттарсан киирэр. 2004-2007 сылларга, Ороһу-Нам нэһилиэктэрин оскуолаларыгар саха тылын уонна литэрэтиирэ учууталынан үлэлии-үлэлии кэтэхтэн М.К. Аммсосов аатынан Саха государственнай универститетын Саха филологиятын уонна култууратын факультетын кыһыл дипломунан бүтэрбитэ. 2007 сыллаахха Ийэ дойду ытык иэһин толорор Арассыыйа аармыйатын кэккэтигэр ыҥырыллан, Приморскай кыраай Уссурийск куоратыгар ГРУ-спецназ 14 биригээдэтигэр сулууспатын саҕалаабыта. Ити бириэмэҕэ дойду үрдүнэн, ордук Соҕуруу, Хотугу Кавказка бэйэ ыкка ардыгар локальнай сыһыаннаһыылар сытыырхайан турар кэмнэригэр, маҥнай десант развет группатын биригээдэтин ыыталлара. 2008 сыл атырдьах ыйыгар Цхинвал куоракка буолбут конфликка Семен Жендринскэй бойубуой сорудахха кыттыыны ылбыта, онтон салҕыы Владикавказ куоракка тиийэн сулууспатын түмүктээбитэ. “Хотугу Кавказка сулууспатын иһин”, “Бойобуой үтүөлэрин” иһин мэтээллэрдээх. Суруйар идэнэн 2007 сыллаахтан дьарыктанар, “Күрүлгэн”, “Полярная звезда” сурунаалларга быстах кэмҥэ аҕыйах кэпсээннэри бэчээттэппитэ. 2015 сыл кулун тутар ыйыгар, эһээтин Жендринскэй И.М олоҥхотун, аҕатын Жендринскэй А.И. хоһооннорун ону тэҥэ бэйэтин тэттик кэпсээннэрин холбоон, 50 экземплярынан “Саҥа олох” редакциятын типографиятыгар “Үс көлүөнэ Жендринскэйдэр” диэн кинигэни таһааттарбыта. Бэйэтэ билигин “Саҥа олох” Чурапчы улууһун хаһыатыгар корреспонденынан үлэлии сылдьар.

При частичном или полном использовании материалов гиперссылка на сайт ysia.ru обязательна.
Категория: Общество Просмотров: 11587 Источник: ЯСИА Автор: Семен Жендринскэй Подписаться на обновления

Комментарии Добавить комментарий

Stacylip Stacylip 14 ноября 2019, 12:23 Ответить
0
Обожаю всё, --- Я извиняюсь, но, по-моему, Вы ошибаетесь. Пишите мне в PM. скачать фифа, скачать fifa а также 15fifa.ru скачать fifa
Tracyzet Tracyzet 23 декабря 2019, 10:14 Ответить
0
Это — невозможно. --- Таких небывает торренты фильмов, торрент мультики а также сериал чак онлайн в хорошем качестве барбоскины торрент
Lauravup Lauravup 23 декабря 2019, 11:05 Ответить
0
кстати забыл еще... --- Может быть. планы развития новой москвы до 2020 года, новые серии фиксики 2020 года или Погода в Москве на март 2020, самый точный прогноз погоды от Гидрометцентра, Гисметео, ФОБОС, Яндекс схема нового метро 2020 года москва
Вы не можете оставить комментарий, пока не войдете в систему. Вход / Регистрация
Вы не можете оставить комментарий, пока не войдете в систему. Вход / Регистрация
Вы не можете оставить комментарий, пока не войдете в систему. Вход / Регистрация
Вы не можете оставить комментарий, пока не войдете на сайт. Вход / Регистрация

Авторизация на сайте через социальные сети

ЯСИА, Якутия, Саха Сирэ