1994 сыллаахха төрдүс студияҕа артыыстаыгар анаан Андрей Саввич Чехов «Хоптотун» идэҕэ киллэрэр сыаллаах туруорбута. Оо, онно Нина Заречная - Лена Сергеева-Румянцева үрүҥ былааччыйалаах лыахтыы дайар кыраһыабай бэйэтин, Костя Треплев - Петр Баснаев айар эйгэҕэ саҥа сүүрээни киллэрэ сатыыр эдэр талаан төлөннөөх дьүһүнүн, ама, ол кэмҥэ көрбүттэр умнар үһүлэр. Оттон 1997 сыллаахха эмиэ Андрей Борисов туруорбут Шекспир «Илиир хоруол» испэктээкилигэр төрдүс бөлөх щепкинецтэр үксүлэрэ сүрүн оруоллары олус кыраһыабайдык, кыахтаахтык оонньообуттарын астына саныыгын. Ити испэктээкил Россия Государственнай бириэмийэтин ылбыта.
Номнуо 30 сыл устан ааһа охсубут. Кинилэри театр эйгэтигэр судургутук «85 сыллаах щепкинецтэр» диэн ааттыыллар. Үөрэхтэрин бүтэрбиттэрэ 15 сылыгар, ол эбэтэр 2000 сыллаахха, уруккута Саха театрын литературнай чааһын сэбиэдиссэйэ Иннокентий Аксентьевич Дмитриев-Сиэн Чолбодук «Төрдүс студия» диэн ыстатыйаны суруйбутун бэйэтин «Быыс аһыллар…» диэн кинигэтигэр киллэрбит этэ. Онно устудьуоннуу сырыттахтарына Саха сириттэн анаммыт кураатар быһыытынан үлэлээбит буолан Иннокентий Аксентьевич истиҥник-иһирэхтик студияҕа үөрэммит артыыстар ситиһиилэрин ааҕан суруйбута билигин аахтахха ол кэмнээҕи чахчылар туоһулара буолан ордук күндү эбит. Ааптар ыстатыйатын дьыл-хонук түргэнин ахтан туран маннык тылларынан ыстатыйатын түмүктээбит: «…Билигин үлэлии сылдьар маннааҕы колледжы бүтэрбиттэргэ аҕа саастаах дьон буолаллар. Оттон үөрэнэ сылдьар бэһис студия щепкинецтэргэ «кырдьаҕастар» дэтиэх бэйэлэрэ дуу. Онуоха ускуустуба киһитэ кырдьыбат диэн уҕарытынан көрүөхтэрэ уонна айар үлэлэрин айаматыгар сылдьар дьон дьэ тэнийэн, дириҥээн иһиэхтэрэ, театр репертуарын тутар сүрүн айар күүс буолуохтара турар…».
Көрөн туран уот харахха эппит курдук. Саастарын уҕарыныахтарыгар билигин өссө эрдэ курдук. Кинилэр иннилэригэр үс студия щепкинецтэр тилигирэччи үлэлии сылдьар буоллахтара. Оттон «дьэ тэнийэн, дириҥээн сүрүн айар күүс буолуохтара турар» диэн кэмнэрэ кэлбитэ саарбаҕа суох.
Онон сиэттэрэн 85 сыллаах щепкинецтэргэ биир:
- Эһиги төрдүс студия бүгүҥҥү күҥҥэ киһи астынар туох ситиһиилээххитий? – диэн ыйытыы биэрэн туран кинилэр санааларын истиэххэ.
Петр Баснаев, Россия, СР үтүөлээх артыыһа:
- Билигин Саха театрыгар төрдүс студияттан сэттэ артыыс уонна Гена Багынанов звукорежиссерынан ситиһиилээхтик үлэлии сылдьабыт. Биһиги куурус уолаттара үксүлэрэ режиссер хабааннаах көрүүлээх эбиппит. Ол курдук түөрт киэҥник биллэр режиссердаах кууруспут: Юрий Макаров, Петр Скрябин, Никита Аржаков, Геннадий Багынанов. Оттон Дима Михайлов, Мотя Корнилова, Елена Румянцева уонна мин биирдиилээн испэктээкили туруоран режиссер идэтигэр эмиэ холоммут артыыстарбыт. Ол кэмҥэ биһигини кытта үөрэммит, үлэлээбит талааннаах баҕайы артыыстарбыт эрдэ олохтон барбыттара хомолтолоох. Андрей Стручков, Василий Слепцов кылгас олохторугар Саха театрыгар чаҕылхайдык айан, үлэлээн ааспыттарын хайаан да ахтабыт.
Иван Попов, СР культуратын туйгуна:
- Биһиги үөрэхпитин 21 буолан бүтэрбиппит. Кэлээппитин кытта Саха, Нерюнгри, Ньурба театрдарынан тарҕаппыттара. Мин бииргэ үөрэммит оҕолорбунан киэн туттабын. Биһигиттэн Петя Баснаев, Лена Румянцева Россия үтүөлээх артыыстара буола үүннүлэр уоннааҕылар Саха Республикатын үтүөлээх артыыстара. Никита Аржаков, Юрий Макаров, Петя Скрябин курдук киэҥник биллэр режиссердардаах кууруспут.
Надежда Ушницкая, СР үтүөлээх артыыската:
- Отут сыл тухары элбэх ситиһии баар. Саамай сүрүннэрин ааттаатахха республикаҕа, Россияҕа, тас дойдуларга кытта биллэр режиссердардаахпыт. Ол Никита Аржаков, Петр Скрябин, Юрий Макаров, Геннадий Багынанов. Соторутааҕыта Мотрена Корнилова, Петр Баснаев Россия «Белый ягель» диэн киинэтигэр уһуллубуттара. Лена Румянцева, Петр Баснаев Россия үтүөлээх артыыстара буолары ситистилэр. Биһиги куурус «Сата» театральнай фестивалы олохтообутунан киэн туттабыт. Ити фестивалы биһиги куурус саҕалаабыта уонна үүннээн-тэһииннээн илдьэ сылдьар.
Саха киинэтэ үөскүүрүгэр биһиги куурус кырата суох өҥөнү киллэрбит курдук сананабыт. 90-с сыллардаахха Гена Багынанов, Никита Аржаков киинэ устууну саҕалаабыттара, оттон биһиги, артыыстар, син балачча киинэҕэ уһуллубуппут. Мин бэйэм «Сэттээх сир» (реж. Э.Иванов), «Бэйэ дьоно» (реж. А.Васильев) киинэлэргэ уһуллубутум. Семен Ермолаев пьесатынан «Ыра санаа утаҕа» диэн Эллэй Иванов устубут киинэтигэр сүрүннээн биһиги куурус артыыстара уһуллубуппут.
Елизавета Потапова, СР үтүөлээх артыыската:
- Бүгүҥҥү күн биһиги дьиэ кэргэҥҥэ икки төгүл бырааһынньык. Биһиги куурус, мин аҕам режиссер Федот Потапов үөрэттэрэ ыыппыт кууруһа, үөрэхпитин бүтэрбиппит номнуо 30 сыла буолла. Оттон онно анаан оонньуур «Наара Суох» испэктээкилбит ааспыт театральнай сезоҥҥа 50 сааһын бэлиэтээбиппит. Бу спектакль аҕам Федот Федотович уонна кини драматург доҕоро Иван Гоголев буолан өр кэмҥэ бииргэ үлэлээбиттэрин туоһута буолан миэхэ ордук күндү өйдөбүллээх. Бу испэктээкилгэ мин үс оруолу оонньоон турабын. Сүрүн оруолум - Наара Суох кэргэнэ Күндү Күлүүк. Оттон гастролларга Байбаралаах Балбаара уонна Кыҥнары Кэтириис оруолларын эмиэ оонньообутум. Бу үбүлүөйдэргэ эбии тус бэйэбэр өссө биир дьоһуннаах бэлиэ түгэн эбиллэр. Ол көрбөттөр библиотекаларыгар уус-уран айымньылары аахпытым 15 сыла буолар.
Елена Сергеева-Румянцева, Россия, СР үтүөлээх артыыската:
- Үөрэхпитин саҥа бүтэрэн кэлэн баран 1986 сыллаахха Дима Михайловтыын С.Омоллоон «Көҥүл итии күнэ» диэн испэктээкилигэр оонньоон «Сыл бастыҥ дебюта» диэн ааты ылбыппыт. Айар үлэм бастакы ситиһиитэ билигин ордук күндү. Биһиги куурустан театр уонна киинэ биллиилээх режиссердара тахсыбыттарынан киэн туттабыт. Бу күҥҥэ үөрэппит учууталларбытын махтана ахтыахпын баҕарабын. Бастаан артыыс маастарыстыбатыгар биһигини Новицкая Лидия Павловна, Станиславскай үөрэнээччитэ, үөрэппитэ. Большой театр балерината Лесма Яновна биһигини хореографияҕа үөрэппитэ. Кинилэр миэхэ бэйэбэр олус эбэҕи биэрбиттэрэ. Үлэлии кэлбиппит кэннэ Василий Михайлович Фомин, режиссер-педагог, биһиги кууруска элбэх сыратын биэрэн үүннэрбитэ. Оттон Иннокентий Аксентьевич Дмитриев өссө устудьуон эрдэхпитинэ биһиги кууруска куратордаабыта. Үөрэнэр кэммититэн биһигини бүөбэйдээбит, биһиги туспутугар «ыалдьар», аҕабыт кэриэтэ саныыр киһибит этэ. Үөрэппит, үүннэрбит учууталларбытыгар махталбыт улахан.
Дмитрий Михайлов, СР үтүөлээх артыыһа:
- Сүүрбэ биир буолан бүтэрбиттэртэн тоҕус буолан Саха театрыгар анаммыппыт. Ол кэмтэн 30 сыл ааһа оҕуста. Театрга миэстэ суох буолан сорох оҕолорбут атын үлэҕэ киирбиттэрэ. Байбал Борисов хоту милиция участковайынан үлэлээбитэ. Билигин дойдутугар Уус-Алдаҥҥа баар. Оттон Афанасий Карамзин Уус-Алдан салалтатыгар үлэлиир. Гена Багынанов, Никита Аржаков «Сахафильмҥа» үлэлээн биллэр-көстөр киинэ режиссердара буолбуттара. Оттон Петр Скрябин, Юрий Макаров республикаҕа, Россияҕа, ону ааһан омук дойдуларыгар эмиэ биллиилээх театральнай режиссердар. Биһиги куурус кинилэринэн киэн туттуохпутун сөп. Бииргэ үөрэммиттэрбит үөрэхтээһин эйгэтигэр эмиэ ситиһиилээхтик үлэлии сылдьаллар. Ол курдук Мария Боппоенова Культура, искусство колледжын, оттон Александра Мучина Арктическай искусство уонна культура институтун преподавателлэрэ. Саха театрыгар Петр Баснаев уонна Лена Сергеева-Румянцева Россия үтүөлээх артыыстарыгар тиийэ үүннүлэр. Элбэх ситиһиини аҕалыахтаах бииргэ үөрэммит доҕотторбут Андрей Стручков, Василий Слепцов, Владимир Адамов олус эрдэ олохтон туораабыттара…Тус бэйэм айар суолбун Саха театрыгар буллум диэн этиэхпин сөп. Артыыс үөрэҕэр киириэм иннинэ быраас буолар баҕалаах этим. Киһи Орто дойдуга үс куттаах төрүүр. Киһи бэйэтин ис күүһүн арыйдаҕына эрэ искусствоҕа сыһыаннаах буолар. Онуоха кини иннигэр баар сэттэ аантан бэйэтин талаанын аанын чопчу таллаҕына, тулалыыр эйгэҥ дьүөрэлэһэн толору дьоллоох киһи буолаҕын. Ис күүстээх эрээри сыыһа таллаххына, олоххун булбаккын. Онон мин артыыс буолбуппуттан, Саха театрыгар айар кыаҕым аһыллыбытыттан наһаа үөрэбин.
Мотрена Корнилова, СР үтүөлээх артыыската:
- «Время разбрасывать камни и время собирать камни» диэн өйдөбүл баар. 30 сыл үлэлээн баран, дьэ, тугу ыспыппытын хомуйар кэммит кэллэ дии саныыбын. Билигин биһиги кэргэмминээн Петр Баснаевтыын Олоҥхо театрыгар эмиэ үлэлиибит. Олоҥхоҕо тиийбиппит утумнааһын суола эбит. Удьуордарбыт тэлбит суолларыгар дьэ үктэммиппит диэххэ сөп. Мин ийэм САССР үтүөлээх артыыската Аксинья Адамова бэйэтин кэмигэр «Ньургун Ботур» операҕа Кыыс-Кыскыйдаан оруолун Москваҕа тиийэ оонньоон киэҥник биллибитэ. Саха театрын артыыстарыттан кини соҕотох «Мелодия» фирмаҕа туспа пластинкаҕа уһуллубута. Онно олоҥхоттон, «Сайсары» испэктээкилтэн уо.д.а. быһа тардыылар бааллар. Онон олоҥхоҕо ийэм суолунан тиийэн бэйэбин буллум диэхпин сөп… Ааспыт саас Москваҕа Олоҥхо театра «Удаҕаттар» испэктээкилинэн баран «Көмүс мааскаҕа» кыттан кэлбитэ. Онно биһиги испэктээкилбитин көрө кууруспут уус-уран салайааччыта, 90-чалаах профессор Д.Г. Кознов уонна артыыс маастарыстыбатыгар үөрэппит Зинаида Петровна Скударь кэлбиттэр этэ. Учууталларбытын кытта 30-ча сыл буолан баран көрсөн сүрдээҕин үөрбүппүт. Оттон Зинаида Петровна үөрүүтэ өссө улахан этэ, үөрэппит оҕолоругар эҕэрдэ бөҕө ыыппыта. Уопсайынан, айар эйгэҕэ сааһыран, идэтийэн истэҕиҥ аайы саҥаттан саҥа аартыктар арыллан иһэллэр эбит. Ол ордук умсугутуулаах. Иһитиннэрии быһыытынан эттэххэ, биһиги Петялыын «Мосфильм» «Белый ягель» диэн фестивальнай киинэҕэ уһуллубуппут. Ол киинэбит Бастакы каналга тахсар үһү диэн соторутааҕыта үөрүүлээх сонуну истибиппит. Онон Саха сирин көрөөччүлэрэ ити киинэни сотору кэминэн көрөр кыахтаныахтара.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети